آیت الله سید علی اکبر فال اسیری

x

سید علی اکبر فال اسیری مجتهد بزرگ فارس در عصر ناصری و داماد میرزای شیرازی در سال 1256 ق در قصبه «اسیر» فارس واقع در گرمسیر متولد شد. پس از اتمام تحصیلات در عتبات، به شیراز آمد و در محله اسحاق بگ ساکن گردید. او در میان علما از برجستگی ، بین عموم مردم از احترام بسیار و در برابر رژیم استبدادی عصر خود و استعمار خارجی، از شخصیت مبارزی برخوردار بود و با توجه به استبداد و فساد داخلی از یک سو و نفوذ پردامنه استعمار از سوی دیگر، مبارزات ایشان از گستردگی و اهمیت بسیار برخوردار است. بی عدالتیهای حکام محلی، مبادرت ورزیدن آنان به احتکار ارزاق، اغماض دولتمردان در قبال مفاسد اجتماعی، اهمیت فارس _ به جهت نزدیکی به سواحل جنوب و هندوستان و اهمیت نقش آن ایالت در نهضت تنباکو _ ، تظلمهای متعدد ضعفا نزد فال اسیری و دیگر عوامل، این مرد روحانی را به جبهه گیری شجاعانه در برابر دولت وا می داشت.

 

مبارزات سیاسی فال اسیری ابعاد گوناگون داشته و بر حسب اهمیت متفاوت است . زمانی حرکت آفرینی نهضت تنباکو را برعهده داشت. 1 در سال 1304 ق، فال اسیری در پی بروز شورش مردمی بر اثر گرانی مصنوعی مواد غذایی توسط صاحبدیوان در فارس به اصفهان تبعید شد. در مدت اقامت خویش در اصفهان به تدریس علوم و ترویج احکام اشتغال داشته است. سرانجام به شیراز معاودت می کند. او که از علمای برجستة خطة فارس بود، به دلیل مبارزه با استبداد و استعمار از یک سو و نقش برتر فارس در اجرای قرارداد رژی از سوی دیگر، ناچار به نهضت گردید. دولتمردان خائن و استعمارگر بیگانه، فارس را برای اجرای قرارداد ننگین ، از لحاظ جغرافیایی در اولویت قرار داده بودند و خوشبختانه نهضت نیز از فارس آغاز گردید. فال اسیری به سبب اعتراض و بسیج مردم علیه قرارداد تنباکو به دستور ناصرالدین شاه تبعید شد. شاه از دخالت فال اسیری در سیاست خشنود نبود، به همین دلیل دستور تبعیدش را، به زعم خویش با خواری و خفت، صادر نمود لکن فرمانفرمای فارس از قدرت و نفوذ فال اسیری بیم داشت و از آشفتگی اوضاع و حتی نسبت به جان خویش نگران بود. فال اسیری، نه تنها به تهران تبعید نشد، بلکه سهم عمده ای از شهرت خویش در نهضت تنباکو را به ماجرای تبعید به عتبات، دیدار با سیدجمال الدین در بصره و ترغیب میرزای شیرازی در صدور فتوای تحریم، مدیون است. بلافاصله پس از دستگیری فال اسیری، شاه از تبعید او پشیمان شد و احتمالاً دریافت که مرتکب خطا شده است و دستور بازگرداندن او را صادر نمود. به دنبال تبعید فال اسیری، شهر شیراز دچار آشوب گردید. حکومت، که از تبعید فال اسیری، در برقراری آرامش طرفی نبست، تصمیم به خشونت نسبت به اهالی شهر گرفت. تبعید فال اسیری از عوامل تشدید مبارزه و شکست رژی بود. 2

 

سید علی اکبر فال اسیری داماد میرزای شیرازی بود و در صدور فتوای تحریم تنباکو از حامیان ایشان به شمار می رفت: الیوم استعمال تنباکوی بای نحو کان در حکم محاربه با امام زمان (ع) است. در سال 1310 ق. دولت او را خواست و از بین النهرین به ایران مراجعت نمود و با احترام زیاد وارد شیراز گردید اقدامات و نفوذش بیش از پیش شد و سید در تمام امور دخالت می کرد. 3 پس از بازگشت فال اسیری از تبعید بین النهرین، انتقاد از حکومت را، به طور جدی، از سرگرفت. او با بابیها مبارزات سختی داشت. فال اسیری سه اولاد ذکور داشت و در سال 1319 ق. دار فانی را وداع گفت. 4

 

______________________________

 

1. محمدرضا رحمتی، نقش مجتهد فارس در نهضت تنباکو: زندگینامه سیاسی – اجتماعی سید علی اکبر فال اسیری، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی (بخش رجال)، تهران: 1371، صص 61، 63، 67، 179 .

 

2. همان، صص 68، 74، 83، 85، 88، 91-92، 115  .

 

3. مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری قمری، ج 2، زوار، تهران: 1347- 1351، ص 432  .

 

4. محمدرضا رحمتی، پیشین، صص 117، 121، 169، 215 .