انتخاب آية الله خامنه اي به رهبري
آية الله سيد علي خامنه‌اي در سال 1318 هـ .ش در مشهد مقدس در يك خانواده مذهبي ديده به جهان گشود.خاندان خامنه‌اي از سادات اصيل حسيني و از نسل پاك امام سجاد (ع) هستند. ايشان دوران كودكي خويش را در همان ديار و در دامان خانواده‌اي اهل علم و زهد و تقوي سپري كرد، و به مراحل بالائي از علم و فضل نائل گرديد.[1]
سابقه علمی:
ايشان پس از گذراندن دروس جديد تا مرحله دبيرستان وارد حوزۀ علميه مشهد شد. هر چند خواندن دروس حوزوي را از همان دوران دبيرستان آغاز كرده بود؛ و دروس سطح حوزه را با نظارت پدر دانشمند و دلسوز خود و در محضر اساتيد مهم مشهد در طي كمتر از 6 سال سپري نمود و از سن 18 سالگي در درس خارج آيةا... ميلاني (ره) شركت مي‌نمود.[2]
در سال 1337 هـ .ش و تا سال 1343 هـ .ش در قم مشغول به ادامه تحصيلات عالي در فقه و فلسفه شدند. و از محضر بزرگاني چون آية الله بروجردي، امام خميني، شيخ مرتضي حائري و علامه طباطبائي استفاده وافر بردند. ولي بر اثر بيماري پدرشان و نابينا شدن ايشان به مشهد مراجعت كرد و ضمن پرستاري از پدر به تدريس و ادامه تحصيل پرداختند.[3]
صلاحيت و قوت علمي ايشان در كلمات بسياري از علما منعكس شده است كه به برخي اشاره مي‌كنيم:[4]
آية ا... مشكيني (ره):
حضرت مستطاب آية الله حاج سيد علي خامنه‌اي – مدظله العالي- واجد مقام فقاهت و اجتهاد و قدرت استنباط احكام شرعيه، و لیاقت تصدي مقام معظم رهبري مي‌باشد.
آية ا... محمد مؤمني:
هنگام رأي گيري در مجلس خبرگان براي رهبري حضرت آية الله خامنه‌اي – دامت بركاته- اجتهاد معظم له با قيام بينۀ شرعي نزد اينجانب ثابت بود ولي بعداٌ به واسطه حضور در جلسات مباحثات فقهي شخصاٌ به اجتهاد ايشان پي بردم و اكنون شهادت مي دهم كه معظم له مجتهدي عادل و جامع الشرايط است.
آية ا... يوسف صانعي:
آية ا...خامنه‌اي نه تنها مجتهد مسلم مي‌باشد بلكه فقيه جامع الشرايط واجب الاتباع مي‌باشد.
حاج احمد آقا خميني:
حضرت امام بارها از جناب عالي به عنوان مجتهدي مسلم و بهترين فرد براي رهبري نام بردند.
فعاليتهاي سياسي:
همانگونه كه خود ايشان فرموده‌اند جرقه‌هاي انگيزش انقلاب اسلامي به وسيله نواب صفوي در ايشان شعله‌ور شد. و در همان سالهاي 1334 مبارزات را به نوعي شروع نمودند و به حركت عظيم و خروش انقلابي حضرت امام (ره) پيوستند. و نخستين بار در سال 1342 از سوي امام (ره) مأموريت يافت كه پيام ايشان را ( در خصوص چگونگي برنامه‌هاي تبليغاتي روحانيون در ماه محرم) به آية ا... ميلاني و علماي خراسان برسانند. و در پي مبارزات فرهنگي و افشاگري¬هاي فراوان و حتي تأليف كتاب‌هاي مختلف بر ضد نظام شاه، تا زمان پيروزي انقلاب شش بار توسط ساواك دستگير و تحت شكنجه‌هاي فراوان قرار گرفت[5]
ايشان در سال 1356 به اتفاق عده‌اي از روحانيون قم و تهران بنيان جامعه روحانيت مبارز را پايه‌ريزي نمود و در همان روزهاي ابتدائي انقلاب به دستور حضرت امام (ره) در شوراي انقلاب اسلامي عضويت يافت و تا زمان انتخاب ايشان به رهبري در مناصب مختلف حكومتي مثل سرپرستي سپاه پاسداران، نمايندگي مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي، رياست جمهوري رياست شوراي ،تشخيص مصلحت نظام، نائب رئيس شوراي بازنگري قانون اساسي، رياست شوراي سياست گذاري كشور، امامت نماز جمعه تهران و... مشغول خدمتگزاري به نظام و مردم بودند.[6]
شرائط زمان انتخاب رهبري:[7]
مروري بر شرائط زماني كه مقام معظم رهبري انتخاب شدند بيانگر اهميت زياد اين انتخاب است. در خرداد 1368 هـ .ش امام امت به علت خونريزي گوارشي در بيمارستان بستري و تحت عمل جراحي قرار گرفت. صدا و سيما هر شب گزارشي مفصل از معالجه حضرت امام پخش مي‌كرد. در همه مساجد مراسم دعا و نيايش بر پا بود تا اينكه در عصر روز سيزدهم در حالي كه تنها چند ساعت قبلش خبر گزارش پياده‌روي روزانه امام (ره) پخش شد. ناگهان به اطلاع مردم رسانده شد كه حال عمومي امام (ره) نامساعد است و لحظه به لحظه حال ايشان بدتر مي‌شد تا اينكه در ساعت 10شب شنبه سيزدهم خرداد 68 پزشكان معالج ايشان اظهار نااميدي كرده و فوت امام (ره) را اعلام نمودند. خبر فوت امام در روز چهاردهم اعلام شد. همه جا سياه پوش شد و مردم و مسؤلين با دلي غم بار از مصيبت وارده نگران آينده انقلاب بودند.
شايد بتوان مهم‌ترين نگراني¬ها را در محورهاي زير خلاصه كرد:
1- عدم پذيرش صلح توسط عراق و بي نتيجه ماندن مذاكرات ژنو كه فقط منجر به پذيرش آتش بس شد و احتمال شروع مجدد جنگ منتفي نشده بود؛
2- تبعات عزل منتظري از قائم مقامي رهبري؛
3- خرابي¬هاي جنگ و لزوم بازسازي آن؛
4- صلح اعراب با اسرائيل؛
5- تغيير سياست شوروي از تأمين تسليحاتي بعضي اعراب مثل سوريه و گرايش به استقرار صلح در منطقه كه منجر به تحكيم جايگاه اسرائيل مي‌شد؛
6- حكم امام(ره) دربارۀ سلمان رشدي و واكنش سخت بعضي كشورها در فراخواني سفر ايشان از ايران؛
7- تبليغات زهرآگين رسانه‌هاي خارجي در نااميد كردن مردم بعد از فوت امام(ره)؛
خبرگان و انتخاب معظم له:
در چنين شرائطي بود كه خبرگان رهبري بر اساس وظيفه قانوني خود با تشكيل جلسه در روز 14 خرداد و پس از بحث تبادل نظر با اكثريت آراء ایت الله سيد علي خامنه‌اي را به عنوان رهبر انقلاب معرفي نمودند.
طبق اصل يكصد و نهم قانون اساسي فعلي شرايط رهبر به شرح ذيل است:
1- صلاحيت علمي لازم براي در ابواب مختلف فقه؛
2- عدالت و تقواي لازم براي رهبري امت اسلامي؛
3- بينش صحيح سياسي و اجتماعي، تدبير، شجاعت، مديريت قدرت كافي براي رهبري. در صورت تعدد واجدين شرايط فوق، شخصي كه داراي بينش فقهي و سياسي قوي‌تري باشد مقدم است.[8]
اما از آنجا كه قانون اساسي كشور در زمان ارتحال امام (ره)، امر ايشان مراحل نهاني بازنگري و اصلاح را پشت سر مي‌گذاشت و نسبت، شرائط رهبر نيز اصلاحاتي اعمال شده بود. ولي هنوز به مرحلۀ اجراء نرسيده بود، خبرگان رهبري را در ابتدا با اين سؤال مواجه نمود كه آيا طبق اصلاح انجام شده، شرط اجتهاد براي رهبري كافي است يا اينكه شرط رهبري طبق قانون اساسي قبل از اصلاح، مرجعيت فعلي است.
اما بعد از احراز نظر امام مبني بر لازم نبودن شرط مرجعيت و اتفاق شوراي بازنگري قانون اساسي مبني بر عدم لزوم شرط مرجعيت فعلي براي رهبري انتخاب رهبر توسط مجلس خبرگان بر اساس قانون جديد و با نفي شورائي بودن رهبري به انجام رسيد.
حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني در خطبه نماز جمعه نوزدهم خرداد 1368 در اين باره مي‌گويد:
« يك نكته بود در قانون اساسي گذشته كه مي‌گفت از ميان مراجع ذيصلاح يا كساني‌كه صلاحيت رهبري دارند، صلاحيت مرجعيت دارند، اينكه من «يا» مي‌گويم چون دو نظر در تفسير آن است كه آيا مرجعيت بالفعل براي رهبري لازم است يا كساني كه صلاحيت رهبري دارند. ما در انتخابات قبلي كه قائم مقام رهبري را انتخاب كرديم [نظر] خبرگان [اين بود] كه منظور قانون، آن كسي است كه صلاحيت مرجعيت را داشته باشد نه مرجعيت فعلي را، چون در آن زمان مرجعيت نداشتند ولي همه صلاحيت را تأييد كردند. و روي آن رأي داديم. به هر حال نظر خبرگان اين بود ولي، صلاحيت مرجعيت در آن بود.»[9]
همچنين به نقل از آية ا... اردبيلي، امام از همان ابتدا مخالف قيد مرجعيت براي رهبري بودند ولي چون خبرگان مي‌خواست و امام ديده بودند رأي اعضاء مبني بر اين مسأله است فرمودند بگذاريد. در واقع تعبيري كه امام مورد نظرشان بود همان مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان بوده است.[10]
مرحوم امام (ره) قبل از ارتحال اشاراتي به صلاحيت آية الله خامنه‌اي براي رهبري داشتند كه راهنماي خوبي براي خبرگان شد حجة الاسلام هاشمي رفسنجاني در اين زمينه مي‌گويد:
در جلسه‌اي كه سران سه قوه و آية ا... اردبيلي، آقاي نخست وزير، حاج احمد آقا و آقاي خامنه‌اي و بنده حضور داشتيم، بحث شد حرف ما با امام اين بود كه اگر قضيه‌اي اتفاق بيافتد ما بعد با اين قانون اساسي مشكل داريم و ممكن است خلأ رهبري پيش بيايد. ايشان گفتند: خلأ رهبري پيش نمي‌آيد شما آدم داريد گفتيم چه كسي؟ ايشان فرمودند: همين آقاي خامنه‌اي.[11]
در آخر با كلامي از آية ا.. بهاء الديني دربارۀ آية ا.. خامنه‌اي بحث را به پايان مي‌رسانيم:
بعد از فوت امام اگر بشود به كسي اعتماد كرد به اين سيد (آية ا.. خامنه‌اي) است. ايشان از همه افراد به امام نزديك‌تر است. كسي كه ما به او اميد داريم، آقاي خامنه‌اي است. بايد به او كمك كرد كه تنها نباشد. شما از ما قبول نمي‌كنيد و تعجب مي‌كنيد ولي اين ديد ماست و نزد ما محرز است.[12]
________________________________________
[1] . جمعي از پژوهشگران حوزه علميه قم، گلشن ابرار، پژوهشكده باقرالعلوم وابسته به سازمان تبليغات اسلامي، نشر معرفت، 1382، چاپ دوم، ج 2، ص 973
[2] و3. گلشن ابرار، ج 2، ص 974.
[4] . پژوهشكده تحقيقات اسلامي سپاه، نسل كوثر، مركز تحقيقات اسلامي نمايندگي ولي فقيه در سپاه، زمستان 1376، چاپ دوم، ص 88.
[5] . گلشن ابرار، ج 2، ص 975
[6] . گلشن ابرار، ج 2، ص 976
[7] . نسل كوثر، ص 50 تا 63
[8] . منصور، جهانگير، قانون اساسي و مدني، نشر دوران، 1378، چاپ پنجم، ص 65
[9] . روزنامه جمهوري اسلامي، مورخ شنبه 20 خرداد 1368، ص 15 و 4. و روزنامه اطلاعات، مورخ شنبه 20 خرداد 1368، ص 15 و 14.
[10] . روزنامه جمهوري اسلامي مورخ شنبه 20 خرداد 1368، ص 4 و 15
[11] . روزنامه جمهوري اسلامي مورخ شنبه 20 خرداد 1368 ص 4 و 15
[12] . گلشن ابرار، ج 2، ص 969.