انقلاب اسلامی و زنان

شنیدن نام مرضیه دباغ بیش از هر چیزی ما را یاد نامۀ تاریخی امام‌خمینی(ره) به رهبران شوروی سابق و هشدار ایشان دربارۀ فروپاشی نظام کمونیست می‌اندازد نامه‌ای که هیئتی سه نفره از سوی امام (ره) در دی‌ماه 1367 آن را به شوروی سابق بردند تا پیام رهبر انقلاب و دعوت ایشان به اسلام را به گوش سران وقت آن کشور برساند. آن روزها علاوه بر این اقدام امام‌خمینی(ره)، حضور یک زن در این هیئت توجه بسیاری را به خود جلب کرد و درحالی‌که غرب می‌‌کوشید واقعیت اسلام و نگرش این مکتب و دولت تازه‌تأسیس جمهوری اسلامی به زن را تحریف کند، رهبر فرزانۀ انقلاب به همگان ثابت کرد که زن نیز ارزشی‌ همسان مرد دارد و باید در تمام عرصه‌ها حضور یابد.
مرضیه دباغ (حدیده‌چی) همان زنی است که آن روزها امانت‌دار رسالتی بود که امام(ره) بر دوشش گذاشته بود زنی که این روزها همچنان عشق به بنیان‌گذار انقلاب در نگاهش موج می‌زند و وقتی از او ‌پرسیدم با شنیدن نام انقلاب اولین چیزی که در ذهنتان تداعی می‌شود چیست؟ با بغضی در گلو که متوجه واقعی بودنش می‌شوی گفت: امام و این که دیگر در بین ما نیست. او با اشاره به وضعیت زنان و پیشرفت‌هایی که به برکت انقلاب حاصل شده وضعیت فعلی را مطلوب ندانسته و تأکید کرده است: «از ماست که بر ماست». گفت‌وگوی ذیل را بخوانید تا با دیدگاه‌های او بیشتر آشنا شوید.

خانم دباغ، شما در مقام یکی از یاران نزدیک امام(ره)، روزهای قبل از انقلاب کجا و به چه کاری مشغول بودید؟
قبل از پیروزی انقلاب با توجه به حضور امام خمینی(ره) در نوفل‌لوشاتو بنده نیز با توجه به مسئولیتی که قبل از پیروزی انقلاب به من داده شده بود از سوریه به فرانسه رفتم و افتخار خدمت‌گزاری امام(ره) را داشتم.

با توجه به اینکه شما قبل از پیروزی انقلاب در ایران حضور نداشتید، اخباری که دربارۀ مشارکت زنان و حضور آنان در راهپیمایی و فعالیت‌های دیگر مربوط به انقلاب به شما می‌رسید، چگونه بود؟
وقتی که از زن حرف می‌زنیم، یعنی دربارۀ نیمۀ اصلی جامعه صحبت می‌کنیم. می‌گویم نیمۀ اصلی برای اینکه نیمۀ دیگر یعنی مردان، اگر زنان حضور لازم را نداشته باشند نمی‌توانند حضور یابند. هر وقت که آن موقع فیلمی، عکسی یا خبری از ایران به نوفل‌لوشاتو می‌آوردند، کاملاً حضور زنان ملموس بود و خود حضرت امام(ره) هم در سخنانشان به این موضوع تأکید می‌‌نمود که اگر نگوییم زنان پیشتاز‌تر از مردان لااقل هم دوش آنها بوده‌اند. شما حتی این موضوع را در شکنجه‌گاه‌های ساواک هم می‌بینید در آنجا خانم‌ها با همان شیوه و کیفیت مثل مردهای انقلابی‌مان شکنجه می‌شدند از همین رو تأثیر زن در پیروزی و دستاوردهای انقلاب، کم‌رنگ نیست.

شما علت حضور زنان ایران را در انقلاب بزرگ سال 1357 در چه می‌دانید؟
ما شیعه هستیم و مسئلۀ پیروی از ولایت، اصل اساسی در این مذهب است حتی اگر در نوع پیروی اختلافی بین علما وجود داشته باشد. اصل موضوع تابع ولایت فقیه بودن است. در آن زمان حتی وقتی به امام خمینی(ره) گفته شد که برخی پدران و مردها مانع حضور دختران یا همسرانشان می‌شوند امام فرمود که دفاع از اسلام اذن شوهر یا پدر نمی‌خواهد و این حقیقت است که زنان ما به دلیل اعتقاد راسخشان نسبت به اسلام به پیروی از ولایت به میدان آمدند. حضور همه جانبۀ آنان در روزهای قبل و بعد از انقلاب در میدان مبارزه هم به همین دلیل بود.

زنان ما به پیروی از اصل ولایت در تحقق این انقلاب سهیم شدند. حال این پرسش مطرح می‌شود که در مقابل انقلاب اسلامی ایران برای آنان چه کرد و دستاوردش چه بود؟
فکر می‌کنم تا وقتی که خباثت تاریخ پیش از انقلاب را که شاه اعمال می‌کرد نتوانیم درک کنیم و از نظر تاریخی ندانیم که چه خواب‌هایی برای زنان ایران دیده شده بود هرگز نمی‌توانیم دستاوردهای این انقلاب را برای زنان درک کنیم. این گونه تصور می‌شود که مگر آن زمان چه مشکلی وجود داشت؟! هرکس می‌خواست نماز می‌خواند و حجاب داشت و هرکس که دوست نداشت به گونۀ دیگر رفتار می‌کرد اما آن موقع اصلاً مسئلۀ نماز خواندن یا حجاب داشتن مطرح نبود بلکه موضوع کرامت انسانی که همان آزادگی انسان است مطرح بود. شما نمی‌توانید کرامت انسان را با هیچ چیزی تعویض کنید. این در حالی بود که در آن زمان وقتی موضوعی دربارۀ ایران و زن ایرانی بیان می‌گردید نگاهی بسیار حقیرانه و پست در آن دیده می‌شد و این بر خلاف آموزه‌های مکتب شیعی ایرانیان بود؛ مکتبی که در آن کرامت انسانی بسیار ارزشمند است و با وجود این، چنین فضایی در آن زمان وجود نداشت و ملت ایرانی، ملتی بدون کرامت دیده می‌شد، اما امروز ایران ام‌القرای همۀ کشورهای انقلابی است؛ کشورهایی که می‌خواهند آزاده باشند. این دستاورد را بدون شناخت عملکرد رژیم گذشته ممکن نیست بتوانید بشناسید. امروزه نگاهی همراه عظمت و کرامت دربارۀ ایران و ایرانی وجود دارد.
بنابراین تا وقتی که قضایای فروش یک مملکت با تمام دارایی‌هایش اعم از مردم تا نفت برای ما ملموس نباشد نمی‌توان از دستاوردهای ارزشمند انقلاب اسلامی سخن گفت.

براساس سخنان شما، کرامت انسانی مهم‌ترین دستاورد پیروزی انقلاب اسلامی است که البته به تمام ایرانی‌ها داده شد. حال به طور خاص، انقلاب به زنان ایرانی چه اعطا کرد؟
اجازه دهید پاسخ این پرسش را با این پرسش بدهم که چند درصد پذیرفته‌شدگان دانشگاه‌های کشورمان دختر و چند درصد پسر هستند؟ با نگاهی آماری که هر ساله دراین‌باره اعلام می‌شود می‌توان به خوبی یکی از دستاوردهای انقلاب برای زنان را بیان کرد.
همچنین در آن زمان اگر زنی قصد داشت مهماندار هواپیما شود یک هیئت ژوری از مردان و نه زنان تشکیل می‌شد تا به لحاظ شکل و ظاهر و... او را تأیید کند که آیا برای این شغل مناسب است یا نه! آیا اینکه زنان ما توانسته‌اند در زمینه‌های متعدد علمی از جمله دانش هسته‌ای به مدارج عالی برسند بخشی از دستاوردهای انقلاب برای زنان نیست؟! این نمونه‌ها و مواردی دیگر که به طور شفاف وجود دارند از آن حکایت می‌کند که انقلاب اسلامی ما توانسته است به خوبی از عهدۀ جبران ازجان‌گذشتگی‌ها و حضور زنان ایرانی برآید.

آیا این میزان تحولات و پیشرفت‌هایی که در حال حاضر به آن اشاره می‌کنید، با توجه به ظرفیت‌های موجود در جامعه و توانایی‌های زنان رضایت‌آور هست؟
قطعاً از شرایط آن‌چنان که باید بهره‌برداری نشده است. در واقع باید گفت که از ماست که بر ماست. این خود ما زنان هستیم که نتوانسته‌ایم از امکانات بهترین استفاده را کنیم و باز هم خودمان را درگیر ظواهر زندگی کرده‌ایم و با مشغول شدن به امور سطحی از رسیدن به مدارج عالی بازمانده‌ایم. بنابراین این اندیشه که بگوییم انقلاب چنین ظرفیتی ندارد که زنان بتوانند شایستگی‌های خود را در عرصۀ عمل نشان دهند برداشت اشتباهی است بلکه این خود ما هستیم که نخواسته‌ایم از همۀ امکانات بهرۀ مناسب را ببریم.

در پایان می‌خواهم بپرسم وقتی از انقلاب صحبت می‌شود اولین چیزی که در ذهن شما نقش می‌بندد چیست؟
فقط شخص امام(ره)؛ این مرد بزرگ تاریخ.