آیت الله العظمی ملاعلی معصومی همدانی

فقیه و عارف نامدار، آیت الله العظمی حاج شیخ علی معصومی همدانی معروف به آخوند ملاعلی همدانی در سال ۱۲۱۲ هجری قمری در روستایی از توابع همدان به دنیا آمد. پدرش مشهدی ابراهیم معصومی یک کشاورز ساده و معمولی ولی با ایمان و با تقوی بود.
ملا علی از ابتدای کودکی مشغول تحصیل علوم دینی شد و در محضر یکی از علمای متقی و پرهیزکار محل، به نام ملا محمد تقی ثابتی تحصیل را آغاز کرد. سپس در اوائل نوجوانی عازم همدان شد و نزد اساتید و علمای بزرگی، به یادگیری نحو، منطق، معانی، بیان و علم اصول فقه پرداخت و برای تکمیل مراتب علمی و مدارج کلام، فلسفه، علوم متعالیه، ریاضیات و هیئت به حوزه علمیه تهران رهسپار گردید و در آنجا حدود پنج سال از محضر اساتید برجسته‏ای به ویژه حکیم و عارف هیدجی و مرحوم شیخ عبد النبی نوری به تحصیل علم و فن پرداخت.
پس از ورود آیت الله العظمی حائری به شهر مقدس قم در سال ۱۳۴۰ هجری قمری عازم این شهر شد و حدود ده سال به تعلیم و فرا گرفتن علوم اسلامی نزد آن استاد بزرگ پرداخت تا به مراحل عالیه اجتهاد و فقاهت نائل آمد. در این دوران بود که ملاعلی همدانی خود یکی از مدرسین سرشناس و یکی از اساتید معتبر و نامور حوزه علمیه قم گردید و حوزه درسی او که شرح لمعه شهیدین را شامل می‏شد یکی از حوزه‏های پرجمعیت آن روز گردید.
در سال ۱۳۵۰ قمری بود که وقتی مردم همدان از محضر مؤسس حوزه علمیه قم تقاضا می‏نمایند که آخوند ملاعلی را جهت سرپرستی حوزه علمیه همدان به آن شهر برگردانند، مرحوم آیت الله حائری با توجه به نیاز مبرم منطقه غرب کشور، پیشنهاد آنان رابا سختی می‏پذیرد و به آنان می‏فرماید: “من مجتهد عادلی را برای سرپرستی شما مردم همدان فرستادم.” با بازگشت مرحوم معصومی به همدان زعامت امور دینی مردم به عهده ایشان قرار گرفت و جهت فعالیت علمی خویش مدرسه آخوند ملا حسین را تجدید بنا نمود و خود در آن مدرسه مشغول تدریس طلاب گردید.
مرحوم ملاعلی همدانی در طی دوران تحصیل از محضر جمع کثیری از بزرگان کسب علم و دانش نموده است که اسامی برخی ازآنان عبارتند از حضرات آیات: میرزا عبد الرزاق محدث حائری، شیخ علی گنبدی، شیخ علی دامغانی، میرزا محمود آقا مدرس کهکی، آخوند ملا محمد هیدجی، شیخ عبد النبی نوری، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، شیخ عبد الکریم حائری و بسیاری از علمای بزرگ دیگر.
اما آثار و تألیفات این فقیه و عارف بزرگ که متأسفانه تاکنون به چاپ هم نرسیده است، بسیار است که برخی از آنها عبارتند از: رساله در اجتهاد و تقلید، رساله در حالات صحابی معروف ابو بصیر، رساله در لباس مشکوک، رساله در قاعده لا ضرر و لا ضرار، رساله در عصیر عنبی و زبیبی و ثمری، رساله در کلام نفسی، رساله در اطراف احوال اصحاب اجماع، رساله در اسرار الصلوة، رساله در اربعین حدیثاً، رساله در حبط و تکفیر، حاشیه بر رساله انیس النجاة، حاشیه بر العروة الوثقی، تقریرات فقه و اصول آیت الله حائری و دیوان اشعار و سروده‎‏ها.
در طول حدود شصت سال تدریس، علمای بزرگی از محضر این مرد خدا استفاده کرده و در جرگه شاگردان آن مرد بزرگ به شمار می‏آیند، که برخی از آنها عبارتند از حضرات آیات و حجج اسلام: حاج سید محمود طالقانی، شهید دکتر محمد مفتح، شیخ حسین نوری همدانی، حاج میرزا حسن نوری، حاج شیخ علی اوسطی، حاج سید احمد خسروشاهی تبریزی، حاج شیخ محمد حسین بهاری، شیخ علی انصاری، حاج سید صادق شریعتمداری تبریزی، شیخ احمد رحمانی، عبد الرحیم عقیقی بخشایشی و بسیاری از بزرگان دیگر.
مرحوم آخوند ملا علی بسیار صمیمی و خونگرم بود هر طلبه‏ای می‏توانست بدون ملاحظه و ممانعتی خواسته خود را بیان کند. ایشان به علما و طلاب که تابستان‏ها به همدان می‏آمدند، توجه خاصی داشت و در تأمین آسایش آنان درحد توان تلاش و اقدام می‏کرد.
او هرگز از بیان فضیلت دیگران امتناع نداشت. هر وقت طلبه‏ای از قم به محضر ایشان می‏آمد، از حال یکایک مراجع عالیقدر تقلید وقت جویا می‏شدند و عناوین مباحث درسی آنان را می‏پرسید و موقع خداحافظی سلام و ادعیه خود را به یکایک آنان بر زبان می‏آوردند و در غیاب آنان، فضایل و مکارم اخلاقی آنان را که در دوره جوانی و همدرسی با آنها انس گرفته بود به طلاب بیان می‏کرد.
سرانجام عالم و عارف بزرگ حضرت آیت الله شیخ علی معصومی همدانی پس از یک بیماری سخت، در هفدهم شعبان سال ۱۳۹۸ هجری قمری برابر با سی و یکم تیر سال ۱۳۵۷ هجری شمسی در بیمارستانی در لندن از دنیا رفت.
پیکر مطهرش جهت دفن به همدان انتقال داده شد و در مسیر و شهر همدان تشییع باشکوهی از ایشان به عمل آمد و بالاخره جنازه آن مرحوم در قبرستان عمومی شهر مدفون گردید.