اقدام انقلابي دانشجويان با قدرتمند‌ترين اقتصاد جهان چه كرد؟

حركت دانشجويان پيرو خط امام در تسخير لانه جاسوسي آمريكا از جمله اتفاقاتي است كه به نظر كارشناسان در سطح ملي و بين‌المللي از اثرگذارترين حركت‌هاي انقلابي بوده و دامنه اثر آن بسيار مشهود و مشخص است.
اثرات اجتماعي، سياسي و فرهنگي اين حركت انقلابي از زواياي مختلف و به قلم افراد متعددي مورد بررسي قرار گرفته، اما به نظر مي‌رسد تاثير اين حركت انقلابي بر متغيرهاي اقتصادي در سطح جهاني و بر اقتصاد 2 كشور كمتر مورد بررسي قرار گرفته است. حركتي كه جهت‌گيري سياسي كشورها را براي سال‌ها دستخوش تغيير و تحول كرد، در حوزه اقتصاد نيز اثرات قابل‌توجهي داشت. رويداد تسخير سفارت آمريكا از سوي دانشجويان كه به نظر برخي زمينه‌ساز تحولات بزرگي در بخش‌هاي مختلف بوده و اثر مهمي بر روند انقلاب اسلامي گذاشته را مي‌توان در 2 بخش كوتاه‌مدت و بلندمدت در حوزه اقتصادي مورد بررسي قرار داد.
اثر كوتاه‌مدت
هر چند بررسي اثر تسخير لانه جاسوسي به تنهايي در زماني كه كشور در وضعيت انقلابي است و متغيرهاي مختلف در حال اثرگذاري بر بخش‌هاي مختلف هستند كار دشواري است و به نظر مي‌رسد بايد اين اقدام را در كنار ساير اتفاقات پس از انقلاب اسلامي و به صورت كلي مورد بررسي قرار داد، اما با نگاهي دقيق‌تر مي‌توان به برخي از مهم‌ترين اثرات آن پرداخت. با توجه به اين كه تسخير لانه جاسوسي مستقيما بر روابط ايران و آمريكا تاثير گذاشت و بيشترين تاثير آن بر بزرگ‌ترين اقتصاد دنيا يعني آمريكا بود در ادامه نيز به اثر اين اقدام در اقتصاد آمريكا پرداخته مي‌شود. با توجه به روند قيمت نفت و طلا مي‌توان گفت از مهم‌ترين اثرات كوتاه‌مدت تسخير سفارت آمريكا، افزايش قيمت نفت و طلا و در نتيجه آن كاهش ارزش دلار آمريكا در بازارهاي جهاني بود.
افزايش قيمت طلا
هر چند وقوع انقلاب اسلامي خود عاملي در تغيير فضاي سياسي و اقتصادي بين‌المللي بود و با توجه به كاهش نفوذ آمريكا در منطقه و نگراني‌هاي جهاني از ايجاد يك قدرت جديد منطقه‌اي، قيمت طلا از ابتداي وقوع انقلاب (بهمن 57) تا تسخير لانه جاسوسي (13 آبان 58) از 240 دلار در هر اونس به حدود 380 دلار در هر اونس رسيده بود و افزايش قيمت قابل‌توجهي نشان مي‌داد، اما با تسخير لانه جاسوسي قيمت طلا از 380 دلار با يك شتاب قابل توجه به بيش از 850 دلار در كمتر از 3 ماه رسيد كه يكي از بي‌سابقه‌ترين افزايش قيمت‌ها در طول معاملات آن به شمار مي‌رفت. زماني كه اعتماد به دلار آمريكا در بازارهاي جهاني كاهش مي‌يابد، سفته‌بازان و كساني كه در آينده نيازمند خريد و فروش دلار هستند براي كاهش ريسك نوسانات ارزش دارايي‌هاي خود، به خريد طلا كه يك دارايي مطمئن است روي مي‌آورند. افزايش قابل توجه قيمت طلا در اين مدت كم نشاندهنده افت بسيار محسوس اعتماد نسبت به دلار آمريكا در بازارهاي جهاني بود. در واقع اقتصاد جهاني در مورد اين كه آمريكا يك ابرقدرت است دچار ترديد شده و در نتيجه اعتماد به دلار به عنوان يك ارز جهاني به يكي از پايين‌ترين وضعيت‌هاي خود مي‌رسد كه اثر نامطلوبي بر تجارت خارجي آمريكا مي‌گذارد.
افزايش قيمت نفت
تسخير سفارت آمريكا و كاهش صادرات نفت ايران نشان از اين بود كه آمريكا، يكي از بزرگ‌ترين تامين‌كننده‌هاي انرژي خود را از دست داده است، اما فهميدن اين نكته براي دولتمردان آمريكايي بسيار گران تمام شد. بي‌اعتمادي به بازار انرژي جهان به واسطه كاهش توليد نفت ايران و پس از آن شروع جنگ تحميلي قيمت نفت را از حدود 15 دلار به بيش از 35 دلار در هر بشكه رساند كه با احتساب قدرت خريد دلار در آن سال‌ها (نسبت به سال‌جاري) رقم واقعي نفت فروخته شده به بيش از 70 دلار نيز مي‌رسيد.
افزايش قابل توجه قيمت نفت باعث ايجاد لطمه شديدي به اقتصاد آمريكا شد و نارضايتي‌هاي گسترده‌اي را در داخل اين كشور به وجود آورد.
نارضايتي و شكست انتخاباتي
افزايش نارضايتي‌هاي اقتصادي در داخل آمريكا در كنار ناتواني دولت آمريكا در به نتيجه رساندن مذاكرات پيرامون آزاد كردن كارمندان سفارت خود در تهران پايه‌هاي دولت كارتر را بشدت سست كرد. هر چند دولت كارتر تا آخرين لحظات انتخابات رياست جمهوري آمريكا براي تغيير افكار عمومي اين كشور سعي داشت نظر رهبر ايران را تغيير دهد و با بازگرداندن كارمندان خود اعتماد از دست رفته در بين شهروندان آمريكايي را مجددا به دست آورد، اما عدم موفقيت دولت كارتر در اين مورد، موجب شكست انتخابات و پيروزي رونالد ريگان شد. به نظر كارشناسان يكي از مهم‌ترين متغير‌هاي پيروزي ريگان در اين دور از انتخابات، تسخير سفارت آمريكا و بازداشت 444 روزه كارمندان اين سفارت تا زمان برگزاري انتخابات در آمريكا بود. به واقع مي‌توان گفت ريگان و جمهوريخواهان پيروزي خود را مديون سياست ايران در مورد آزادسازي كارمندان سفارت آمريكا بودند و سياست ايران در تغيير رئيس‌جمهور آمريكا نقشي كليدي داشت. پس از اين اتفاق بود كه ايران به عنوان يك قدرت جديد در سطح منطقه و يك قدرت فرامنطقه‌اي مورد توجه تحليلگران سراسر جهان قرار گرفت.
تاثير بلندمدت
پس از تسخير سفارت آمريكا و قطع روابط سياسي ايران و آمريكا، روابط تجاري 2 كشور نيز با كاهش قابل‌توجهي مواجه شد. آمريكا كه پايگاه اصلي خود را در خاورميانه از دست داده بود سعي كرد تا روابط بهتري با كشورهاي عربي خاورميانه مخصوصا عراق و عربستان برقرار كند و سرمايه‌گذاري كلاني در صنعت نفت اين كشورها انجام دهد تا علاوه بر تامين انرژي موردنياز از منافع خود در مقابل ايران كه اكنون كشوري مستقل و بدون دخالت بيگانگان به حساب مي‌آمد، محافظت كند. حمايت همه‌جانبه آمريكا از عراق در جنگ تحميلي يكي از موارد نشان‌دهنده ميزان خشم آمريكا نسبت به مواضع ايران، مخصوصا موضوع تسخير سفارت اين كشور بود. كاهش روابط تجاري 2 كشور باعث كاهش واردات كالاهاي آمريكايي به ايران و كاهش صادرات نفت ايران به آمريكا شد. در نتيجه آمريكا يكي از بازارهاي مطلوب خود را در خاورميانه از دست داد و ايران نيز با تغيير استراتژي خود اقدام به تغيير شركاي تجاري خود كرد كه طي آن شركاي تجاري ايران از آمريكا به كشورهاي اروپايي نظير آلمان، فرانسه و ايتاليا تغيير يافت.
به نظر برخي كارشناسان، ضرر و زيان واردشده به اقتصاد آمريكا از محل تغيير استراتژي‌هاي ايران پس از 13 آبان و خدشه‌دارشدن چهره بين‌المللي اين كشور در عرصه جهاني باعث شد تا آمريكا دست به تحريم‌هاي مختلفي عليه ايران بزند و با توجه به قدرت و نفوذ خود در سازمان‌هاي بين‌المللي ،ديگر كشورها را نيز مجبور به حمايت از اين تحريم‌ها كند. اما تحريم‌هاي بيشتر باعث افزايش خودكفايي و خوداتكايي ايران و باعث پيشرفت در عرصه‌هاي مختلف اقتصادي گرديد به‌طوري كه تحريم‌ها در حال حاضر كمترين اثر را بر اقتصاد ايران دارد و كشورهاي هم‌پيمان آمريكا نيز به علت منافعي كه از تجارت با ايران نصيب آنها مي‌شود كم‌كم دست از حمايت از تحريم‌هاي يكجانبه آمريكا عليه ايران برداشته‌اند.