سيزدهم آبان، تسخير لانه جاسوسي امريكا؛ انقلاب دوم

در تاريخ انقلاب اسلامي، هم قبل از پيروزي و هم در دوران پيروزي و حتي پس از آن به روزهايي برمي‌خوريم كه اگر به تحليل چندين بارة آن نپردازيم و فقط به ياد و خاطرة آنهم در ذهن نسل همراه با آن ايام بسنده كنيم در دراز مدت چه بسا اين غفلت‌ها به ندامتي بزرگ و جبران‌ناپذير ختم شود. همانگونه كه در بسياري از انقلابها و حتي حركتهاي مردمي با اين خسران روبرو مي‌شويم. 15 خرداد، 12 بهمن، 22 بهمن، 14 خرداد، 8 شهريور، 17 شهريور، 13 آبان، 29 بهمن، 12 فروردين و 7 تير هر كدام انبوهي از خاطره و مطلب و اتفاقهاي پيش و پس را همراه دارند. در اين مقاله به تحليل 13 آبان و مناسبتهايي كه در اين روز در طول سالهاي متمادي اتفاق افتاده مي‌پردازيم، تا هم در ياد و خاطر نسل تقريباً پا به سن گذاشته انقلاب بازآفريني شيريني داشته باشيم و هم نسل بعد را كه متأسفانه خلاف توقع و انتظار در وادي حيرتي ناشناخته و حتي بي‌خيالي كشنده و ملال‌آور بسر مي‌برند، درس عبرتي داده باشيم.
13 آبان از چند جهت با نهضت امام خميني پيوند خورده است. تراكم مناسبتهاي تاريخي اين روز را تشخّص خاص بخشيده است. روزي كه قبل از همه روز تبعيد امام به تركيه بود، امامي كه نسبت به هم نوعان خود نگاه و تلقي و قرائت و تفسير جديدي از اسلام مطرح كرده بود. تلقي و تفسير و قرائتي پويا، نوين، زنده و انقلابي. روزي كه شاه (محمدرضا) فكر مي‌كرد با تبعيد يا خروج اجباري و ناخواستة امام همة موانع را از سر راه برداشته است. تصور مي‌كرد حركت 15 خرداد 42 با جدايي امام از امت، خاموش مي‌شود و آبها از آسياب مي‌افتد. البته به هر قيمتي پاي آن تصور باطل و بي‌مبنا ايستاده بود تا آنجا كه با دستگيري امام هزاران نفر از ياران معترض امام را در ورامين و ساير شهرها به رگبار گلوله بست. در واقع مظلوميت ياران و پيروان امام را اثبات كرد. شاه نمي‌دانست كه پانزده سال بعد فرزندان امام و شهداي خرداد 42 با فريادي رسا، بلند و با عزمي جزم و مقاومتي تا پاي جان مجدداً به صف ياران لبيك گوي خميني مي‌پيوندند. نهضت از پشتوانة شهادت و مظلوميت برخوردار مي‌شود. البته شاه و عوامل استكبار جهاني با تمام مراقبتهايي كه پس از تبعيد امام نسبت به نيروهاي انقلابي بخرج مي‌دادند درك نمي‌كردند، كينه‌اي كه از كشتار مظلومانه شهداي 15 خرداد و بخصوص پس از شكنجه و دستگيري و زندان، تبعيد و محروميت و جفايي كه در حق ياران امام روا مي‌دارد، هرگز از ياد نمي‌رود. شايد شعله‌هاي نهضت اسلام را به ظاهر خاموش كرد، اما نمي‌دانست كه اين آتش زير خاكستر روزي زبانه مي‌كشد، دوباره طوفاني بپا مي‌كند كه ديگر خاموش نمي‌شود، زيرا در اين 15 يا 16 سالي كه از تبعيد امام گذشته بود نسلي متفكر، فهيم، تحصيلكرده اعم از دانشگاهي و حوزوي روي كار مي‌آيد كه در دفاع از حقانيت اسلام و امام بزرگي چون خميني، چون دريا به پيش مي‌آيد و هيچ قدرتي طوفان شهر و كشور متفكر را نمي‌تواند جلوگيري كند.
نمونه كامل و تمام عيار به ثمر نشستن خون شهداي 15 خرداد را بايد در تظاهرات دانش‌آموزاني دانست كه در پايگاه تظاهرات تهران يعني دانشگاه تهران گرد آمده بودند. در 13 آبان سال 57 (حدوداً 15 سال پس از تبعيد امام)، دانشگاه تهران مثل اقيانوسي بود كه از هر سو رودهاي كوچك و بزرگ انسانها در صفوف فشرده بسوي آن جاري مي‌شدند تا خود را به دامن دريا برسانند. دانشگاه بستري بود براي رودهايي كه از راههاي دور و كوچه و پس‌كوچه‌هاي شهر به‌حركت درآمده بودند تا در بستر دريا آرام گيرند. شاه و عواملش فكر مي‌كردند دانشگاهيان با امام و انقلاب او در اين مرحله همراهي نمي‌كنند، خود از برداشت غلط تحليلگران حكومت پهلوي نشأت مي‌گرفت. فرياد معصومانه دانش‌آموزان پاكي در فضاي دانشگاه طنين‌انداز مي‌شد كه با تمام وجود با شوقي سرشار، شور جواني و آرمانخواه آمده بودند تا همراهي خود را با امام عزيزي اعلام كنند كه عافيت و گوشه‌نشيني را به طاق نسيان نهاده بود. آمده بود تا از چشمها خواب غفلت و جهل را بزدايد. مردي كه منتظر بود تا روزي نه چندان دور در جمع فرزندان و امت خويش حاضر شود. منتظر بود تا عليرغم خواست او شرايط عظيمترين استقبال قرن برايش فراهم شود. مي‌خواست چنان بيايد كه در خور و لايق خميني باشد. آمدني كه همه غربت دوري و تبعيد را به يكباره از ياد ببرد. هر چند در سال 42 غريبانه در يك سحرگاه از امت خويش جدا شد، مي‌خواست در بازگشت به شاه بگويد آنكه واقعاً در دل مردم جاي دارد خميني است نه پادشاهي كه در سايه قدرت و ارتش نيروهاي امنيتي بخصوص عوامل اطلاعاتي و نظامي بيگانه حتي صهيونيزم بر اريكه قدرت تكيه زده است. درست سه ماه پس از 13 آبان بود كه روح تبعيدي به كالبد جسم خسته و منتظر و نحيف وطن بازگشت و همه را با آمدنش جان تازه بخشيد. مردي كه با كودكان 15 خرداد آنك بعنوان جواناني برومند و انقلابي صحبت‌ مي‌كرد. امام چشم اميدش به حضور جوانان پاك باخته‌اي بود كه در برابر طاغوت چونان سدي محكم قد كشيده بودند و فرياد يا مرگ يا خميني آنها گوش فلك را كر كرده بود.
عجبا كه امام در شرايطي به وطن بازگشت كه هنوز به ظاهر اركان حكومت پهلوي پابرجا بود. جز شاه و تعدادي معدود از فرماندهان، مابقي همه در ايران بودند. شايد تصور صحنه‌گردانان آمريكايي و اسرائيلي و انگليسي اين بود كه با آمدن خميني حركتي چون 28 مرداد انجام دهند و دوباره براي چند دهه امام را از امت بگيرند و باز شاه را با صحنه‌اي نمايشي و ساختگي به كشور برگردانند. واقعاً شاه رفته بود كه برنگردد؟ اين ساده لوحانه است كه بپذيريم شاه به آن سادگي و زودي از قدرت و حكومت دست كشيد و كشور را ترك كرد! رفته بود تا با برقراري آرامش نسبي بعنوان قهرمان! برگردد.
نمونه كامل و تمام عيار به ثمر نشستن خون شهداي 15 خرداد 42 را بايد در تظاهرات 13 آبان سال 57 ملاحظه كرد
شاه تصور نمي‌كرد پيرمردي رها از همة تعلقات، آن هم در شرايطي كه ارتش و نيروهاي نظامي و اطلاعاتي و عوامل حكومتي را همراه خود ندارد، بتواند طومار نظام حكومت پهلوي را در هم بپيچد. شاه سوار بر خنك غرور، باورش نمي‌آمد كه امام با دانش‌آموزان و دانشجويان و اقشار ديگر بتوانند قوي‌ترين ارتش منطقه را به زانو در آورند.
البته فهم و شعور شاه و عوامل مغرور و كم خردش از درك اين واقعيت كه اگر اراده خدا بر امري تعلق گيرد و بخواهد به نداي قلبي و نياز واقعي مردم مبني بر «ربنا حول حالنا الي احسن الحال» جواب دهد هيچ قدرتي نمي‌تواند مانع اين كار شود. دانش‌آموزاني كه حتي در تمام عمر نام امام را نشنيده بودند درس و كلاس را رها كرده به صف معترضين و فرياد گران پيوستند. در يكي از روزهاي مهم كه در كل كشور بخصوص تهران تظاهرات صورت مي‌گرفت، گويا اراده و دستي از غيب بيرون آمد و تمام اقشار جامعه بخصوص دانش‌آموزان تهراني را به سوي دانشگاه تهران هدايت كرد. بي‌ترديد از قبل قرار نبود دانش‌آموزان به دانشگاه بروند ولي چون ارادة خدا به اين مهم تعلق گرفته بود، دانش‌آموزان به دانشگاه آمدند ناگهان خبر آمد كه نيروهاي مسلح كه در آماده باش كامل نظامي به سر مي‌بردند، چون در شرايط حكومت نظامي بودند، از فرماندهي جاهل و كم خرد دستوري دريافت كردند كه به تظاهر كنندگان حمله كنند. مديريت پشت صحنه انقلاب، چاره را در اين ديد كه درِ دانشگاه را براي جلوگيري از ورود نيروهاي گارد به داخل دانشگاه و صفوف دانش‌آموزان معترض ببندد. در يك سو نيروهاي تا بن دندان مسلح صف كشيده بودند و در داخل دانشگاه هم هزاران جوان پر شور و انقلابي كه فارغ‌ از غم نان و جان و فرزند و همسر، رها از دلهره كار و شغل نه ترس داشتند كه فردا ممكن است از كار بركنار شوند و نه دلمشغول عيال و فرزند بودند. مي‌دانستند كه اگر قرار باشد هر كس را به جرم تظاهرات دستگير كنند به واقع بايد همة ملت ايران را بازداشت كنند. دانش‌آموزان آمده بودند تا دفتر بيعت با امام را با خون پاكشان امضاء كنند. فرياد تكبير و اعتراض دانشجويان و دانش‌آموزان از پشت ميله‌هاي دانشگاه بسوي سربازان مسلح بلند بود كه ناگهان با فرمان آتش، تعدادي، در خون خود در غلطيدند. صداي شليك گلوله مردم را به سمت در اصلي دانشگاه گسيل داشت. نگارنده كه شاهد صحنه بودم فاصلة دانشكده ادبيات تا در اصلي دانشگاه را، در كمتر از 5 دقيقه دويدم. جماعتي كه از من جلوتر بودند با چشمان خود شاهد نشانه‌گيري و هدف‌گيري سربازان مسلحي بودند كه به سوي دانش‌آموزان شليك مي‌كردند.
ابتدا برخي فكر مي‌كردند گلوله‌ها مشقي و غيرواقعي است. ناگهان ديدند يكي از دانش‌آموزان به زمين افتاد و از ناحيه پا تير خورد، انفجاري رخ داد. دانش‌آموزان خلاف تصور همه حتي سربازان عقب‌نشيني نمي‌كردند و با شور و فرياد بيشتري پيش مي‌رفتند. تصور فرماندهان كوته‌بين اين بود كه با تهديد و كشتن چند نفر قضيه فيصله پيدا مي‌كند و همه متفرق مي‌شوند فردا هم ديگر صدايي از كسي برنمي‌خيزد. فريادها همگي خاموش مي‌شود. مردم ديگر از خانه‌هاي خود خارج نمي‌شوند. فرياد در گلو نيامده خشك مي‌شود. از اتفاق، عملكرد غير منطقي و بي‌مبناي فرماندهان طاغوتي، سرنگوني طاغوت را تسريع كرد.
«عسي ان تكرهوا شيئاً و هو خيرٌ لكم»1 بخوبي مي‌دانيم با پخش چند لحظه‌اي كشتار دانش‌آموزان، از طريق تلويزيون، آنهم در حالي كه حكومت نظامي بود، آتش خشم و تنفري كه در دل ملت ايران شعله‌ور شد، چهره واقعي شاه كه آن روزها از مصالحه و جبران اشتباهات و قصور كوتاهي در وظايف حرف مي‌زد، براي مردم روشن شد.
اگر افراد معدودي باورشان نمي‌آمد كه شاه براي بقا و استمرار پادشاهي و تداوم ديكتاتوري خود به هر كاري دست مي‌زند، با مشاهدة صحنة دلخراش و تكان دهنده 13 آبان نظرشان عوض شد. واقعاً مضاميني از امام كه مي‌فرمود شاه در جهت خوش خدمتي به ارباب خود به هر كاري
دست مي‌زند، براي همه به واقعيتي انكارناپذير تبديل شد. تعدادي از مجروحان آن حادثه را به تالار تشريح دانشكده پزشكي (بر بالاي دست) حمل كردند. در واقع خون پاك دانش‌آموزان آتش نهضت را شعله‌ور و گسترده‌تر كرد.
براي آنان كه ممكن است با گذر ايام و فراز و فرودهايي كه در ادامة نهضت پيش آمد، برخي از صحنه‌ها را از ياد برده باشند، برخي از سخنان امام را دقيقاً روز 13 آبان 57 در ملاقات با دانشجويان و ايرانيان مقيم خارج كه در اقامتگاه موقت خويش در نوفل لوشاتو بيان فرمودند، مرور كنيم. دولتي كه مي‌خواست مرحله گذار را طي كند با نظر شاه و ابرقدرتها بعنوان «دولت آشتي» خودش را مطرح مي‌كرد مهره‌هايي چون علي اميني و شاپور بختيار را از بايگاني تاريخ خارج كرده بود. آنها را سالها در آب نمك خوابانده بود كه فقط مديريت دورة گذار را بعهده گيرند تا دوباره شاه برگردد. امام تحت عنوان مردم اغفال نمي‌شوند مي‌فرمايد:
«اخيراً بعد از اينكه ديدند كه «دولت آشتي» نتوانست كار خودش را انجام بدهد ـ و از اول يك دولتي بود كه مي‌خواست با فريبكاري مردم را منحرف كند و بخواباند اين نهضت را و وعده‌هايي داد و عملهايي كرد و چيزهايي، اما همه‌اش چيزهايي كه خواست ملت نبود، يك چيزهاي ديگر بود خواست ملت، اينها تبع خواست ملت بود، «قمارخانه‌ها را بستيم»! هزار جور مركز فحشا باز است! بالاترين مركز فحشا دستگاه محمدرضا خان است كه درش باز است! در فحشا. فحشا نه به آن معنا، فحشا به اين معنا كه بدتر از فحشاست. فحشاي به آن معنا كه يك بارگاه به تمام معنا ظلم، يك بارگاه به تمام معنا خيانت، به تمام معنا جنايت» 2
پس از اين سخنان امام نسبت به برخي از توجيهات و اعلام خطرهاي بي‌مبناي شاه و عوامل سرسپرده او وقتي هشدار مي‌دهند كه با رفتن اعليحضرت مملكت بدست روس و انگليس مي‌افتد، امام چنين قاطع جواب مي‌دهد:
«يك مطلب ديگري كه ايشان مي‌گويند اين است كه اين وضع جغرافيايي ايران جوري است كه ـ كأنّه ما ديگر هيچ اطلاعي نداريم از وضع جغرافيايي ايران كه چه جوري است! ـ وضع جغرافيايي ايران جوري است كه اگر اين انقلابات باشد، با اين وضع جغرافيايي خطر بزرگي براي ايران پيدا مي‌شود ولي اگر شاه باشد اين خطر نيست! مطلب ايشان اين است كه با بودن شاه اين خطر نيست لكن اگر ـ چنانچه (به فرمايش ايشان) خداي نخواسته ـ اين شاه برود، اين مملكت به دست دو تا قدرت مي‌افتد و وامصيبت مي‌شود! ما مي‌گوييم كه آن چيزي كه اين مملكت را به دست اين قدرت سپرده، اين دو تا قدرت سپرده، همين شاه است! آخر اينها تكليفشان براين مملكت اين نيست كه بيايد آن حمل كنند خاكهايي از قم به اين سرحدات شوروي و از تهران به آن سرحدات آمريكا! اينكه ايشان هم قبول دارند كه مقصود اين نيست؛ مقصود اين است كه اينها مسلط مي‌شوند بر مملكت ما؛ حالا مسلط نيستند؟!»3
اتفاق مهم و تاريخي و بسيار سرنوشت ساز ديگري كه در واقع حركتي در جهت و در ادامة دو جريان و اتفاق قبلي (تبعيد امام و كشتار دانش‌آموزان) بود، يكسال بعد از روز دانش‌آموز 13 آبان 57 رخ داد و آن حركت دانشجويان مسلمان پيرو خط امام بود. حركتي كه متأسفانه برخي از افراد در ابتداي آن دچار ترديد بودند و بدتر از آن برخي پس از سالها در اصالت آن شك كردند و چيزي نمانده بود كه توبه كنند. شگفتا از همراهان سست عنصر كه زبان حالمان از دست آنان اين بيت از مولانا شد:

زين همرهان سست عناصر دلم گرفت
شير خــدا و رستــم دستانم آرزوسـت 4

اين است نتيجه همان غفلتي كه در سرآغاز مقاله بدان اشاره كردم و همواره از حاكميت آن غفلت دست و دلم مي‌لرزد. اين است كه ضرورت بازخواني جريانها را دو چندان مي‌كند. اگر اين جريانهاي مهم كه در وقت خويش دقيقاً خردمندانه، شجاعانه، آگاهانه و در جهت تكامل و استمرار نهضت و اهداف امام و انقلاب صورت گرفته است دقيق، منطقي و همه جانبه تحليل نشود، زودتر از حتي تصور اقدام كنندگان، تحريف مي‌شود يا در بهترين صورت به فراموشيدانش‌آموزان آمده بودند تا دفتر بيعت با امام را با خون پاكشان امضاء كنند
اگر جريانهاي مهم كه در جهت تكامل و استمرار نهضت و اهداف امام و انقلاب صورت گرفته است، دقيق، منطقي و همه جانبه تحليل نشود، زودتر از حتي تصور اقدام‌كنندگان، تحريف يا در بهترين صورت به فراموشي سپرده مي‌شود
سپرده مي‌شود. حدوداً هشت ماه از پيروزي انقلاب گذشته بود كه توطئه‌هاي پياپي، شكست‌خوردگان حكومت پهلوي، عوامل اطلاعاتي و امنيتي، افسران ارشد بركنار شده، فرماندهان و وزرا و وكلا و صاحب منصبان و زالوهاي خون مكان اقتصادي و تجاري و ساير مسئولان و دولتمردان معزول ادامه داشت. اگرچه بسياري از جلادان و قاتلان مردم بخصوص از طيف و قشر نظامي را به دادگاههاي عدل اسلامي سپردند و به سزاي اعمالشان رسيدند، اما اگر قرار بود همه عوامل حكومت طاغوت را محاكمه و اعدام كرد، چه بسا مي‌بايست هزاران نفر را به جوخه‌هاي اعدام سپرد. هر روز در نقطه و منطقه‌اي از كشور توطئه و ترور و آشوب و خرابكاري رخ مي‌داد. از آتش زدن خرمن كشاورزان زحمت كش تا آتش زدن لوله‌هاي نفت و انفجار و ايجاد فضاي ترس و ناامني كه به زعم خودشان براي تضعيف روحيه مردم طراحي و عملياتي مي‌شد. بخصوص با طرح مسأله قوميت‌ها و تحريك اقوام مختلف با شعارهاي استقلال منطقه‌اي يا قومي، بين ترك‌ها، كردها، بلوچ‌ها، تركمن‌ها و خلق عرب، مناطق مختلف كشور را به ناامني مي‌كشيدند. در غرب كشور، شرايط بگونه‌اي بود كه گويا طرح اين مطالب رونق بيشتر داشت. هم ضد انقلاب، هم برخي گروهكها و هم عوامل و افسران نظامي و عوامل ساواك، همگي در كردستان جمع شده‌ بودند. از طرفي هم، از عراق عوامل صدام و آمريكا براحتي وارد كشور مي‌شدند و به تعبير نظاميان، آتش تهيه را آماده مي‌كردند. اين نكته را هم نبايد ناديده گرفت كه صدام هم نتوانسته بود كردهاي كشور عراق را بخوبي مديريت كند. علاوه بر بهانه قوميت، توجيه عقيدتي هم داشتند كه با روي كار آمدن شيعيان، شرايط سختي بر اهل تسنن حاكم مي‌شود. اين توطئه‌هاي پياپي، فرصت تصميم‌گيري را از مديران و حتي نمايندگان اعزامي از سوي امام و رئيس جمهور وقت مي‌گرفت، البته بعدها معلوم شد كه معدودي از افراد اعزامي از مركز هم بي‌تمايل به ادامه آن شرايط نبودند.
در آن شرايط امكان برنامه‌ريزي و چاره‌انديشي و رسيدگي به مردم بخصوص قشر محروم وجود نداشت. دانشجويان انقلابي و مسلمان با يك سؤال بزرگ روبرو بودند كه تا قبل از پيروزي مردم و انقلاب هر توطئه و ناامني و ترور و آشوب از سوي عوامل حكومت مركزي طراحي و اجرا مي‌شد. اينك كه بسياري از سران و فرماندهان ارشد نظام شاه بركنار شده يا گريخته‌ يا اعدام شده‌اند، چرا بايد كشور ناامن باشد؟
چه بسا در اثر كم تجربگي تصور نمي‌كردند افراد فراري و ضد انقلاب و حتي خانواده‌هاي معدومين و بسياري از مسئولين رده‌هاي پايين‌ در مناطق غربي و شمالغرب كشور واقعاً نفوذ داشته باشند. علاوه بر آنكه تمام گريزگاهها، پناهگاهها و مناطق صعب‌العبور و كوهستاني را مي‌شناختند. در ضمن معمولاً در شرايط بهم ريختة پس از تغيير حكومت برخي مسئولين براي كسب قدرت و موفقيت دست و پا مي‌زنند، تلاش دارند تا از آب گل‌آلود ماهي بگيرند. در آن شرايط بود كه دانشجويان مسلمان در راستاي بيعتي كه با امام بسته بودند و با شعارهايي كه از سردل و عمق جان سرداده بودند كه «تا خون در رگ ماست خميني رهبر ماست»، احساس تكليف كردند و سر نخ قضايا را پيدا كردند دقيقاً به هدف زدند. دريافتند كه فرماندهي و اتاق جنگ و عمليات و هماهنگي همه توطئه‌ها و آشوب‌ها در سفارت آمريكا بود. آنك كه تا حدي آبها از آسياب افتاده بود. براي روشني راه فردا، لازم است به گذشته نگاهي بيفكنيم. بي‌ترديد مرور تجارب گذشته سرمايه‌اي است براي آينده. لازم است بر مبناي «فذّكر ان ذكرا تنفع المؤمنين»5 بار ديگر حركت انقلاب و تاريخي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام را تحليل كرد.
فرماندهي و اتاق جنگ و عمليات و هماهنگي همه توطئه‌ها و آشوب‌ها در سفارت آمريكا بود. اولين پيام تسخير لانه جاسوسي، شكست هيمنه و اُبهّت آمريكا بود. آنهم بدست جوانان تحصيلكرده‌اي كه آمريكا تصور و انتظار اين حركت را از سوي آنان نداشت. مي‌دانيم تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي كسي جرأت نمي‌كرد به ديوار سفارت آمريكا چپ نگاه كند. آمريكايي كه تمام فرماندهان و مسئولين رده اول كشور را بعنوان عوامل خويش مي‌دانست، بزرگترين محبتش به شاه اينكه او را بعنوان ژاندارم منطقه معرفي كرده بود. آمريكايي كه خود را آنقدر مسلط و قوي و با قدرت مي‌دانست كه حتي تصورش را نمي‌كرد كسي بتواند به ساية عُمالش چپ نگاه كند. راستي چه كسي براي نخست بار در تاريخ روابط ايران و آمريكا شاخ آمريكا را شكست؟ چه كسي بود كه پانزده سال قبل از انقلاب اسلامي شاه را نوكر آمريكا معرفي كرد و آمريكا را منشأ همة بدبختي‌ها و فلاكتهايي مي‌دانست كه بر سر ملت ايران مي‌آمد. چه كسي بود كه آمريكا را از اسرائيل بدتر مي‌دانست و انگليس را از هر دو بدتر. مگر امام نبود كه در آن سالهاي سخت، سالهاي سياه، سالهاي سنگين، سالهاي راكد و خفقان، سالهايي كه يك افسر ايراني جرأت نمي‌كرد به يك سرباز آمريكايي بگويد بالاي چشمانت ابروست، كدام مرد مردستان را سراغ داريد كه در آن شرايط تنفرش را از رئيس جمهور آمريكا چنان روشن، رسا و شفاف و فرياد گرانه بازگو كند.6 هنوز هم طنين آن عبارت بلند امام را در گوش دل و جان دارم كه فرمود: «آمريكا هيچ غلطي نمي‌تواند بكند».7
دانشجوياني كه خط فرمان از امام مي‌گرفتند وصيت‌نامه‌هاشان را قبل از حركت بسوي سفارت آمريكا امضاء كرده بودند، فرزندان راستين مردي بودند كه بدانان جرأت و شهامت داده بود.
امامي كه براي آنان هويت و شخصيت به ارمغان آورده بود. امامي كه مي‌دانستند در قاموس وجودش واژه وحشت و ترس وجود ندارد.8 امامي كه هرگز در برابر زورگويي‌هاي شاه خضوع نكرده بود.9 در واقع چشم اميدشان به حمايت و موافقت و همراهي امامي بود كه همواره از كوثر محبت و مهرباني و لطف و عنايت خويش، آنان را سيراب كرده بود.
بالاخره لحظة موعود فرا رسيد. پس از نماز جمعه دلاوراني حماسه آفرين جان بركفاني ايثارگر، با خواندن «رجز هجوم» از ديوار سفارت بالا رفتند و موفق شدند شاخ آمريكا را بشكنند. در آن روزها عظمت كار بحدي بود كه به فكر تحليل و توصيف و تأثير آن حركت نيفتادند، رسانه‌هاي دنيا كه اكثراً تحت سيطره و نفوذ غرب بخصوص شبكة صهيونيزم جهاني بود اجازه تحليل فرا مرزي را به ايرانيان نمي‌داد، حتي مي‌توان مدعي شد خود دانشجويان غيور و بسياري از دولتمردان آن روز هم از عظمت و شكوه حماسه‌اي كه رقم خورده بود بطور كامل باخبر نبودند. برخي يا قدرت درك عظمت آن مأموريت خطير را نداشتند و از تأثيري كه در آينده نهضت داشت باخبر نبودند و برخي همانگونه كه بعدها ديديم، با اصل حركت مخالفت كردند و از همان روزهاي نخست فشار مي‌آوردند كه حتي دانشجويان عذرخواهي كنند و گروگانها را با احترام و پوزش آزاد كنند، اين كار خود صدبار از ندامت بدتر بود. معتقد نيستم كه چون مي‌دانستند سوابق همكاري برخي از دوستان و همراهانشان از لانه جاسوسي بيرون مي‌آيد مخالفت مي‌كردند، چه بسا خودشان هم فكر نمي‌كردند ناخواسته با حركت انقلابي دانشجويان، پرده از روي برخي حقايق مي‌افتد و روشن مي‌شود كه آنها هم ناخواسته تحت فرماندهي و همراهي عوامل سياسي آمريكا قرار دارند. بعدها كه اسناد افشا و چاپ شد، متأسفانه از رابطه برخي با آمريكا خبر داد كه حتي كسي تصورش را هم نمي‌كرد. با افشاي اسناد در واقع غنايم ارزشمندي به دست آمد كه كسي امروز به فكر تحليل آنها نيست. كسي به فكر مقايسه سفارت‌هاي ديگر با سفارت آمريكا نمي‌افتد. راستي فقط در سفارت آمريكا بود كه آن همه توطئة تودرتو و گره در گره فراهم مي‌آمد و طراحي مي‌شد؟ در سفارتخانة ديگري حركتي عليه انقلاب اسلامي و امام خميني صورت نمي‌گرفت؟ انقلاب اسلامي فقط منافع آمريكا يا دست آمريكائيان را از ايران قطع و كوتاه كرده بود؟ سفارتخانة كشورهاي دوست و مريد آمريكا كاملاً از اين شيطنت‌ها و توطئه‌ها و تفرقه‌افكني و تضعيف و جاسوسي و مخالفت با نظام جمهوري اسلامي مبرا و بدور بودند؟ اين نكته بسيار مهم است كه انتخاب دانشجويان بسيار دقيق و حساب شده بود. اگر دانشجويان هر سفارت ديگري جز سفارت آمريكا را هدف قرار مي‌دادند هرگز برد و تأثير سفارت آمريكا را نداشت.
درس ديگري كه از آن حركت پربركت گرفتيم، اين بود كه دانستيم چرا بسياري از حركت‌ها و انقلابها و نهضت‌ها در جهان يا بلافاصله پس از پيروزي شكست مي‌خورند يا عمري بسيار كوتاه دارند. در قرن حاضر كم نبودند انقلابيوني كه حتي رژيمهاي فاسد و وابسته قبلي را شكست داده ولي بلافاصله با كودتاهاي متعدد روبرو شدند و مگر در ايران كودتاي نوژه و حتي حركت آزادسازي گروگانها موسوم به كودتاي طبس از سوي آمريكا طراحي نشد، و ده‌ها خطر و توطئه ديگر كه از بيخ گوش امام و انقلاب و نهضت گذشت و شايد مصلحت افشاي آنها هنوز هم فراهم نيامده باشد. آمريكا نمي‌توانست براحتي بپذيرد كه از سوي كشوري كه در واقع به عنوان يك استان تحت‌الحمايه خود كه بر آن از هر جهت، مسلط بوده و حتي به عنوان مدافع اصلي و سپر قوي او در برابر شوروي آن روز عمل مي‌كرد، امروز براي خودش تهديد به حساب آيد؟ اينكه دولتمردان آمريكا حتي پس از حدود سه دهه باز هم به واقع تن به قبول آزاد شدن ايران نمي‌دهند، چه بسا از ناراحتي منافع‌ سرشار و پايان ناپذيري بوده‌ است كه در ايران از دست داده‌اند. چه بسا آمريكائيان تا سالهاي سال هم سنگيني و ابهت كار امام را درك نكنند. آمريكا پس از 28 سال نپذيرفته است كه ديگر در ايران نمي‌تواند پايگاه داشته باشد. نپذيرفته است كه حقوق اولية ملت ايران را به رسميت بشناسد! هنوز هم از موضع تبختر و تكبر و استعماري و استثماري به ما نگاه مي‌كند. برخي از دولتمردان و سياسيون آمريكا تصور مي‌كردند اگر شرايط را تحمل كنند هر چند ناخواسته، تا پس از رحلت امام خميني دوباره ورق به نفع آنان برمي‌گردد. يقين بدانيد امروز هم آمريكا از هيچ كار و توطئه و سياستي براي سيطره مجدد بر ايران منصرف نشده است و اگر كاري بيش از اين نمي‌كند به واقع از سر عجز است نه از سر ترحم و دلسوزي و انسانيت و دموكراسي و حقوق بشر و تعابيري بي‌خاصيت و ساختگي از اين دست.
براي آمريكا افشاي اسناد سراسر توطئه و جاسوسي در سفارتش در ايران، بقدري گران آمد كه شديداً از چاپ و تكثير آن در خارج از ايران جلوگيري كرد. رسوايي به حدي شكننده بود كه حتي اگر يك نفر هم كمتر با خبر مي‌شد براي او امتياز بود. آمريكا تا بخود آمد و درصدد جلوگيري از افشاي فراگير و جهاني شدن خبر تسخير لانه جاسوسي برآمد امواج حركت دانشجويان در سراسر عالم طنين‌انداز شد و ديگر كاري نمي‌توانست بكند.
دولتهايي كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي روي كار آمده‌اند حركت دانشجويان را با اهميت، انقلابي و سرنوشت ساز ‌دانسته‌اند. اما پيش و بيش از همه امام بود كه با اعزام يادگار و فرزند خود، مرحوم حجة‌الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد آقا جهت ديدار دانشجويان و بعدها تعيين حجة‌الاسلام والمسلمين حاج سيد محمد خوئيني‌ها بعنوان نمايندة خويش از دانشجويان حمايت كرد. به واقع به حركتشان رسميت داد. علاوه بر همه اين حمايت‌ها امام حركت دانشجويان و تسخير لانه جاسوسي آمريكا را انقلاب دوم10 ناميد. بي‌ترديد امام نقش مهم و كارآمد تسخير لانه جاسوسي را در تضمين و بقا و استمرار انقلاب چيزي در حد اصل انقلاب اوّلين پيام تسخير لانه جاسوسي، شكست هيمنه و اُبهت آمريكا بود
آمريكا پس از گذشت 28 سال هنوز نپذيرفته است كه حقوق اوّليه ملت ايران را به رسميت بشناسد
مي‌دانست. امام مي‌دانست كه نگهداري و ادامة انقلاب شايد از جهاتي به مراتب مشكل‌تر از پيروزي باشد، به همين جهت هم با تمام وجود وارد صحنه شد و با مديريت خارق‌العادة خود، اجازه نداد كوچكترين حركتي خلاف اصل اسلام و احكام شرع رخ دهد. در نهايت وقتي همة بركات آن حركت انقلابي عايد انقلاب و اسلام شد در شرايطي خاص با موافقت امام همة گروگانها آزاد شدند، زيرا دانشجويان احساس مي‌كردند به تمام اهدافي كه از پيش در نظر داشتند رسيده‌اند. ديگر ادامة گروگانگيري شايد به ضرر انقلاب بود. دانشجويان در عين حال كه از شيطنت‌هاي شيطان بزرگ به تنگ آمده بودند اما به لحاظ اعتقاد راسخي كه به احكام نوراني اسلام داشتند اجازه نمي‌دادند كسي مورد كوچكترين آزار و اذيت يا توهين قرار گيرد. ديديم كه در همان روزهاي نخست كه اطلاعات اوليه بدست آمد و جهان پذيرفت كه آنها در جهت مأموريتهاي جاسوسي به ايران اعزام شده‌اند، نخست زنان و سياه‌پوستان را آزاد كردند و بعدها هم با تشكيل پرونده و بازجويي و فراهم آوردن اطلاعات مفيد، به يك اشارة امام، مابقي را آزاد كردند و آزاد سازي آنها هم گوياي اطاعت محض از امام بود.
راستي امكان نداشت وقتي دانشجويان از ديوار سفارت بالا مي‌روند از سوي آمريكايي‌ها درو شوند؟ مگر در جريان كودتاي طبس عمليات بگونه‌اي طراحي نشده بود كه به هر قيمتي بايد گروگانها را آزاد كرد؟ بي‌ترديد آمريكايي‌ها نيامده بودند كه با خواهش و تمنا و التماس و تقاضا جاسوسها را آزاد كنند. آمده بودند كه هرگونه مقاومت را كه از سوي هر جريان و گروهي باشد، قدرتمندانه در هم بشكنند. ديديم كه زبده‌ترين و توانمندترين نيروهاي عملياتي را كه ماهها تحت آموزش‌هاي ويژه و سنگين نظامي، جاسوسي و اطلاعاتي تربيت كرده بودند وارد عمليات كردند.
درس عبرت ديگر را بايد شكست كودتاي طبس ناميد. كودتاي طبس، حمايت از انقلاب ايران و عنايت خاص خداوند را به امام و انقلاب اسلامي به جهانيان و آمريكائيان كوردل، نشان داد. آزادي گروگانها به واقع براي آمريكا كاري حيثيتي بود. به زعم خودشان مي‌خواستند تا حدي از فشار شكست خود در برابر امام و فرزندان انقلابي‌اش يعني دانشجويان مسلمان، خود را خارج كنند و بار ديگر قدرت نظامي خود را به رخ جهانيان بكشند و بگويند: ببينيد آمريكا چگونه نيروها و عواملش را از چنبر ايرانيان آزاد ساخت. مبادا چنين حركاتي در ساير كشورها رخ دهد.
نكته و بركت ديگر حركت دانشجويان، تقويت وحدت ملي يعني اقشار و صنوف مختلفي بود كه تا ماهها، روزانه در تأييد حركت دانشجويان مسلمان و انقلابي مقابل سفارت تظاهرات مي‌كردند و به فرزندان آگاه و انقلابي خويش روحيه مي‌دادند.
نكته و درس ديگر جداسازي صف پيروان امام با گروههايي بود كه در مبارزة با آمريكا فقط شعار داده بودند و تا آن روز فرصت مبارزة رودررو با آمريكا برايشان فراهم نيامده بود. حتي برخي گروهكها هم كه احساس مي‌كردند جامانده‌اند، روزهاي اول در صحنه حاضر شده و «انا شريك» مي‌گفتند، ولي دانشجويان خبير و تيزفهم، بلافاصله آنها را طرد كردند و دست رد بر سينة آنها زدند و از هر گونه آلودگي حركت، خود جلوگيري كردند. سالهاي بعد هم به اصطلاح چريكهاي مبارز و پير! در دامن آمريكا و استكبار جهاني به خوش خدمتي در اروپا و آمريكا و همصدايي با آمريكا و صدام و ساير عوامل آن پرداختند!11 عجبا از گذر روزگار كه هر لحظه‌اش درس عبرت است.
در پايان مقاله به نقل قسمتي از سخنان حضرت امام پيرامون فلسفه و بركت و عوارض و نتايج اشغال لانه جاسوسي مي‌پردازيم و در مي‌يابيم كه امام راحل چگونه حركت دانشجويان را با
«اين بساطي كه آمريكا درآورده است و اين هياهويي كه اين شيطان بزرگ فرياد مي‌زند و شياطين را دور خودش جمع مي‌كند، اين براي اين است كه دستش كوتاه شده است. دستش از ذخاير ما؛ از منافعي كه در اينجا داشت كوتاه شده است. و ترس اين را دارد كه ديگر تا آخر اين كوتاهي باشد از اين جهت توطئه مي‌كند»
آغاز نهضت يعني 15 خرداد پيوند مي‌زند و حركت انقلابي دانشجويان را دقيقاً در راستاي خنثي‌سازي توطئه‌هاي مختلف آمريكا تحليل فرموده‌اند:
«الان اين بساطي كه آمريكا درآورده است و اين هياهويي كه اين شيطان بزرگ فرياد مي‌زند و شياطين را دور خودش جمع مي‌كند، اين براي اين است كه دستش كوتاه شده است. دستش از ذخاير ما؛ از منافعي كه در اينجا داشت كوتاه شده است. و ترس اين را دارد كه ديگر تا آخر اين كوتاهي باشد از اين جهت توطئه مي‌كند».12
روح خدا پيرامون حركت دانشجويان مسلمان پيرو خط امام مي‌فرمايد:
«اشغال لانة جاسوسي آمريكا و آن مركزي هم كه جوانهاي ما رفتند گرفتند ـ آنطور كه اطلاع دادند ـ مركز جاسوسي و مركز توطئه بوده است. آمريكا توقع دارد كه شاه را ببرد به آنجا مشغول توطئه، پايگاهي هم اينجا براي توطئه درست كنند، و جوانهاي ما بنشينند و تماشا كنند. باز ريشه‌هاي فاسد به فعاليت افتاده بودند كه ما هم دخالتي بكنيم و جوانها را بگوييم كه شما بيرون بياييد از آنجايي كه رفتند. جوانها يك كاري كردند براي اينكه ديدند، آخر ناراحت كردند اين جوانها را. يك شاهي كه در طول پنجاه سال اين مملكت را به غارت كشيده است و به چپاول برده است و داده است و داده خوردند و خودش خورده است، و بالاتر از اين، اين قدر قتل نفس كرده است، كشتار عمومي كرده است، پانزده خرداد ـ آنطوري كه معروف شد ـ پانزده هزار نفر كشته شده است. در روز پانزده خرداد و از آن وقت تا حالا شايد صد هزار نفر ما مقتول داشته‌ايم و چند صد هزار نفر معلول داشته‌ايم».13
در ادامه امامخمینی(رحمت الله علیه) می گويد:
«توقع اين هست كه جاني دست اول ما را ببرند آنجا نگه دارند و حمايت از او بكنند، و اينجا هم مركز توطئه درست كنند، و مركز پخش چيزهايي كه توطئه‌گري است درست بكنند، نمي‌دانم، همة چيزهايي كه مي‌خواهند بكنند، بكنند و ملت ما و جوانهاي ما و جوانهاي دانشگاهي ما و جوانهاي روحاني ما بنشينند تماشا كنند تا خون اين صد هزار نفر تقريباً ـ يا كمتر و بيشتر ـ هدر برود، براي اينكه احترامي قائل بشوند به آقاي كارتر و امثال اينها. توطئه‌ها نبايد باشد. البته اگر توطئه نبود، اگر اين خرابكاريها نبود، اگر آن كار فاسد نبود، همة مردم آزادند در اينجا موجود باشند. اما وقتي توطئه هست در كار، وقتي كه آنطور كارهاي فاسد انجام مي‌گيرد، ناراحت مي‌كند جوانهاي ما را. جوانها توقع دارند در اين دنيا كه مملكتشان ـ كه اين قدر برايش زحمت كشيدند ـ دستشان باشد. وقتي مي‌بينند توطئه است كه مي‌خواهند كه دوباره برگردد به حال سابق و دوباره همه چيزشان به باد برود، نمي‌توانند بنشينند. توقع نبايد باشد كه آنها بنشينند تماشا كنند و آنها چپاولگريهايشان را كردند، حالا توطئه‌هاشان را بكنند و رشد پيدا بكند اين توطئه و چه بشود. جوانهاي ما بايد با تمام توجه و با قدرت اين توطئه‌ها را از بين ببرند».14
و آخرين عبارت از سخنان روشنگر امام راحل:
«دستهاي پشت پرده در آشوبهاي كردستان: و اين شلوغيها هم كه گاهي وقتها همين شياطين ايجاد مي‌كنند و همين طرفدارهاي اين فاسدها ايجاد مي‌كنند، اينها هم حلش اشكالي ندارد. اينها خيال مي‌كنند كه قضية كردستان يك قضيه‌اي است كه قابل حل نيست. قضية كردستان را، اگر اينها مخلوط با مردم كرد نبودند و با جوانها و با زنها و با بچه‌ها نبودند ـ كه ما نمي‌خواهيم حتي يك نفر آدم بيگناه كشته بشود ـ اگر نبودند كه كاري نداشت اينها را درو كردن و از بين بردن. لكن مع‌الأسف اينطوري است الآن. شما لابد شنيديد اين را كه زن و بچه‌ها را اين بي‌انصافها سپر كردند، و با سپر كردن آنها، جوانهاي ما را كشتند. و آن جوانهاي غيور به واسطة اينكه مبادا بيگناهها كشته بشوند، آنها مقابله نكردند. خوب، اينها اگر چنانچه مخلوط به آنها نبودند كاري نداشت اينها را از بين بردن. اينها يك همچو قوة زيادي نيستند، يك دسته اشرار هستند. اين اشرار را ما سابقاً هم با آنها مواجه بوديم. اينها يك دسته‌اي از اشرار هستند كه دزدي مي‌كنند. گاهي وقتها هم آدم دزد، آدم هم مي‌كشد. اينها يك قوه‌اي نيستند الآن در مقابل قوة دولت، يا در مقابل قوة ملت. ما هر وقت بخواهيم، همة ملت ممكن است بروند در كردستان و اينها را از بين ببرند، لكن ما مي‌خواهيم با آرامش كار درست بشود، بي‌انصافها نمي‌گذارند».15

منابع:

1ـ آيه قرآن .
2ـ صحيفه امام ج 4، ص 296.
3ـ صحيفه امام ج 4، ص 300ـ299.
4ـ كليات شمس (غزليات مولانا)
5ـ آيه قرآن.
6ـ مضموني قريب به سخنان امام.
7ـ صحيفه امام، از سخنان امام.
8ـ مضموني قريب به سخنان امام.
9ـ از سخنان امام در 15 خرداد 42.
10ـ تعبير «انقلاب دوم» براي لانه جاسوسي از امام خميني است.
11ـ غرض منافقين وابسته و سرسپرده به آمريكا و صدام است.
12ـ صحيفه امام ج 10، ص 491.
13ـ صحيفه امام ج 10، همان ص.
14ـ صحيفه امام ج 10، ص 492.
15ـ صحيفه امام ج 10، ص 7ـ496.