آمریکا و مسئله ادامه فعالیتهای هسته‌ای ایران
جان بولتون، معاون وزیر امورخارجه آمریکا، روز ۱۲ فوریه گفت: ایران سانتریفوژهایی دارد که قادر به ساخت یک بمب اتمی است و آنها را از دید بازرسان سازمان ملل متحد پنهان نگه داشته است. آمریکا تأکید کرد که ایران هنوز یک برنامه هسته‌ای را دنبال میکند و به‌نظر می‌رسد با اظهارات دیگر مقام‌های آمریکایی از جمله ریچارد آرمیتاژ و جورج بوش این کشور درباره برنامه هسته‌ای ایران، دور تازهای از اتهامات علیه ایران شروع شده باشد. این در حالی است که کمال خرازی، وزیر امورخارجه ایران بر حق ایران در دستیابی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای تأکید کرد و گفت: اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هر سؤالی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران داشته باشد، ما آماده برطرف کردن آنها هستیم. وی با اشاره به اتهامات مقام‌های آمریکایی افزود: افرادی که چنین اتهاماتی را مطرح می‌کنند باید مدرکی برای اثبات اتهامات خود ارائه کنند.[۱] پیشینه ایران به‌عنوان کشوری فاقد فناوری هسته‌ای، پروتکل معاهده منع گسترش سلاحهای هسته‌ای را در ۱۹۶۸ امضا کرد و برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود را عملاً از اوایل دهة ۷۰ آغاز کرد. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران به‌منظور گسترش این برنامه قراردادهای متعددی را با کشورهای آمریکا، آلمان، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی امضا کرد. اما با وقوع انقلاب و به‌دنبال آن جنگ ۸ ساله ایران و عراق این برنامه‌ها به حال تعلیق درآمد. شروع فعالیتهای هسته‌ای مجدد ایران با عقد قرارداد میان ایران و روسیه وارد مرحله جدیدی شد. در حالیکه از این زمان به بعد ایران همواره بر صلح‌آمیز بودن فعالیتهای هسته‌ای خود تأکید داشته و به همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه داده است.[۲] با این حال ظرف ۲ سال گذشته مسئله فشارهای بین‌المللی بر ایران برای شفاف‌سازی برنامه‌های هسته‌ای‌اش و به‌ویژه اتهامات آمریکا، یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های مسئولان کشور بوده است. از جمله به‌دنبال گزارش ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سپتامبر ۲۰۰۲ درباره تکمیل قسمت‌هایی از سوخت هسته‌ای در یکی از نیروگاه‌ها به این اتهام دامن زد که ایران در حال دست یافتن به سلاحهای هسته‌ای است. از همان زمان وزارت خارجه آمریکا با استناد به عکس‌های ماهواره‌ای، نظامی بودن دو سایت نطنز و اراک را تأکید کرد.[۳] هر چند که گزارش محمد البرادعی، مدیرکل آژانس با دیدار از تأسیسات هسته‌ای نطنز در فوریه ۲۰۰۳ این تنش‌ها را به حداقل رساند، اتهامات تازهای درباره اورانیوم غنی‌شده که در این سایت تهیه می‌شود، مطرح شد. اورانیومی که می‌تواند هم در ساخت سلاحهای هسته‌ای و هم برای اهداف غیرنظامی به‌کار رود. اعلام این خبر، بر شدت بحران هسته‌ای ایران افزود و کشورهای غربی خواهان افشای نام کشور فروشنده این تجهیزات شدند.[۴] به‌دنبال این بازدید، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در ژوئن ۲۰۰۳ از فعالیتهای ایران درباره طرح‌ها، تجهیزات و مواد اتمی مورد استفاده‌اش بر طبق مقررات پیمان منع گسترش سلاحهای اتمی ابراز نگرانی کرد و بنابراین این شورا خواهان اجرای پروتکل الحاقی توسط ایران شد. آمریکا هم از این گزارش استقبال کرد و خواهان حمایت همه اعضای شورا برای فشار آوردن هرچه بیشتر بر ایران شد.[۵] شورای حکام در نهایت طی بیانیه شدیدالحنی در سپتامبر همین سال اعلام کرد ایران از روح و عبارات ذکرشده در پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌ای و نیز اساسنامه آژانس فراتر رفته و تا اکتبر ۲۰۰۳ فرصت دارد تا به کلیه سؤالات و خواسته‌های آژانس درباره برنامه فعالیتهای هسته‌ای خود پاسخ دهد.[۶] در حالیکه ایران تحت فشار شدیدی از سوی محافل بین‌المللی و حتی داخلی در مورد پذیرش یا رد این پروتکل قرار گرفته بود، وزرای خارجه سه کشور انگلستان، فرانسه و آلمان به تهران آمدند تا مذاکراتی در این خصوص با حسن روحانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی انجام دهند. نتیجه مذاکرات آنها در قالب بیانیه تهران حاکی از این امر بود که ایران برای ایجاد اعتماد و ابراز حسن نیت خود فعالیت غنی‌سازی اورانیوم را به‌طور موقت به حال تعلیق در می‌آورد و پروتکل الحاقی منع گسترش سلاحهای هسته‌ای را هم می‌پذیرد. در مقابل، طرف‌های اروپایی متعهد شدند از فعالیتهای هسته‌ای صلح‌آمیز ایران حمایت کنند.[۷] با این حال محافل غربی به‌ویژه آمریکا به محکوم کردن ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مطرح شدن پرونده اتمی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد تأکید داشتند، به‌گونه‌ای که تصویب قطعنامه شورای حکام تحت‌الشعاع چنین جوی قرار گرفت. این قطعنامه یکی از مهم‌ترین تحولات در جریان روابط ایران و آژانس بود که بعد از هفته‌ها مذاکره بین کشورهای مختلف در ۲۶ نوامبر ۲۰۰۳ به تصویب رسید. هرچند که این قطعنامه لحن تندی نسبت به ایران دربر نداشت و از پذیرش پروتکل الحاقی توسط ایران استقبال می‌کرد، قویاً ایران را به‌خاطر کوتاهی‌ها و نقض‌های گذشته‌اش در پایبندی به مفاد موافقت‌نامه پادمان سرزنش میکند. اما نکته‌ای که همچنان به بحران هسته‌ای ایران و آژانس دامن می‌زد و آمریکا با توسل به آن، رویداد جاری را دنبال میکند، بند ۸ این قطعنامه است که تأکید دارد: «در صورت بروز هر کوتاهی جدی دیگری از طرف ایران در آینده شورای حکام بلافاصله تشکیل جلسه خواهد داد تا با توجه به شرایط به توصیه مدیرکل آژانس تمامی انتخاب‌های ممکنه را مورد بررسی قرار دهد».[۸] بندی که همچنان به آمریکا فرصت می‌دهد با هر بهانه‌ای موضوع مطرح شدن برنامه‌های هسته‌ای ایران را در شورای امنیت پیش بکشد و خواهان حمایت جهانی برای تحریم اقتصادی ایران شود. دیدگاه‌ها و نظریات با مطرح شدن استفاده ایران از طرح‌های مدرنی از سانتریفوژهای غنی‌سازی اورانیوم در ایران که در تولید تسلیحات هسته‌ای هم کاربرد دارد، روزنامه «الحیاه» (چاپ لندن) این موضوع را به رسوایی فروش تکنولوژی هسته‌ای پاکستان به کشورهای دیگر از جمله ایران ربط داد که در پی همکاری میان اسلام‌آباد و واشنگتن مشخص شده است. این روزنامه نوشت: این مسئله باعث شده که آمریکا یک‌بار دیگر ایران را به ادامه تلاش برای دست یافتن به تسلیحات اتمی متهم کند. روزنامه الحیاه تأکید کرد: پاکستان برای انتقام از فاش شدن همکاری هسته‌ای خود با ایران (طی اطلاعاتی که تهران به آژانس داده)، لیست کاملی از ابزارآلات هسته‌ای صادرشده به این کشور را در اختیار آمریکا گذاشته که ممکن است باعث افشا شدن سانتریفوژهای جدید ایران شده باشد.[۹] شبکه خبری بی‌بی‌سی نیز اعلام کرد: بازرسان تسلیحاتی سازمان‌ملل از یافتن تجهیزات مهمی خبر می‌دهند که در ساخت بمب هسته‌ای کاربرد دارد و ایران آنها را اعلام نکرده است. این دستگاه‌ها بیشتر یک مدل اروپایی است. بی‌بی‌سی به نقل از یک دیپلمات غربی تأکید کرد: اخبار جدید برای ایران که به‌دنبال کسب اعتبار به‌ویژه در آژانس است، چندان خوشایند نیست. جورج بوش هم از روش آژانس انتقاد کرد و گفت: نباید به کشورهایی مانند ایران که ظن می‌رود قوانین را نقض کرده‌اند، اجازه داده شود تعهداتشان را نادیده بگیرد.[۱۰] در عین حال بی‌بی‌سی در مطلب دیگری به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی به سخنرانی کمال خرازی، وزیر امورخارجه ایران اشاره کرد: «ایران آماده فروش سوخت هسته‌ای به خارج است». خرازی در مصاحبه با ایرنا گفت: « ایران نمی‌تواند نسبت به برنامه‌های هسته‌ای‌اش که آنرا غرور ملی ایران می‌داند، کوتاه بیاید و مردم ایران حاضر نیستند بر سر منافع ملی‌شان مصالحه کنند.... هیچ دولتی حق ندارد این خواسته را از ما بگیرد. ولی ما حاضر به همکاری بین‌المللی هستیم». این شبکه خبری تأکید کرد: ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه اکتبر قول داد تا برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود را به حالت تعلیق درآورد. اما چنین صحبت‌هایی ناقض این قول است. چنین سخنانی تنها یک روز بعد از سخنرانی جورج بوش ایراد می‌شود که گفته بود جهان به محدودیت‌های بیشتری برای جلوگیری از گسترش سلاحهای هسته‌ای نیاز دارد. این شبکه افزود: بر طبق معاهده منع گسترش سلاحهای هسته‌ای، کشور ما تنها در صورتی می‌تواند به غنی‌سازی اورانیوم بپردازد که قبلاً به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاع داده باشد، در حالیکه ایران این مطلب را پنهان کرده است.[۱۱] ریچارد بوچر، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا نیز گفت: واشنگتن تا زمان برگزاری اجلاس آژانس در ۸ تا ۱۰ مارس (۱۸ تا ۲۰ اسفندماه) به ایران فرصت می‌دهد به تعهدات خود عمل کند. به گزارش رویترز، وی تأکید کرد: اگر مشخص شود که ایران به تعهدات خود عمل نکرده، آمریکا از شورای حکام شدیداً می‌خواهد این موضوع را برای اعمال تحریم‌های احتمالی یا دیگر گزینه‌ها علیه ایران به شورای امنیت سازمان‌ملل ارجاع دهد. بوچر با ابراز تردید نسبت به تمایل ایران به تبعیت از به مقررات آژانس، افزود: تأکید اصلی ما ترغیب ایران به پایبندی به تعهداتش است، تا هنگامی‌که مدیرکل آژانس به شورای حکام در ماه مارس گزارش می‌دهد، شاهد باشیم آیا ایران به تعهدات خود پایبند بوده یا نه. این سخنگو تصریح کرد: آمریکا فکر نمی‌کند ایران تصمیم استراتژیکی را برای توقیف تلاش‌هایش برای توسعه توانایی سلاحهای هسته‌ای خود اتخاذ کرده باشد. وی اضافه کرد: ایران علی‌رغم تعهداتش، اطلاعات فعالیتهای هسته‌ای‌اش را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار نمی‌دهد و با اهمال در تعلیق فعالیتهای خود در غنی‌سازی اورانیوم گام‌های مهمی در تولید سلاحهای هسته‌ای برداشته است.[۱۲] روزنامه گاردین نیز با اشاره به یافته شدن نقشه‌های سانتریفوژ جدید که قادر به تولید سوخت هسته‌ای با دو برابر سرعت دستگاه‌هایی است که کارشناسان ایرانی در حال ساخت آن هستند، از قول مسئولان آژانس نوشت: نقشه جدید متعلق به شبکه پاکستانی و نقشه عبدالقدیرخان (پدر بمب اتمی پاکستان) است. این روزنامه تأکید کرد: آمریکا، اروپا و مسئولان آژانس متقاعد شده‌اند که ایران از جمله کشورهایی بوده که تجهیزات جدیدی از پاکستان خریداری کرده است. گاردین با اشاره به تحقیقات دیوید آلبرایت، تحلیلگر هسته‌ای آمریکا افزود؛ تجهیزات سانتریفوژ جدید ایران قادر است اورانیومی تولید کند که برای ساخت ۳۰ سلاح هسته‌ای در سال کافی باشد. در حالیکه در اکتبر گذشته ایران قول داد تولید اورانیوم غنی‌شده را متوقف کند. اما محمد البرادعی گزارش داده که ایران به غنی‌سازی اورانیوم ادامه می‌دهد و تعهدات خود را زیر پا گذاشته است. این روزنامه با اشاره به تفاهم‌نامه اتمی اروپاییان با تهران آنرا به بن‌بست رسیده و در خطر شکست دانست و ادامه داد؛ گفتگوهای مقامات رسمی انگلیس، آلمان و فرانسه با محمد البرادعی درباره این بن‌بست به قول یکی از دیپلمات‌ها هیچ پیشرفتی نداشت.[۱۳] از طرف دیگر خبرگزاری رویترز با اشاره به بحران اخیر به نقل از دیپلمات‌ها در وین نوشت: واشنگتن احتمالاً منتظر گزارش مقدماتی محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌ماند تا تصمیم بگیرد موضوع ایران را به شورای امنیت بکشاند یا نه. اگر گزارش البرادعی درباره ایران تند باشد مسلماً واشنگتن این تصمیم را عملی خواهد کرد. این خبرگزاری افزود؛ این سؤال مطرح است که آیا فرانسه، بریتانیا و آلمان همچنان از ایران حمایت خواهند کرد. در حالیکه اقدام اخیر ایران نقض توافق‌نامه بین این کشورها و ایران بوده است و بعضی از دیپلمات‌ها می‌گویند فرانسه و بریتانیا از اقدام ایران در پنهانکاری جدیدش آزرده شده‌اند. از طرف دیگر تونی بلر در جدیدترین واکنش‌اش اعلام کرد: تا گزارش ماه مارس، آژانس منتظر خواهد ماند و در پاسخ به این سؤال که آیا باید فشار بیشتری به ایران وارد آید، گفت: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران مسئول است و در مورد عملکرد ایران گزارش خواهد داد... من فکر می‌کنم به جای هر اظهارنظری در این مرحله، باید منتظر این گزارش باشیم.[۱۴] این خبرگزاری درباره رابطه ایران و روسیه نیز نوشت: تهران و مسکو بر سر محموله‌های هسته‌ای برای سایت ۸۰۰ میلیون دلاری بوشهر گیر افتاده‌اند. سایتی که روسیه علی‌رغم مخالفت‌های آمریکا در ساخت آن با ایران همکاری کرده است. در حالیکه دیپلمات‌های غربی با نحوه برخورد روسیه با ایران مخالفند، استدلال می‌کنند که ایران هنوز هیچ همکاری با بازرسان سازمان‌ملل نکرده است. بر طبق گزارش رویترز یکی از دیپلمات‌ها تأکید کرد: پیدا شدن نقشه سانتریفوژ جدید نتیجه عدم همکاری ایران با بازرسان آژانس بین‌الملل انرژی اتمی است. وی اضافه کرد: ایران تصدیق کرده که آژانس از وجود این نقشه‌ها باخبر بوده است. برطبق این گزارش وزیر انرژی روسیه هم اظهار امیدواری کرد که روسیه و ایران بتوانند به همکاری‌های هسته‌ای خود ادامه دهند، به‌ویژه که روسیه از ایران خواسته تا سوخت استفاده‌شده هسته‌ای را به روسیه بازگرداند و ایران به‌خاطر هزینه انتقال آن سرباز زده است. رومیا نتسف در اینباره گفت: ایالات‌متحده از ما انتقاد میکند که ایران به‌دنبال کسب سلاحهای هسته‌ای با پوشش استفاده صلح‌آمیز است. اما ما به آنها گفته‌ایم که اشتباه می‌کنند.[۱۵] روزنامه هرالد تریبون نیز با اشاره به سخنان بوش گفت: باید به‌سرعت اقداماتی برای جلوگیری از گسترش سریع تکنولوژی سلاحهای هسته‌ای انجام شود. در حالیکه روش‌های محدودی برای مقابله با آن وجود دارد. بوش با تأکید بر اینکه هیچ کشوری مجاز به استفاده از تجهیزات هسته‌ای نیست، افزود: باید کنترل بیشتری بر صادرات تجهیزات هسته‌ای، تقویت فعالیتهای جاسوسی و فشار قانونی ضد کشورهای یاغی صادرکننده این تجهیزات انجام شود. این روزنامه تصریح کرد: در عین حال وی به ممنوع کردن صادرات اورانیوم غنی‌شده و پلوتونیم به کشورهایی که در حال توسعه برنامه سوخت هسته‌ای خود هستند، نیز پافشاری کرد. بر طبق خبر این روزنامه بوش ادامه داد: در حالیکه معاهده منع گسترش سلاحهای هسته‌ای به امضاء‌کنندگان خود اجازه می‌دهد که به چنین تکنولوژی‌هایی دسترسی داشته باشند، کشورهایی مانند ایران و عراق از آن به‌عنوان ابزاری برای دست یافتن به سلاحهای هسته‌ای سوءاستفاده کرده‌اند.[۱۶] خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز به سخنان کمال خرازی در پایان چهاردهمین همایش بین‌المللی خلیج‌فارس اشاره کرد؛ که پیشرفت ایران را در برنامه‌های هسته‌ای‌اش حق مشروع دانست و گفت: ما بر حق خود پافشاری می‌کنیم و کسی نمی‌تواند ما را از آن محروم کند. این خبرگزاری تأکید کرد: این سخنان در واقع پاسخی به سخنان اخیر بوش است که تنها کشورهای خاصی حق تولید فناوری هسته‌ای را دارند. خرازی در این سخنان موضوع کشف دستگاه‌های سانتریفوژ توسط دیپلمات‌های آژانس را تلاش عده‌ای برای جنجال‌آفرینی در آستانه تشکیل جلسه شورای حکام ذکر کرد و افزود: ایران تنها تحقیقاتی در زمینه ساخت این دستگاه‌ها انجام داده و هنوز اقدامی برای تولید آنها انجام نداده است که این موضوع هم به آژانس اطلاع داده شد.[۱۷] البته در کنار این گزارشها خبرگزاری فرانسه خبر داد که کشف جدید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران نکته جدیدی را در خصوص قابلیت‌های این کشور نشان نمی‌دهد. به گزارش ایسنا، این خبرگزاری به نقد از دیپلمات‌هایی که نام آنها را نبرد، گزارش کرد: کشف جدید بازرسان آژانس در ایران طرحی نبوده است که آژانس به‌واسطة آن بتواند موضوع ایران را به شورای امنیت ارجاع دهد. در بخش دیگر از این گزارش به نقل از مارک گوازدکی، سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده؛ انتظار می‌رود البرادعی گزارش‌های خود را درباره ایران و لیبی در جریان سی و پنجمین نشست شورای حکام که از ۸ ماه مارس به مدت یک هفته برگزار می‌شود، ارائه کند. خبرگزاری فرانسه تأکید کرد: گزارش مربوط به ایران سرسختانه‌تر از گزارشی خواهد بود که در خصوص لیبی منتشر می‌شود.[۱۸] از سوی دیگر گزارش‌هایی از سوی خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری منتشر شد که از حمله نظامی آمریکا و یا اسرائیل برای از بین بردن سایت‌های هسته‌ای ایران خبر داد. از جمله سایت خبری بازتاب به نقل از شبکه تلویزیونی «ای.بی.سی» آمریکا آورد: ایالات‌متحده مطمئن است که ایران به تلاش خود برای ساخت بمب اتمی ادامه می‌دهد. بنابراین دولت آمریکا از همه راهکارها و وسایل ممکن برای برخورد با این معضل از جمله حمله نظامی استفاده خواهد کرد. بازتاب در عین حال در تفسیری حمله نظامی را به‌خاطر پیامدهای بد آن در عراق برای آمریکا رد میکند و معتقد است آمریکا به جای حمله نظامی، پرونده هسته‌ای ایران را به‌تدریج به شورای امنیت می‌کشاند تا مقدمات تحریم بین‌المللی ایران را فراهم کند. از طرف دیگر ممکن است آمریکا افراد و گروه‌های دیگری را به نمایندگی از خود به جنگ با ایران بفرستد.[۱۹] سایت بازتاب در این زمینه به خبر تلویزیون اسرائیل نیز اشاره میکند که اعلام کرد: اسرائیل طی چند ماه آینده به ایران و سوریه حمله خواهد کرد. براساس این خبر، اسرائیل تأکید کرده که دیگر منتظر اعمال فشارهای آمریکا بر رژیم حاکم بر دمشق و تهران نخواهد ماند و خود شخصاً عمل خواهد کرد. همچنین تلویزیون اسرائیل با پخش تصاویری از هواپیماهای مدرن اف ـ ۱۶ اعلام کرد: تل‌آویو در نظر دارد از این هواپیماها برای رفع خطرات هوایی از خاک خود در مقابل تهدیدات القاعده و نیز حمله نظامی ایران، سوریه و لبنان استفاده کند.[۲۰] از طرف دیگر دکتر حسین موسویان، دبیر کمیته روابط خارجی شورای عالی امنیت ملی در مصاحبه با روزنامه همشهری درباره وجود مرکز پیشرفته‌تری از نطنز ساخت نسل جدید سانتریفوژ(G2) گفت: ایران هیچ مرکز غنی‌سازی دیگری غیر از نطنز ندارد که آنهم به اطلاع آژانس رسیده است. اینکه ایران نسل جدید این دستگاه‌ها را می‌سازد، دروغی محض است. ایران تنها مطالعات و تحقیقات بسیار اولیه در مورد این نوع سانتریفوژ را انجام می‌دهد و آژانس را از این تحقیقات قبلاً مطلع ساخته است. وی درباره صدور سوخت هسته‌ای نیز تأکید کرد: ایران در شرایط فعلی نه سوخت هسته‌ای تولید کرده و نه تولید میکند. ایران تصمیم دارد ابتدا و قبل از هر چیز راجع به پروژه غنی‌سازی خود اعتماد جهانی را جلب کند. ما فعلاً در این مرحله هستیم. امضای پروتکل الحاقی مهم‌ترین اساس اعتمادسازی در این مورد است. طبیعی است بعد از اعتمادسازی ما آماده همکاری‌های متقابل بین ایران و جامعه جهانی خواهیم بود. موسویان علت مواضع سیاسی اخیر آمریکا را هم ضربه مهلکی دانست که به استراتژی یک‌جانبه‌گرایی آمریکا ـ به‌خاطر همکاری‌های ایران و اروپا برای حل‌وفصل بحران هسته‌ای ـ وارد شد.[۲۱] در کنار واکنش‌های رسمی به دور جدید اتهامات علیه ایران، دکتر علی‌اکبر صالحی، نماینده پیشین ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ـ که اکنون عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف است ـ بین‌المللی کردن پروژه غنی‌سازی ایران را یکی از راهکارهای خروج از بن‌بست فعلی چالش هسته‌ای دانست. وی در مصاحبه با سایت خبری بازتاب افزود: دکتر البرادعی در نشست سپتامبر گذشته شورای حکام درباره روند دستیابی کشورهای جدید به تکنولوژی غنی‌سازی، پیشنهاد بین‌المللی این تکنولوژی را مطرح کرده بود. صالحی در ادامه گفت: پیشنهاد البرادعی با توجه به محترم شناختن حق کشورهای عضو NPT بر استفاده صلح‌آمیز از سیکل هسته‌ای ویژه فرایند غنی‌سازی، بنا شده بود تا با توجه با امکان سوءاستفاده از تکنولوژی هسته‌ای توسط گروه‌های تروریستی و مراکز غیررسمی برای ایجاد امنیت بیشتر در برابر این آسیب، فرایند غنی‌سازی در کشورهای مختلف به‌صورت بین‌المللی انجام شود. این فعالیت که با مشارکت دیگر کشورها و تحت نظارت سازمان بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌شود، نگرانی‌هایی را که در فعالیتهای هسته‌ای جداگانه کشورهای مختلف وجود دارد، برطرف می‌سازد. وی تأکید کرد: در شرایط کنونی، ایران نیز با بین‌المللی کردن فعالیتهای غنی‌سازی خود می‌تواند توسعه آنرا تسریع کند و همه نگرانی‌های جهانی را نسبت به فعالیتهای هسته‌ای خود کاهش دهد و سیاست اعتمادسازی را شدت بخشد.[۲۲] البته بحران هسته‌ای ایران و درکنار آن بحران هسته‌ای لیبی وارد مراحل حساسی شده است و علاوه بر متهم شدن کشورهایی مانند پاکستان و مالزی در صدور تجهیزات هسته‌ای به این کشور، از کشورهای اروپایی به‌عنوان تأمین‌کننده تجهیزات و سانتریفوژهای مورد استفاده ایران و لیبی نام برده شده است. روزنامه فایننشال تایمز در سایت خبری‌اش با اشاره به این خبر نوشت: گزارش‌های جدید، جزئیات تازهای را در مورد شبکه‌ای آشکار میکند که دستگاه‌های سانتریفوژ را به ایران و پاکستان در سال‌های ۱۹۹۴و ۱۹۹۵ منتقل کرد. این روزنامه ادامه داد: پیتر گریفین، شهروند انگلیسی ساکن فرانسه، واسطه اصلی این شبکه برای انتقال تجهیزات و مواد هسته‌ای به لیبی و ایران بود. این تجهیزات از اسپانیا و ایتالیا خریداری شده بود.[۲۳] در همین حال صدای آمریکا گزارش کرد که عبدالقدیرخان (پدر بمب اتمی پاکستان) در مقابل سه میلیون دلار، قطعات یک سانتریفوژ اتمی را به ایران فروخته است. سایت خبری این رادیو از قول پلیس مالزی می‌گوید که یک تبعه سریلانکایی به نام طاهر واسطه معامله بوده است. وی که اکنون در مالزی ساکن است، محموله این قطعات را از طریق کشتی بازرگانی متعلق به یک شرکت ایرانی به ایران حمل کرده است. براساس این گزارش، پلیس مالزی اعلام کرد؛ طاهر آزاد است و می‌تواند خاک این کشور را ترک کند. از آنجا که به‌نظر نمی‌رسد وی قوانین مالزی را نقض کرده باشد.[۲۴] سخنگوی وزارت امورخارجه ایران نیز در واکنش به این گزارشها اعلام کرد: ایران وسایل و تجهیزات اتمی مورد نیازش را از بازار سیاه خریداری کرده است. به گزارش بی‌بی‌سی، وی تأکید کرد: که مقامات کشور از منشأ این تجهیزات و اینکه از کجا و کدام کشور است، اطلاعی ندارند. براساس این گزارش این اولین‌باری است که ایران به‌طور رسمی به خرید چنین تجهیزاتی اذعان میکند. با وجودی‌که همچنان تأکید دارد که به‌دنبال ماجراجویی نیست و مقدار تولید سلاح هسته‌ای را ندارد.[۲۵] در کنار مطرح شدن مسئله بازار سیاه برای تجهیزات اتمی که به‌شدت باعث نگرانی آژانس بین‌المللی شده است، گزارش‌هایی منتشر شده که ایران یک برنامه هسته‌ای دیگر خود را نیز از دید بازرسان این آژانس پنهان کرده است. واشنگتن پست در مقاله‌ای با عنوان «یک برنامه هسته‌ای دیگر از ایران» از جاه‌طلبی اتمی و پنهانکاری اتمی حکومت ایران و تلاش این کشور برای ساخت سلاح اتمی سخن گفته است. این روزنامه در اینباره نوشت: بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پی برده‌اند که ایران به تولید پلوتونیم پرداخته و با آن دست به یک رشته آزمایش‌های هسته‌ای زده است. پلوتونیم عنصری است که برای انجام انفجار اتمی ضروری است. واشنگتن پست تأکید کرد: این آخرین یافته از فعالیتهای هسته‌ای ایران است که ایران قبلاً به آن اشاره نکرده است. در حالیکه ایران سعی می‌کرد مسئله یافته شدن طرح‌ها و قطعات یک نوع سانتریفوژ پیشرفته را تا ۸ مارس که جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، پشت‌سر بگذارد، یک‌بار دیگر موضوع عدم شفافیت برنامه‌های اتمی ایران مطرح می‌شود. این روزنامه افزود: ایران در گزارش‌اش به آژانس از دستگاه سانتریفوژ پی ـ ۲ سخن گفته است نه از تولید پلوتونیم و همین که یک برنامه پنهانی داشته، قصد و نیت این کشور را افشا میکند.[۲۶] این گزارشها زمانی درباره فعالیتهای هسته‌ای ایران شدت می‌گیرد که محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش خود را درباره فعالیتهای اتمی ایران که قرار بود ۲۲ فوریه ارائه کند، برای مدت نامشخصی به عقب انداخته است. گزارشی که نقش تعیین‌کننده‌ای در جلسه شورای حکام این آژانس در ۸ مارس خواهد داشت. با این‌حال دیپلمات‌های نزدیک به آژانس در وین گفتند: تا زمانی‌که مسئله وجود مرکز اورانیوم غنی‌سازی پیشرفته به‌طور کامل حل نشود برای آژانس بسیار مشکل است که وجود برنامه اعلام‌نشده هسته‌ای را در ایران تأیید کند. به گزارش رویترز، با وجودی‌که ایران تحت فشارهای بین‌المللی در ماه اکتبر گذشته گزارش کاملی به آژانس داد به وجود چنین مرکزی و یا انجام طرح‌های تحقیقاتی اشاره‌ای نکرده است. این خبرگزاری تأکید کرد: مطرح شدن مسائل جدید در فعالیتهای هسته‌ای ایران ممکن است موجب شود در آژانس از بیانیه‌های ایران مبنی بر صلح‌آمیز بودن برنامه‌هایش حمایت نشود.[۲۷] ارزیابی موضوع فعالیتهای هسته‌ای ایران در حالی ادامه دارد که با توجه به قطعنامه شورای حکام، آمریکا با استفاده از هر خبر یا یافته جدیدی در ایران موضوع ارجاع پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت مطرح میکند. موضوعی که حیات اقتصادی و سیاسی ایران را تهدید خواهد کرد. با نگاهی به سیاست‌ها و استراتژی‌های آمریکا در منطقه شاهد مهار تهدید افغانستان و عراق توسط نیروی نظامی بودیم و اگرچه مسئله حمله به ایران نیز هر از چند گاهی از سوی مقامات بی‌نام آمریکایی در محافل خبری جهان منتشر می‌شود، بعید به‌نظر می‌رسد که آمریکا در زمان کنونی دست به یک حمله نظامی با نتیجه نامشخص بزند. در عوض سیاست آمریکا تحریم‌های همه‌جانبه بین‌المللی برای کشورهایی است که با دو موضوع تروریسم و سلاحهای کشتارجمعی امنیت تعریف‌شده کنونی آمریکا را تهدید کنند. به همین خاطر است که آمریکا در زمان صدور قطعنامه شورای حکام در نوامبر سال گذشته موقتاً از مواضع خود عقب نشست تا بار دیگر با کسب حمایت جامعه جهانی به‌خاطر نقض مقررات آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای ایران، خواسته خود را عملی کند. در حالیکه اصل در روابط میان کشورها و روابط آنها با مجامع بین‌المللی به اختیار و رضایت دولت‌ها براساس منافع‌شان است، به‌نظر می‌رسد ایران در گردابی افتاده است که جای چندانی برای استفاده به این اصل ضروری در روابط بین‌الملل ندارد و با کوچک‌ترین خبری که حاکی از عدم همکاری ایران با آژانس باشد موضوع به خطر افتادن امنیت جهان و منطقه مطرح می‌شود و بلافاصله کشورهای غربی خواهان طرح مسئله در شورای امنیت سازمان‌ملل می‌شوند. در این زمینه باید تأکید کرد که اقدامات و سخنان مقام‌های ایران به‌شدت توسط رسانه‌‌ها و مجامع جهانی تجزیه و تحلیل می‌شود تا موردی مناسب برای طرح چنین مسئله‌ای به‌دست دهد. از جمله می‌توان به سخنان وزیر خارجه ایران در زمینه توان کشورمان در صدور سوخت هسته‌ای اشاره کرد که به‌شدت با واکنش‌های منفی کشورهای اروپایی و آمریکا روبرو شد. در حالیکه ایران تنها در مراحل مقدماتی دست یافتن به چنین موقعیتی است. همین واکنش‌ها به سرعت بر روابط ایران و روسیه نیز تأثیر گذاشت و باعث شد وزیر انرژی روسیه سفر خود را به عقب بیندازد. البته بعید به‌نظر می‌رسد که در نشست جاری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی داده شود که نتیجه آن ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت باشد اما باید دانست که این مسئله تبدیل به بازی سیاسی شده که یک لحظه غفلت در آن باعث باخت نهایی ایران می‌شود. پی‌نوشت‌ها 1. http://www.bbc.co.uk, Feb 2, 2004 2. Anthony H. Cordesman, Iran’s Search for Weapons of Mess Destruetion, http://www.csis.org/Burke/irans-search-wmd.pdf 3. http://www.armscontrol.org/act/2003-01-02/irannuclear-janfeb03.asp?print 4. http://www.armscontrol.org/act/2003-04/iran-apr03.asp?print 5. http://www.armscontrol.org/act/2003-07-08/iran-julaug03.asp?print 6. http://www.news.gooya.com/politics/archives/000646.php 7. http://www.hamshahri.net, 1382/7/30 8. http://www.iaea.org/publications/documents/board/2003/gov, 2003-81.pdf 9. http://www.english.daralhayat.com, Feb 12, 2004 10. http://www.bbc.co.uk. Feb 12, 2004 11. Ibid, 14, 2003 12. http://www.reuters.com, Feb 13, 2004 13. http://www.guardian.co.uk, Feb 17, 2004 14. http://reuters.com, Feb 12, 2004 15. Ibid 16. http://www.iht.com, Feb 16, 2004 17. http://www.irna.ir, 1382/11/28 18. http://www.isna.ir/news/Newscont.asp?id=349484 19. http://www.baztab.com/index.asp?ID=13647 and Subject=News 20. http://www.baztab.com/index.asp?ID=13604 and Subject=News 21. http://www.hamshahri.net 1382/11/21 22. http://www.baztab.com/index.asp?ID=13659 and Subject=News 23. http://www.ft.com, Feb 21, 2004 24. http://www.voanews.com, Feb 21, 2004 25. http://www.bbc.co.uk/Persian/iran, Feb 22, 2004 26. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A551-2004 Feb 23.html 27. http://www.reuters.com, Feb 25, 2004