تسخیر لانه شیطان نگاهی دوباره به واقعه «انقلاب دوم»

با پیروزی انقلاب اسلامی بعد ضد استبدادی انقلاب به ثمر نشست اما جنبه ضد استعماری انقلاب همچنان باقی بود. تا پایان عمر دولت موقت به نخست وزیری مهندس مهدی بازرگان شعار « بعد از شاه نوبت آمریکاست » به عنوان یک استراتژی دنبال شد و همواره بیم آن می رفت که اشتباه نضهت ملی مجددا تکرار شود و با یک کودتا بر انقلاب آن بگذرد که بر نهضت ملی گذشت به ویژه که دولت و حکومت هنوز نیروی مسلح سازمان یافته ای نداشت . (ستوده و کاویانی ص 43 )
همچنان که دانشجویان مسلمان حضور فعالتری در اداره امور جامعه پس از انقلاب پیدا می کردند. و انسجام بیشتری می یافتند و این احساس در میان آنان تقویت می شد که دستگاه رسمی اجرایی کشور که در دست دولت موقت بود در اداره امور با اندیشه ها و آرای امام فاصله می گیرد و با رویکردی غیر انقلابی تلاش در حل و فصل مسائل نظامی انقلاب دارد. این احساس دانشجویان مسلمان را به واکنش واداشت و برای مقابله با این وضعیت دانشجویان در صدد برآمدند یک جریان متشکل دانشجویی ایجاد کنند و به نحوی خود را با امام مرتبط سازند از امام رهنمود بگیرند و آن را در دانشگاهها دنبال کنند . (همان ص 56 ـ 55 به نقل از سخنان محسن میردامادی )
در ایام نزدیک به 13 آبان یعنی قبل از تسخیر سفارت شاه مخلوع در آمریکا که تا آن زمان هنوز اجازه ورود به او نداده بود پذیرفته شد و این اقدام از دیدگاه انقلابیون داخلی و به اعتراف ناظران خارجی نیز احتمال مداخله جدی در ایران به منظور ناکام گذاشتن حرکت انقلابی مردم و بازگرداندن شاه به سلطنت و اجرای برنامه ای همچون کودتای 28 مرداد را به شدت افزایش داده بود و عکس العمل انقلابی ملت ایران از جمله تصرف سفارت آمریکا و گروگانگیری را به نحوی منطقی و مشروع توجیه می کرد (باقی ص 18 جردن ص 31 )
ملاقات هیئت ایرانی (فرستاده دولت موقت ) با برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر در 10 آبان ماه 1358 در الجزیره (جهت شرکت در جشن های استقلال الجزایر) که در فضای انقلابی آن روزها در ایران مذاکره با آمریکا مترادف بود با مفهوم سازش و به رسمیت شناختن آمریکا خشم نیروهای انقلابی ایران را برانگیخت و دانشجویان پیرو خط امام تصمیم گرفتند با حمله به سفارت آمریکا به این امر اعتراض کرده و نشان دهند که هیچگونه سازش و مذاکره ای را با آمریکا بویژه تا هنگامی که شاه در پناه امریکایی هاست نمی پذیرند (باقی ص 24 ـ21 ) امام خمینی در 10 آبان 1358 طی پیامی به مناسبت سالروز 13 آبان (روز تبعید امام در 13 آبان 1343 و روز کشتار دانش آموزان و دانشجویان در دانشگاه تهران در 13 آبان 1357 ) مردم و دانشجویان و طلاب را دعوت به بسیج عمومی علیه امپریالیزم نمود (صحیفه نور ج 10 ص 67 ) در پی سخنان امام عده ای از دانشجویان مسلمان تصمیم گرفتند سفارت آمریکا را مورد حمله قرار دهند (پس از گذشت 20 سال از واقعه روشن می شود که برای نخستین بار آقای ابراهیم اصغرزاده این ایده را طراحی میکند « روزنامه عصر آزادگان 20 آبان 1378 » سه نفر از دانشجویان شامل آقایان میردامادی بیطرف اصغر زاده آقای موسوی خوئینی ها را در جریان امور قرار دادند و از وی خواستند مراتب را به اطلاع امام برسانند اما وی با طرح قضیه خدمت امام مخالفت کرده و قرار شد پس از تصرف سفارت این امر را به اطلاع امام برسانند و چنانچه مخالفت کردند سریعا محل را ترک کنند (مجله حضور شماره 2 آبان 1370 ص 2 به نقل از سخنان موسوی خوئینی ها) .
اشغال سفارت آمریکا حرکتی کاملا خود جوش بود که توسط گروهی از دانشجویان انقلابی مسلمان که پس از تصرف لانه جاسوسی خود را دانشجویان مسلمان پیرو خط امام نامیدند انجام شد . در روز 13 آبان 1358 تظاهراتی از سوی دانشجویان مسلمان دانشگاهها برگزار می شود . و ساعت 9 صبح جمعیت مقابل سفارت رسید وعده ای از دانشجویان که از قبل طرح حمله به سفارت را ریخته بودند از دیوارها بالا رفته و با همراهی سایر دانشجویان که به حدود 300 ـ 400 تن رسیدند و تصرف کامل همه ساختمانی 2 الی 3 ساعت بطول انجامید (باقی ص 25 ) .
دانشجویان عمدتا به قصد یک حرکت اعتراض آمیز که شاید فقط چند ساعت سفارت را در اختیار داشته باشند دست به این عمل زدند (ابتکار ص 42 ) و هرگز تصور تبدیل شدن یک حرکت اعتراض آمیز را به یک واقعه عظیم بین المللی طولانی و بی نظیر در تاریخ سیاسی جهان نمی کردند.
امام خمینی طی سخنرانی که به فاصله یک روز از اشغال سفارت ایراد می شد ضمن تایید اقدام دانشجویان مسلمان پیرو خط امام آمریکا را « شیطان بزرگ » نامیدند و از سفارت آمریکا بعنوان « لانه جاسوسی » یاد کردند . (صحیفه نور ج 10 ص 139 )
در 14 آبان 1358 مهندس بازرگان استعفا داد و در 17 آبان علل استعفای خود را تشریح کرد (اطلاعات پنج شنبه 17 آبان 1358 شماره 15997 ) نخستین اقدام رسمی آمریکا برای حل مسئله و آزادی گروگانها اعزام هیئتی شامل رمزی کلارک دادستان پیشین آمریکا و ویلیام میلر از کارکنان سابق وزارت خارجه بودند. امام خمینی با صدور بیانیه ای اعلام کرد که هیچ کس حق مذاکره با آمریکا را ندارد (اطلاعات 17 آبان 1358 و شماره 15997 ) با انتشار این بیانیه هیئت آمریکایی در میانه راه متوقف شد و بدون حصول نتیجه از ترکیه به آمریکا باز گشت (ابتکار ص 162 ـ 160 ) در 21 آبان 1358 (12 نوامبر 1979 ) کارتر دستور قطع خرید نفت از ایران را صادر کرد و دو روز بعد داراییهای ایران در کلیه بانکهای آمریکایی و شعب خارجی آن به دستور وی مسدود شد . (ستوده و کاویانی ص 125 )
امام خمینی به منظور نشان دادن منزلت زن (که در غرب به عنوان کالای تبلیغاتی مد نظر بود) و نفی تبعیض نژادی در دیدگاه اسلامی حکومت ایران در 27 و 29 آبان (18 و 20 نوامبر) دستور آزادی 13 تن از سیاهپوستان و زنان را صادر نمودند و 52 تن در سفارت آمریکا ماندند (باقی ص 54 ) . یک ماه پس از تصرف سفارت یعنی در 13 آذر 58 (4 دسامبر 79 ) شورای امنیت سازمان ملل متحد به اتفاق آرا با صدور قطعنامه 457 از دولت ایران خواست گروگانهای آمریکایی را در اسرع وقت آزاد نماید . عدم توجه مقامات ایرانی به قطعنامه شورای امنیت موجب شد تا اداره مهاجرت آمریکا اخراج 9 هزار تبعه ایرانی از آمریکا را در دستور کار خود قرار دهد (ستوده کاویانی ص 25 باقی ص 49 )
کارتر در پی این ماجرا عملیات نظامی را جهت آزادی گروگانها تدارک می بیند (برژینسکی ص 187 کلن ص 177 ) و بدنبال آن آمریکا تحریم اقتصادی علیه ایران و قطع کامل روابط دیپلماتیک با ایران را اعلام کرد . عملیات نظامی امریکا در ایران که قرار بود در 24 تا 26 آوریل 1980 (4 تا 6 اردیبهشت 1359 ) انجام شود با ماجرای طوفان شن طبس و منفجر شدن یکی از هلی کوپترها و هواپیمای حامل سوخت با شکست مفتضحانه ای مواجه می شود . (بکویث وناکس صص 398 ـ 393 جردن صص 170 و 171 ) از اینرو آمریکایی ها دیگر امیدی به اجرای طرحهای نظامی نداشتند و باید از طرق سیاسی مسئله را حل می کردند (سالینجر ص 291 )
به فاصله یک ماه پس از شکست آمریکا در طبس اولین مجلس شورای اسلامی در 7 خرداد 59 تشکیل شد و امام خمینی در پیامی که به مناسبت فرارسیدن ایام حج صادر کردند چگونگی حل مسئله گروگانها را به مجلس شورای اسلامی واگذار نمودند (صحیفه نور ج 11 ص 281 ـ 280 ) نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دنبال بررسی های فراوان مواردی را به عنوان محور مذاکرات دیپلماتیک به منظور تامین خواستهای جمهوری اسلامی در گرو آزادی گروگانهای آمریکایی تصویب و به دولت وقت (شهید رجایی ) ابلاغ کردند. شروط مذاکرات که از پیام امام خمینی (ره ) که به زائران بیت الله الحرام برگرفته شده عبارت بود از : باز پس دادن اموال خانواده محمد رضا پهلوی لغو تمام ادعاهای آمریکا علیه ایران تضمین آمریکا به عدم مداخله سیاسی و نظامی در ایران و آزاد گذاشتن تمامی سرمایه های ایران (روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران ش 11859 ص 21 ) شاه چندی پیش از آن در تاریخ 5 مرداد 1359 در مصر درگذشت و بدین ترتیب شرط استرداد شاه منتفی شد. مهندس بهزاد نبوی (مشاور امور اجرایی نخست وزیر وقت ) مسئول انجام مذاکرات از طریق دولت جمهوری الجزایر با آمریکا در این زمینه گردید و با میانجیگری دولت الجزایر زمینه مذاکره و توافق طرفین جهت حل اختلافات فراهم شد و مذاکراتی صورت گرفت که در نهایت به صدور « بیانیه های الجزایر » که عهدنامه ای بین المللی تلقی می شود در 29 دی 1359 انجامید (افتخاری جهرمی ص 19 احمد و استانی ص 14 )
اشغال لانه جاسوسی وحدت و یکپارچگی مردم را برگرد امام و خط امام دو چندان کرد و به شعار « بعد از شاه نوبت آمریکاست » تحققی عینی بخشید. برای بهبود روابط با آمریکا براساس سلیقه های غیر انقلابی و سیاستهای محافظه کارانه سی سال قبل تلاش و مذاکره می شد اصولا قصد بر این بود که روابط با آمریکا به شکل جدیدی گسترش یابد تا مبادا شوروی در ایران نفوذ کند چرا که نفوذ این ابر قدرت به دلیل مرز مشترکش با ایران از نظر صاحبان چنان تفکراتی خطرناک بود. اشغال لانه جاسوسی بر روی تمام این تحلیلها و ارتباطات خط ابطال کشید و خط « نه شرقی و نه غربی » امام را بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران حاکم کرد.

مآخذ :
معصومه ابتکار تسخیر (اولین روایت مکتوب از درون سفارت تسخیر شده آمریکا در تهران ) تهران اطلاعات 1379
عبدالغنی احمدی واستانی « شرح مختصر بیانیه های الجزایر » مجله حقوقی ش 1 زمستان .1363
گودرز افتخار جهرمی « دیوان داوری دعاوی ایران ـ ایالات متحده و عملکرد آن در قلمرو حقوق بین الملل » مجله حقوقی ش 16 ـ 17 ـ1371 ـ 1372 )
امام خمینی صحیفه نور ج 11 تهران 1361 ج 10
عماد الدین باقی انقلاب و تنازع بقا (پژوهش در زمینه ها و پیامدهای اشغال سفارت آمریکا در تهران ) نشر عروج تهران .1376
متن فارسی : توطئه در ایران ترجمه محمود مشرقی تهران ) Power and PRINCIPIE ( زبیکینف برژینسکی قدرت و اصول انتشارات هفته .بی تا.
چالی بکویث (فرمانده عملیات نافرجام طبس ) و دو نالدناکس نیروی دلتا (از پلی می تا طبس )
ترجمه عمود مشرقی تهران انتشار هفته . ) crisis ( هامیلتون جردن بحران
کتاب سرا 1363 . ) AMERICA HEIDH OSTAGE ( پیر سالینجر آمریکا در بند
امیر رضا ستوده ـ حمید کاویانی بحران 444 روزه در تهران موسسه نشر و تحقیقات ذکر تهران .1379
) anerica in captivity ( ادوارد کلن آمریکا در اسارت
مترجمین پوران خاور و سور طلیعه تهران نشر قلم .1362
روزنامه اطلاعات 17 آبان 1358 شماره .15997
روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران ش 11589 ص .21
مجله حضور شماره 2 آبان .1370
روزنامه عصر آزادگان 20 آبان .1378

ملاقات هیئت ایرانی (فرستاده دولت موقت ) با برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر در 10 آبان ماه 1358 در الجزیره که در فضای انقلابی آن روزها در این مذاکره با آمریکا مترادف بود یا مفهوم سازش و به رسمیت شناختن آمریکا خشم نیروهای انقلابی ایران را برانگیخت و دانشجویان پیرو خط امام تصمیم گرفتند با حمله به سفارت آمریکا به این امر اعتراض کرده و نشان دهند که هیچگونه سازش و مذاکره ای را با آمریکا بویژه تا هنگامی که شاه در پناه آمریکایی هاست نمی پذیرند.
دانشجویان به قصد یک حرکت اعتراض آمیز که شاید فقط چند ساعت سفارت را در اختیار داشته باشند دست به این عمل زدند و هرگز تصور تبدیل شدن یک حرکت اعتراض آمیز را به یک واقعه عظیم بین المللی طولانی و بی نظیر در تاریخ سیاسی جهان نمی کردند.
امام خمینی (ره ) طی سخنانی که به فاصله یک روز از اشغال سفارت ایراد شد ضمن تایید اقدام دانشجویان مسلمان پیرو خط امام آمریکا را « شیطان بزرگ » نامیدند و از سفارت آمریکا بعنوان « لانه جاسوسی » یاد کردند.
آمریکا برای آزادی گروگانهای خود تدارک عملیات نظامی می بیند که با ماجرای طوفان شن در صحرای طبس و منفجر شدن هلیکوپتر و هواپیمای نظامی خود این عملیات شکست می خورد و آزادی گروگانها را از طریق سیاسی پیگیری می کند.