علل تسخير
با گذشت 30 سال از پيروزي انقلاب اسلامي واقعه تسخير لانه جاسوسي همچنان در كانون توجه بسياري از كارشناسان و علاقه‌مندان به نهضتهاي ضد استكباري و ضد استعماري قرار دارد.
تسخير لانه جاسوسي ـ كه از سوي امام راحل «انقلاب دوم» لقب گرفت ـ جايگاهي رفيع در تاريخ معاصر ايران دارد، زيرا اين رويداد در قطع ريشه‌هاي امپرياليسم از ايران و پايان سلطه قدرتمندانه آن از سرزمين‌مان نقش مهمي داشت. در واقع اشغال 444 روزه سفارت آمريكا در تهران باعث شد تا يكي از اهداف اوليه انقلاب اسلامي، يعني مقابله با گسترش نفوذ آمريكا در كشور هرچه بيشتر تحقق يابد، بنابراين مي‌توان گفت انقلاب اسلامي كه خود ريشه وابستگي به آمريكا را ـ با سرنگوني رژيم طاغوت ـ از بن كنده بود، با انقلاب دوم، پرچم استقلال سياسي خود را بلندتر برافراشت و مبارزه‌طلبي با آمريكا را يك گام ديگر جلو برد. به تعبيري ديگر با پيروزي انقلاب اسلامي، استبداد و با تسخير سفارت آمريكا، استعمار از ايران ريشه‌كن شد.
علل تسخير سفارت
به طور خلاصه مي‌توان در تشريح دلايل اشغال لانه جاسوسي به عوامل زير اشاره كرد:
الف) تصرف 444 روزه سفارت آمريكا، حاصل دخالت‌هاي 25 ساله آمريكا در ايران بود كه از دهه 30 به بعد و با تضعيف قدرت انگلستان پس از جنگ جهاني دوم، نقش پررنگ‌تري در كل منطقه خاورميانه پيدا كرده بود. واقعه كودتاي 28 مرداد 1332 كه باعث بازگشت شاه به قدرت شد، توطئه ننگيني بود كه هيچ‌گاه از حافظه تاريخ ملت مسلمان ايران پاك نشد. پس از آن نيز آمريكا با تداوم حمايت از شاه و تقويت او به عنوان يك ديكتاتور وابسته، تلاش كرد تا امكان سرنگوني رژيم پهلوي را به حداقل برساند.
در همين زمينه آمريكا با همكاري اسرائيل، ساواك را به عنوان يكي از مخوف‌ترين سازمان‌هاي اطلاعاتي جهان، راه‌اندازي و براي سركوب انقلابيون ايران تلاش بسياري كرد و همچنين با اجراي طرح‌هاي سياسي، اقتصادي و نظامي، وابستگي ايران را به آمريكا افزايش داد. بر اين اساس، تسخير لانه جاسوسي، واكنش طبيعي به 25 سال توهين و تحقير ملت ايران بود.
ب) به دنبال پيروزي انقلاب اسلامي، آمريكا كه از اين واقعه زخم خورده بود، به علت تهديد منافعش در ايران تلاش مي‌كرد تا با اين پديده مقابله كند. به همين دليل، برنامه‌ها و نقشه‌هايي را كه اسناد سفارت گواه آن است به اجرا درآورد. با تصرف جاسوس‌خانه آمريكا، اين تلاش‌ها ناكام ماند. تسخير لانه جاسوسي براي مقابله با سنگ‌اندازي‌هاي آمريكا در برابر حركت رو به جلوي انقلاب اسلامي اقدام پيشگيرانه بود.
ج) چند ماه قبل از حمله به سفارت آمريكا، دولت كارتر به بهانه معالجه پزشكي به شاه اجازه ورود به اين كشور را داده بود. ملت ايران كه هنوز خاطره كودتاي 28 مرداد 1332 ه . ش را به ياد داشت، اين عمل را مقدمه‌اي براي طرح‌ريزي يك توطئه جديد در سرنگوني جمهوري اسلامي دانست. در اين ميان تسخير لانه جاسوسي واكنشي به اين اقدام مداخله‌جويانه آمريكا و اقدامي بازدارنده براي مقابله با هرگونه توطئه ضد نظام بود.
د) با توجه به مشي غير انقلابي و مماشات گونه دولت موقت كه موجب دلسردي مردم و نيروهاي انقلابي شده بود، اشغال سفارت خانه آمريكا باعث مي‌شد تا دولت موقت در تنگنا قرار بگيرد و استعفا دهد و با استعفاي اين دولت، زمينه براي روي كار آمدن و قدرت گرفتن نيروهاي انقلابي و ارزشي فراهم شود. همچنين اين اقدام، گروههاي چپ را نيز كه خود را ضد امپرياليست مي‌دانستند، خلع سلاح كرد و به عقب راند.