آینده نگری امام خمینی (ره) / قسمت اول

 آینده نگری و کشف قوانین اجتماعی و چگونگی تحولات مورد علاقه شدید افراد دولتها و محققین بوده است. زیرا اطلاع از روند جریانات و پدیده های متحول اجتماعی و سیاسی و اطلاع از سرنوشت افراد و جوامع لازمه خصلت کنجکاوی و علاقمندی به کشف اوضاع و احوال آینده است. از اینرو عده ای فرصت طلب و سودجو با سواستفاده از این نیاز دست به کار شده و مدعی پیشگوئی و اطلاع از آینده شده اند و بعضا موقعیت شهرت و ثروت قابل توجهی کسب کرده اند.
رهبران و مردان برزگ در طول تاریخ لحظه ای از تفکر و تدبر نسبت به آینده نیاسودند و همیشه برای هدایت مردم و جامعه به سوی اهداف تعیین شده به آینده می نگریستند و تلاش می کردند بر اساس نگرش خودشان وضعیت جوامع را شکل دهند. تحقق اهداف در آینده یکی از انگیزه های اصلی حرکت تلاش فداکاری و تحمل انواع شدائد و مصائب می باشد و به این دلیل یاس و ناامیدی در تمامی مکاتب و مذاهب مذموم و محکوم شده است.
حضرت امام به خاطر احساس مسولیت و دلسوزی نسبت به مردم اسلام و کشور همیشه به آینده می اندیشید. وی در بخشی از وصیتنامه خود نوشته اند:
«اینجانب که نفسهای آخر را می کشم بحسب وظیفه شطری از آنچه در حفظ و بقا این ودیعه الهی (انقلاب اسلامی). و شطری از موانع و خطرهایی که آن را تهدید می کند برای نسل حاضر و نسلهای آینده عرض کنم» (1).
در قرن اخیر آینده شناسی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. زیرا غالبا تلاش می کنند موقعیت خود را در آینده بهبود بخشند و یا لااقل وضعیت فعلی خود را حفظ نمایند. آینده شناسی با امور متعدد و پیچیده ای همراه است که احاطه و تسلط بر آنها بسیار مشکل است. اما از آنجا که روند تحولات و تغییرات جوامع تابع قوانین و سنتهای ثابت و لایتغیر است بنابراین در صورت شناخت و انطباق قوانین با واقعیتها تا حدودی می توان آینده نگری را بدست آورد و اوضاع و احوال را تقریبا پیش بینی کرد. اگرچه همین اندازه تقریب و تخمین نیز برای همگان مطلوب و مورد علاقه می باشد.
«... شناخت آینده با مطالعه آینده های ممکن مطلوب یک جامعه است. اطلاعات اولیه ما برای این مطالعات تاریخ و وضع فعلی است... بنابراین با احتمال زیادی می توان گفت که جامعه ما با این گذشته اش که می شناسیم چه مجموعه ای از آینده ها در انتظارش است. این که کدام یک از آینده های ممکن به وقوع بپیوندد بستگی به گامهایی که ما اکنون یا در آینده برخواهیم داشت. به همین دلیل آینده های بالقوه اقوام و تمدنهای متفاوت مجموعه های یکسانی نیستند گرچه همپوشی (سنخیت و تشابه) دارند. بنابراین گذشته (و حال). هر قوم استعداد تغییرات آینده هر قوم را تعیین می کند». (2)
ظهور و سقوط انقلابها پیروزی و شکست دولتها اقتدار و ضعف ملتها و اقوام از جمله مهمترین مباحثی است که در چند دهه اخیر در حوزه علوم انسانی مورد بحث و تحقیق گسترده قرار گرفته و نظریه های گوناگونی پیرامون آن ارائه شده است.
جامعه شناسی سیاسی فلسفه تاریخ و روانشناسی اجتماعی از جمله رشته هایی هستند که به این موضوع پرداخته اند و به دلیل اهمیت موضوع همچنان یکی از مباحث مهم می باشد.
دعوت قرآن به مطالعه در تاریخ و عبرت گرفتن از رویدادها و به کارگیری آنها در زندگی برای آن بود که نه تنها امت اسلامی به سرنوشت تلخ و اسفبار دیگران در آینده مبتلا نشود بلکه شاهد و الگویی برای امتهای دیگر باشد. (3)
به طور خلاصه می توان گفت که ادیان و مکاتب فکری و فلسفی هر یک به گونه ای تبیین ویژه ای از چگونگی روند تحولات اجتماعی و سیاسی و آینده جوامع و دولتها ارائه کرده اند. غالب نظریه های غیردینی پس از مدتی بطلان آنها در عمل ثابت و به تاریخ اندیشه های سیاسی سپرده می شوند. زیرا شناخت انسان و ویژگیهایش و ارائه نظریه ای جامع و واقع بینانه کاری بسیار مشکل و در مواردی غیرممکن است. مارکسیسم معروفترین و جنجالی ترین نظریه ای است که مدعی شناخت انسان و چگونگی تحولات اجتماعی و حرکتهای آینده بود و طرفداران بسیاری در گوشه و کنار جهان داشت و امیدهای زیادی برای آینده ایجاد کرد. زیرا که داعیه تغییر جهان تشکیل جامعه ایده آل انسانی و حل تمامی مشکلات بشر را داشت. با وجود هفتاد سال حکومت و برخورداری از امکانات فوق العاده در سطح بین المللی محکوم به شکست و فروپاشی گردید و از صحنه سیاسی اجتماعی حذف شد.
مارکسیسم با ارائه نظریه «ماتریالیسم تاریخی» برای تمام ملتها برنامه انقلابی ارائه کرد و می خواست جهانی آزاد از قید «فئودالیسم کاپیتالیسم و امپریالیسم» بسازد و خلقهای جهان را از قید فلسفه های غیر علمی برهاند و کلیه نظامهای سیاسی اجتماعی و اقتصادی را مغلوب مارکسیسم نماید. اما به علت عدم واقع بینی و عدم درک منطقی از روند تحولات نه تنها مارکسیسم بلکه دهها انقلاب ناسیونالیستی نهضت استقلال طلبانه و مذهبی یکی بعد از دیگری شکست خوردند و از حرکت باز ماندند. هر یک از جریانهای سیاسی و مکتبهای فلسفی بر مبنای دیدگاه خود در این زمینه نظریه و تحلیلی ارائه کردند.
هر یک از انقلابها و نهضتها در شرایطی خاص شکل گرفتند و پس از طی مراحلی بعضی از آنها شکست خوردند و سقوط کردند. همچنانکه حضرت امام فرموده اند: «مساله انقلابات در دنیا و انقلابهایی که در ایران شده است اصل انقلاب بسیاری از وقتها به نتیجه ابتدائی رسیده لکن در ادامه اشکال پیدا شده است. می گویند کشورگیری آسان است لکن کشورداری مشکل» (4).
اگرچه شکل ظهور و سقوط انقلابها متفاوت است ولی قطعا مشترکات زیادی دارند که می تواند مبنای تحلیل و عبرت گیری باشد زیرا محور تمامی اوضاع و احوال جوامع و تحولات آنها انسان است. به همین دلیل شناخت انسان برای شناخت تحولات و دلایل آن ضروری است. گرچه در علوم انسانی امروز غالبا آثار اعمال انسانها که در واقع معلول خصلتها و روحیات می باشند بیشتر بحث و بررسی می شود و در نتیجه بسیاری از نظریه ها در عمل اعتبار خود را از دست می دهد. در فلسفه اجتماعی و سیاسی حضرت امام خمینی عنایت ویژه ای به انسان حالات نفسانی ابعاد روحی و دگرگونی آن وجود دارد. بعضی تصور می کنند بیان ویژگیها و آثار رفتاری و درونی انسان توسط وی صرفا بحثی اخلاقی و فردی است.
در دیدگاه امام تمامی آنچه در صحنه اجتماعی واقع می شود محصول انسان و اعمال اوست و بعد از هرگونه تغییر و تحول در انسان ها باید شاهد تغییر و تحول در جامعه بود.
«... شما دانشگاهیان کوشش کنید که انسان درست کنید. اگر انسان درست کردید مملکت خودتان را نجات می دهید».
تهدیدها و آسیبهای انسانی
هر یک از خصلتهای مثبت و منفی در تحولات اجتماعی نقش خاصی دارند و لذا شناخت آنها می تواند در ارائه وضعیت آینده موثر و برای مقابله با آسیبها و تهدیدات سازنده و مفید باشد. در اینجا به چند خصلت که در تحلیل و شناسائی آینده نقش مهمی دارند اشاره می شود.

1 ـ کفران و نسیان
فراموشی و بی توجهی نسبت به گذشته و عدم شکر و سپاس نعمات موجود و غفلت از هدف و آینده نگری از خصلتهای مشترک غالب انسانها می باشد. چنین افرادی زمانی که از شرایط سخت و فشارهای سنگین رها می شوند به جای آنکه آزادی و رسیدن به قدرت و نعمات را قدر بدانند و خدا را شکرگزار باشند با فراموشی گذشته و کفران موقعیت موجود و بی توجهی به آینده به تدریج خصلتهای گذشتگان در آنان شکل می گیرد انسان جدیدی می شوند که با گذشته آنان به کلی متفاوت و حتی به نقطه مقابل آن تبدیل می گردند. حضرت امام خطاب به جمعی از مسولین فرمودند:
«همه اینهائی که فاسد هستند به تدریج فاسد شدند هیچکس یکدفعه فاسد نشده است و هیچ یک از ما هم باید تصور نکنیم که مامون از این هستیم که فاسد بشویم همه در معرض فساد هستیم همه ما دست به گریبان شیطان و خصوصا شیطان نفس همه گریبانمان به دست اوست. هیچ کس هم از ابتدا فاسد فاسد نبوده و هیچ کس هم مامون نیست از اینکه به فساد و به دام شیطان نیفتد». (6)
امام بارها در سخنان و نوشته های خود تاکید بر حفظ انقلاب و اسلامیت آن داشته اند و متذکر شده اند که بی توجهی و فراموشی این نعمت بزرگ و موهبت عظیم الهی خسارات و مشکلات زیادی را به دنبال دارد.

2 ـ دنیاگرایی و زیاده طلبی
آنانکه در جریان فعالیتها و مبارزات برای تغییر حکومتها و رژیمها شرکت و فداکاری می کنند تحت تاثیر خصلت مثبت کمال طلبی عدالت جویی و در شکل تکامل یافته و عالی آن خداخواهی می باشند. ولی پس از پیروزی و کسب قدرت غالبا با در اختیار گرفتن امکانات و موقعیتهای برتر اجتماعی و سیاسی زیاده طلبی برتری جویی و بدتر از آن ثروت اندوزی و مصرف زدگی را در پیش می گیرند.
برخورداری از قدرت و رفاه و بی توجهی به مسئولیت و موقعیت روسا و مدیران کشور را به تجمل گرایی جدایی از مردم و سستی نسبت به انجام وظایف سوق می دهد. دلیل اصلی تاکید مکرر امام بر ساده زیستی و زهد و بی توجهی به مظاهر مادی دنیا خصوصا برای مسولان همین نکته می باشد.
«هیچ چیزی به زشتی دنیاگرایی روحانیت نیست و هیچ وسیله ای هم نمی تواند بدتر از دنیاگرایی روحانیت را آلوده کند. چه بسا دوستان نادان یا دشمنان دانا بخواهند با دلسوزی های بی مورد سیر زهدگرایی آنان را منحرف سازند و گروهی نیز مغرضانه یا ناآگاهانه روحانیت را به طرفداری از سرمایه داری و سرمایه داران متهم نمایند. در این شرایط حساس و سرنوشت ساز که روحانیت در مصدر امور کشور است خطر سواستفاده دیگران از منزلت روحانیون متصور است باید به شدت مواظب حرکات خود بود... ما باید تحت هر شرایطی خود را عهده دار این مسئولیت بزرگ (حمایت از محرومین و عدالت اجتماعی) بدانیم و در تحقق آن اگر کوتاهی بنماییم خیانت به اسلام و مسلمین کرده ایم». (7)
چون مصرف زدگی و دنیاطلبی حد و مرزی ندارد لذا آنانکه تمایل و گرایش به این امور پیدا کنند جامعه را به سمت استثمار اقلیت از اکثریت زورگویی بی عدالتی و ایجاد فاصله طبقاتی می کشانند. این وضعیت منشا تضاد و تشنجهای اجتماعی سیاسی و سرانجام دور جدیدی در تحولات می شود چه بسیار گروههای انقلابی مردمی و مسلمان پس از مدتی دگرگون و به حکومتی فاسد طاغوتی و ضداسلام تبدیل شدند.

3 ـ خودخواهی (کبر)
در حالی که حفظ خود و طولانی کردن حیات مادی امری طبیعی است در زمانی که از حد اعتدال و طبیعی خود خارج شود به کبر (خودخواهی و خودبزرگ بینی) و استکبار منتهی می شود. «محور قرار گرفتن خود» و «تبعیت از هوای نفس» و «فراموشی خدا» آثار و تبعات زیادی در فرد جامعه رفتارها و ارزش گزاریها دارد. بی توجهی به این موضوع مهم یکی از عوامل اصلی و اساسی در تحلیلهای انحرافی و غیرواقع بینانه از پدیده اجتماعی سیاسی است.
«کسانی که توجه به دنیا دارند نمی شود اختلاف نداشته باشند. هرکسی برای خودش می خواهد... اگر همه انبیا جمع بشوند با هم اختلاف نمی کنند. یک کلمه اختلاف ندارند.... لکن اگر دو تا کدخدا در یک ده باشد اختلاف پیدا می کنند. اگر دو عالم باشد روحانی واقعا ممکن نیست با هم اختلاف داشته باشند... از ابتدا نمی آید نفس اماره بگوید بیا برو جهنم یا ابلیس بگوید بیا برو جهنم. یا نفس اماره بگوید یاالله پاشویم دعوا راه بیاندازیم. نخیر ابتدا از اول شروع می شود یک قدم جلو می رود آدم ازش غفلت می کند تبعیت می کند یک قدم دیگر جلو می رود یک وقت می بیند که سر از این بیرون آورد که با هم دارد اختلاف می کنند». (8)
واقعیت این است که عدم بررسی عمیق خصلتها و رفتارهای اجتماعی انسان از جمله خودخواهی تکبر تبعیت از نفس برتری طلبی و بی توجهی به ابعاد گوناگون پی آمدهای اینگونه خصلتها که ریشه در خودخواهی و «نفس پرستی» دارد موجب شده است که سیاستمداران در مورد وقایع آینده صرفا به کلی گویی و احتمالات اکتفا کنند که غالبا هم منطبق با واقع نمی باشد.
بررسی اوضاع و احوال آینده کشور و انقلاب و روند تحولات آینده بدون شناخت عمیق فرهنگ اخلاق و روحیات غالب بر افراد جامعه غیر واقع بینانه و غیرمنطقی خواهد بود. لذا حضرت امام هیچگاه از این موضوع غافل نبود. اگرچه بسیاری از مردم افکار و ارزشهای عمیق وارزنده امام را کمتر شناختند و کمتر از آن به آن عمل کردند ولی این امر مانع از آن نبود که وی در هر فرصتی و با استفاده از هر امکانی این موضوع مهم را با عبارات به ظاهر متفاوت و در معنا یکسان برای مسولان و مردم تکرار نکند.
امام علی علیه السلام در خطبه قاصعه ضمن تبیین دقیق ویژگیهای انسان فلسفه اساسی ظهور و سقوط دولتها انقلابها و تمدنها را بیان فرموده است. در بخشی از خطبه آمده است.
«از آنچه بر امتهای قبل از شما بخاطر رفتارهای ناپسند و اعمال مذموم به آنان رسید دوری کنید. پس وضعیت آنان را در شرایط خوب و بد مورد توجه قرار دهید و مبادا که شما مانند آنان باشید. هرگاه که تفاوت وضعیت آنان را بررسی کردید هر کاری که موجب عزت آنان و دوری دشمنان از آن و پایداری امنیت در میان آنان و فراوانی نعمتها برای آنان و بازگرداندن اقتدار به آنان شد اختیار کنید». (9)
در جریان مبارزات و فعالیتهای انقلابی برای برهم زدن و ساقط کردن نظام حاکم ملاحظات شخصی قومی منافع فردی و گروهی نادیده گرفته می شود. به عبارت دیگر منافع فردی فدای مصالح و منافع جامعه می گردد. در این دوران برقراری عدالت اجرای قانون حاکمیت ارزشهای پذیرفته شده محور شعارها و خواسته ها قرار می گیرد و بهمین دلیل توده مردم برای خلاصی از وضعیت موجود و رسیدن به جامعه آرمانی به حرکت درمی آیند. و در صورت استمرار و تحقق اراده آنان به پیروزی می رسند.
پس از پیروزی مردم زجر کشیده استثمار شده و تحقیر شده تحقق شعارهای دوران مبارزات را دارند. اما به تدریج به دلیل «خودخواهی» و «برتری طلبی» عده ای طبقه جدید شکل می گیرد که نظرات و منافع متفاوتی با نظرات و منافع مردم دارند و اقلیتی متفاوت را با ویژگیهای خاص خود به وجود می آورند. این اقلیت ممتاز به تدریج جامعه را به سوی تفرقه و درگیری و فاصله طبقاتی سوق می دهند. از این رو برای جلوگیری از تضعیف موقعیت سران ملاحظات خاص و تبعیضات شکل می گیرد. ادامه وضعیت جدید تجزیه نیروهای فعال و سازنده فاصله گرفتن مردم از نظام جدید و تضعیف تدریجی آن را به دنبال خواهد داشت.
«میلوان جیلاس» از نویسندگان سرشناس مارکسیست و همرزم «مارشال تیتو» در جنگ جهانی دوم و از پایه گذاران یوگسلاوی در این زمینه نوشت:
«... پس از انقلاب اکتبر 1917 (شوروی) طبقه سرمایه دار و دیگر طبقات کهن اجتماعی منهدم شدند ولی «طبقه جدیدی» جای آنها را گرفت. این طبقه پس از قبضه کردن قدرت حکومت مطلقه ای را بنا نهاد که مطلقیت آن از دیگر طبقات اجتماعی در طول تاریخ شدیدتر بود. او این طبقه جدید را «بوروکراسی سیاسی» می خواند... این طبقه پس از پیدایش روابط جدید اقتصادی از درون جامعه کهن شکل گرفت و از آن رو در راس حکومت قرار گرفت که نظام دلخواه خود را برپا کند و جامعه را زیر سلطه و سیطره خود درآورد. در واقع «طبقه جدید» پس از حاکمیت نظام جدید شکل گرفت (10). و به قول یکی از نویسندگان: گروهی از دولتمردان بر اتحاد شوروی حاکم شدند که» سخنگوی» هیچ گروه اجتماعی نبودند آنها فقط تابع ملاحظات و منافع خود بودند». (11)

ادامه دارد ...

پی نوشتها:
1 ـ صحیفه امام تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1378 چاپ اول ج 21 ص 403
2 ـ دکتر منصوری رضا: «ایران 1427» ناشر طرح نو تهران 1377 صفحه 241
3 ـ و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا (سوره بقره آیه 143)
4 ـ صحیفه امام تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1378 چاپ اول جلد 15 ص 336
5 ـ همان ج 8 ص 67
6 ـ همان ج 14 ص 369
7 ـ همان ج 21 ص 99
8 ـ همان ج 20 ص 224
9 ـ واحذروا ما نزل به الامم قبلک من المثلات بسو الافعال و ذمیم الاعمال فتذکروا فی الخیر و الشر احوالهم واحذروا ان تکونوا امثالهم. فاذا تفکرتم فی تفاوت حالهم فالزموا کل امر لزمت العزه به شانهم و زاحت الاعدا له عنهم و مدت العافیه علیهم و انقادت النعمه له معهم و وصلت الکرامه علیه حبلهم. (نهج البلاغه (مرحوم) فیض الاسلام صفحه 801
10 ـ کولائی الهه: «اتحاد شوروی از تکوین تا فروپاشی» از انتشارات وزرات امور خارجه چاپ اول تهران 1372 ص 313
11 ـ همان منبع ص 314







قسمت دوم

تهدیدها و آسیب های داخلی
پدیده های اجتماعی مانند وضعیتهای متفاوت انسانی است. همانگونه که سلامتی حیات و اقتدار فرد در معرض تهدیدها آسیبها و آفات می باشد جامعه انسانی نیز چنین است اگرچه نوع و شکل و چگونگی مقابله و خنثی کردن آنها متفاوت می باشد.
هر جامعه به میزانی که تهدیدها و آسیبها بر ضد موجودیت هویت امنیت مصالح و منافع خود را بهتر بشناسد بهمان نسبت امکان بقا دارد. لذا ارتباط مستقیم و محکمی بین آینده شناسی و آسیب شناسی وجود دارد.
بر اساس یک اصل فلسفی بقا معلول وابسته به بقا علت است. به عبارت دیگر مادامی که علل و انگیزه های ایجاد یک حرکت سیاسی اجتماعی وجود دارد آثار و پی آمدهای مناسب با آن نیز وجود دارد و هرگاه علت یا علل حرکت از بین رفت طبیعتا آثار و تبعات آن نیز از بین می رود.
از اینرو حضرت امام فرمود: «بی تردید رمز بقا انقلاب اسلامی همان رمز پیروزی است و رمز پیروزی را ملت داند و نسلهای آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن اصلی آن انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی و اجتماع ملت در سراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد». (1)
به این ترتیب پاسخ یکی از جنجالی ترین بحثها و نظریه های سیاسی فرهنگی روشن می شود.
نظریه هائی که بحث می کند از اینکه آیا شرایط داخلی تعیین کننده اوضاع و احوال کشور می باشد و یا سلطه خارجی و سیاستهای استعماری وضعیت کشور را شکل می دهد. هرگونه عامل خارجی برای تاثیرگذاری و دخالت می بایست با استفاده از نقاط ضعف و شرایط داخلی عمل کند و تا زمانی که زمینه داخلی وجود نداشته باشد عامل خارجی نمی تواند تاثیرگذار باشد. (2)
قرآن کریم در این زمینه می فرماید:
«ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم». (3)
قطعا خداوند اوضاع و احوال هیچ ملتی را تغییر نمی دهد مگر آنکه مردم تمامی آنچه را که در خودشان دارند تغییر دهند.
دولتهای استکباری و استعماری با استفاده از تمامی امکانات سعی در ایجاد ضعف و زمینه های تاثیرگذاری نمایند و در صورت موفقیت می توانند سیاستها و برنامه های خود را به اجرا درآورند.
مهمترین تهدیدها و آسیبهای داخلی عبارتند از:

1 ـ تجزیه نیروهای داخلی
مهمترین تکیه گاه دولتها توده مردمی است که بر آنان حکومت می کنند. هرقدر چسبندگی و انسجام و هماهنگی مردم و دولت بیشتر باشد به همان نسبت اقتدار و دوام حکومت بیشتر و طولانی تر خواهد بود.
هرگاه دولتها به دلیل عدم وحدت ملی و یا فاصله گرفتن با مردم دچار ضعف شوند قادر به تامین نیازها و تحقق آرمانها و اهداف مورد نظر نیستند اینگونه دولتها برای جلوگیری از سقوط خود به قدرتهای خارجی تکیه می کنند و نظام وابسته شکل می گیرد. میزان وابستگی دولتها ارتباط معکوسی با پایگاه مردمی و انسجام ملی و توانایی آنها در تامین امنیت ملی و پاسخگویی به نیازهای جامعه دارد. بهمین دلیل است که بسیاری از دولتهای مستقل و انقلابی بعد از مدتی به علت ناتوانی در تامین نیازها و جلب رضایت مردم به تدریج وابسته و ضدمردمی و فاسد می شوند.
در فلسفه سیاسی و اندیشه اجتماعی حضرت امام بعد از توجه به خداوند متعال کمتر موضوعی به اهمیت وحدت نیروها و حفظ آن بوده است. زیرا هیچ امری در آینده نگری وی مهمتر از وحدت و خطرناکتر از تفرقه و تجزیه نیروها نبوده است. لذا تقریبا در تمام سخنرانی های و پیام ها با عبارات مشابه به این موضوع مهم پرداخته اند.
رمز پیروزی ما وحدت کلمه بوده است. اکنون با کمال خضوع می خواهم از اختلافات دست برداشته و برای فردای خود فکر اساسی کنید و از هرگونه اختلافات بپرهیزید که چون موریانه خوب و بد را نابود می کند. (4)
امام در وصیت نامه تاریخی خود نوشته اند:
«... توصیه اینجانب به مسلمین و خصوص ایرانیان به ویژه در عصر حاضر آن است که در مقابل این توطئه (تفرقه افکنی). عکس العمل نشان داده و به انسجام و وحدت خود بهر راه ممکن افزایش دهند و کفار و منافقان را مایوس نمایند». (5)
در خصوص وحدت و هماهنگی مردم و دولت خطاب به آنان در وصیت نامه نوشته اند:
«... در مشکلات دولت جمهوری اسلامی با جان و دل شریک و در رفع آنها کوشا باشید و دولت و مجلس را از خود بدانید و چون محبوبی گرامی از آن نگهداری کنید و به مجلس و دولت و دست اندرکاران توصیه می نمایم که قدر این ملت را بدانید و در خدمتگزاری به آنان خصوصا مستضعفان و محرومان و ستمدیدگان که نورچشمان ما و اولیا نعم همه هستند و جمهوری اسلامی ره آورد آنان و با فداکاریهای آنان تحقق پیدا کرد و بقا آن مرهون خدمات آنان است فروگذار نکنید و خود را از مردم و آنان را از خود بدانید». (6)
امام علی علیه السلام در خطبه قاصعه در تبیین تحولات گذشته و در راستای آینده نگری و حفظ موجودیت و اقتدار نظام اسلامی فرمود:
دوری و اجتناب از تفرقه و اصرار بر دوستی و وحدت تاکید و توصیه بر اجرای آن داشته باشید. از هر امری که ستون و محور قدرت آنان (گذشتگان). را شسکت و قدرت آنان را سست نمود دوری کنید. کینه جوئی و دشمنی و پشت کردن به یکدیگر و رد کردن دستهای یکدیگر (به جای دوستی و اتحاد) از جمله دلائل شکست آنان بود.
عاقبت و پایان کار امتهای گذشته را بررسی کنید. زمانی که تفرقه در میان آنان واقع شد و دوستی ها به پراکندگی کشید کلام و نیت آنان دوگانه شد و به گروههای مختلف تقسیم شدند و به جنگ یکدیگر پرداختند خداوند لباس عزت را از آنان خارج کرد و فراوانی نعمت را از آنان گرفت و تاریخ آنان را وسیله عبرت و پند برای پندگیرندگان شما قرار داد». (7)
اختلاف نظر و رای امری عادی و طبیعی است. به ندرت افرادی پیدا می شوند که در تمام امور نظرات یکسانی داشته باشند. بنابراین افراد می توانند تبادل نظر و بحث و گفتگو کنند و در صورت اختلاف نظر باید طبق قوانین و مقررات عمل نمایند. به عبارت دیگر وجود اختلاف مذموم و محکوم نیست و چه بسا می تواند سازنده و مثبت باشد مشروط بر آنکه همه مطیع قانون باشند. آنچه مذموم و محکوم است نزاع جدائی رودررویی و تجزیه نیروها می باشد.

2 ـ نادیده گرفتن مردم و نیروهای صالح
آنچه تمامی انقلابها را در معرض شسکت و سقوط قرار داده این است که مردم کوچه و بازار با فداکاریها و از جان گذشتگی های خود قهرمانانه نظام ضدمردمی و منحط را ساقط می کنند و همین که دوران جهاد پایان یافت فراموش می شوند و دیگر بدرد نمی خورند! کسانی که سالهای جنگ و جهاد را در دیگر کشورها با راحتی گذرانیده اند و با جامعه و انقلاب مردمشان بیگانه بوده اند و حال دکتر مهندس پزشک و متخصص شده اند بازمی گردند و پستهای حساس کشور را اشغال می کنند و خونبهای شهیدان را میز اتومبیل و حقوق های کلان می کنند و دلخوشی مردم این است که آنان از انقلاب و دوستی با مردم سخن می گویند.
به عنوان مثال می توان به انقلاب ملت الجزایر و مبارزات قهرمانانه آنان بر ضد استعمار فرانسه پس از جنگ جهانی دوم اشاره نمود. انقلابی که برای پیروزی آن یک میلیون نفر از نه میلیون نفر جمعیت کشور قربانی شدند. پیروزی انقلاب امیدهای زیادی را در میان ملتهای تحت سلطه و استعمارزده خصوصا مسلمانان به وجود آورد. به طوری که انقلاب الجزایر الگو و آرمان مقدس ملتهای مسلمان بود.
ملت ایران پس از استقلال الجزایر جشنها گرفتند و شادی نمودند و آنچه که در توان داشتند برای کمک به آنان ارسال کردند و آرزوی تکرار آن را برای خود داشتند. اما هنوز دو دهه از پیروزی انقلاب و تشکیل دولت مستقل نگذشته بود که آثار جدایی مردم از دولت و ضدیت گروههای مختلف با یکدیگر نمایان شد. سرکوب و خفقان به اشکال گوناگون مسلط شد بطوری که مردم در انتظار فرصتی برای سرنگونی نظام جدید بودند. وابستگی به دولتهای خارجی و از بین بردن فرهنگ ملی و دینی تشدید شد. زبان فرانسه بر زبان عربی برتری یافت و مسلمانان متعهد و متدین منزوی و از دستگاههای دولتی به تدریج اخراج شدند.
سرانجام در آغاز دهه چهارم تصمیم به برگزاری انتخابات به منظور انتخاب نمایندگان مردم برای اداره کشور گرفته شد. با این تصور که پس از سه دهه طرد مسلمانان از دستگاههای اداری امکان انتخاب مسلمانان متعهد وجود ندارد. اما ملت الجزایر که در انتظار فرصتی بود که انتقام خود را از دستگاه حاکم بگیرد فرصت را مغتنم شمرد و افراد مورد نظر خود را انتخاب کرد به این ترتیب دوران جدیدی از جنگ داخلی در تاریخ سیاسی آن کشور آغاز شد که همچنان ادامه دارد.
قرآن کریم می فرماید:
اذا اردنا ان نهلک قریه امرنا مترفیها ففسقوا فیها فحق علیها القول فدمرناها تدمیرا (اسرا: 16)
هرگاه قرار است که مردم سرزمینی هلاک شوند صاحبان قدرت و ثروت راه فسق (خروج از حق) و تبهکاری پیشه می کنند که در آن صورت نابودی آنان قطعی می شود و در چنین شرایطی همه را هلاک می کنیم.
اقلیت ممتاز و گروه خواص به دلیل برخورداری از رفاه و موقعیت برتر به تدریج دچار نسیان غفلت استغنا و سرانجام طاغوتی می شوند. فساد گروه مزبور نقش موثری در فاسدسازی جامعه دارد و به این دلیل تمامی افراد جامعه گرفتار عذاب خواهند شد اگر چه اقلیتی صالح در میان آنان وجود داشته باشد.
امام خمینی در این زمینه در وصیت نامه چنین نوشته اند:
وصیت اینجانب به وزرای مسئول در عصر حاضر و در عصرهای دیگر آن است که علاوه بر آنکه شماها و کارمندان وزارتخانه بودجه ای که از آن ارتزاق می کنید مال ملت و باید خدمتگزار ملت خصوصا مستضعفان باشید و ایجاد زحمت برای مردم و مخالف وظیفه عمل کردن حرام و خدای نخواسته گاهی موجب غضب الهی می شود همه شماها به پشتیبانی ملت احتیاج دارید. با پشتیبانی مردم خصوصا طبقات محروم بود که پیروزی حاصل شد و دست ستم شاهی از کشور و ذخائر آن کوتاه گردید و اگر روزی از پشتیبانی آنان محروم شوید شماها کنار گذاشته می شوید و همچون رژیم شاهنشاهی ستمکار به جای شما ستم پیشگان پست ها را اشغال می نمایند(8).
عبارات فوق اگرچه بسیار ساده و روان مطلب را تبیین می نماید ولی نکات بسیار مهمی را متذکر می شود که در نوشته های دیگران با چنین صراحت و روشنی دیده نمی شود. از اینگونه عبارات در سخنان حضرت امام فراوان وجود دارد. زیرا توجه به مردم و حقوق آنان و بهره گیری از استعدادها و نیروهای آنان یکی از خطوط اساسی خط مشی (استراتژی) امام در دوران مبارزات و پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. مردم نیز متقابلا این واقعیت را به خوبی شناخته و پاسخ مثبت دادند.
نظریه های مردم مداری مردم سالاری و دموکراسی زمانی می تواند واقعیت داشته باشد که منافع حقوق و حیثیت مردم در هر حال حفاظت و حراست شود و حق الناس به معنای واقعی آن موردتوجه قرار گیرد. بعید است جز ایمان به خداوند و قیامت در زمامداران و مدیران بتواند حکومت مردمی واقعی را محقق گرداند.

3 ـ انحراف مدیران
مردم به صورت نیروهای پراکنده و بالقوه ای می باشند که نیازمند رهبری می باشند که آنان را جمع و متحد تبدیل به قدرت متمرکزی نماید. به دلیل اهمیت فوق العاده نقش مدیران در تحولات اجتماعی و سیاسی است که در جامعه شناسی سیاسی پیرامون آن بحثها و نظریات زیادی وجودی دارد. عده ای معتقد به محوریت و منحصر بودن نقش رهبران در تحولات و قائم به فرد بودن انقلابها و عده ای معتقد به نقش تعیین کننده پیوند مردم و رهبران و گروهی معتقد به حاکمیت شرایط می باشند.
بهرحال واقعیت این است که مردم تحت تاثیر رهبران و عملکرد آنان و همچنین انگیزه های اعتقادی و منافع جمعی به انقلاب کشیده می شوند و یا از انقلاب فاصله می گیرند. به عبارت دیگر تاثیر متقابل مردم و رهبران در درازمدت تعیین کننده سرنوشت انقلابها می باشد.
در جریان انقلاب اسلامی ایران قبل و بعد از پیروزی نقش رهبری و مردم و پیوند آنان کاملا روشن است. حضرت امام خمینی از ابتدای شروع نهضت اسلامی تا آخرین روزهای حیات خود این اصل اساسی را در رهبری خود حفظ کرد و قطعا یکی از دلائل موفقیت رهبری معظم له و پیروزی انقلاب اسلامی همین موضوع بوده است.
پیوند مردم و رهبری نه در کلام و شعار بلکه در ایمان و عمل موثر و کارساز است. چه بسیار رهبرانی بودند و هستند که داعیه مردمی بودن داشتند ولی مردم نه تنها باور نکردند بلکه آنان را دشمن خود می دانستند. چنین رهبرانی در انقلابهای معاصر بسیار بوده است.
مردم نیرویی هستند که به همراه رهبران انقلاب را به پیروزی می رسانند ولی آنان در سطح مدیران و مقامات نظام انقلابی قرار نمی گیرند. آنان خواستار بهبود وضعیت زندگی و آزادیهای اساسی می باشند که تنها در درازمدت امکان پذیر است. آن هم در صورتی که رهبران و مقامات مصمم به اجرای برنامه بنیادی و تحقق عدالت در کشور باشند وگرنه مردم از انقلاب روی برمی گردانند و آگاهانه و یا ناآگاهانه به ضد انقلاب تبدیل می شوند.
حضرت امام امکان تغییر روحیات و خلقیات و انعکاس آن در رفتارها و سیاستگزاریها را از نظر دور نداشت و لذا با عبارات مختلف از قبیل «یاد خدا بودن» «خود را ندیدن» «به قیامت فکر کردن» «بی اعتنایی به زخارف دنیا» و «ساده زیستن» خواسته اند زمینه های انحراف و دور شدن از مقصد و هدف را از بین ببرند.
وی در وصیت نامه خود این موضوع را مورد توجه قرار داد و چنین نوشت:
«وصیت اینجانب به رهبر و شورای رهبری در این عصر که عصر تهاجم ابرقدرتها و وابستگان به آنان در داخل و خارج کشور به جمهوری اسلامی و در حقیقت به اسلام است در پوشش جمهوری اسلامی و در عصرهای آینده آن است که خود را وقف در خدمت به اسلام و جمهوری اسلامی و محرومان و مستضعفان بنمایند و گمان ننمایند که رهبری فی نفسه برای آنان تحفه ای است و مقام والایی. بلکه وظیفه سنگین و خطرناکی است که لغزش در آن اگر خدای نخواسته با هوای نفس باشد ننگ ابدی در این دنیا و آتش غضب خدای قهار در جهان دیگر در پی دارد. از خداوند منان هادی با تضرع و ابتهال می خواهم که ما و شما را از این امتحان خطرناک با روی سفید در حضرت خود بپذیرد و نجات دهد. و این خطر خفیف تر برای روسای جمهور حال و آینده و دولتها و دست اندکاران به حسب درجات و مسئولیتها نیز هست که باید خدای متعال را حاضر و ناظر و خود را در محضر مبارک او بدانند». (9)

ادامه دارد ...

پی نوشت ها:
1 ـ صحیفه امام (وصیت نامه سیاسی الهی) ج 21 ص 404
2 ـ همچنانکه در مورد فرد واکسینه شده به علت مصونیت عوامل بیماری زا نمی توانند موفق بشوند
3 ـ سوره رعد آیه 11
4 ـ صحیفه امام ج 6 ص 194
5 ـ همان ج 21 ص 404
6 ـ همان ج 21 ص 412
7 ـ «نهج البلاغه» (مرحوم) فیض الاسلام ص 802
8 ـ صحیفه امام ج 21 ص 426
9 ـ همان ج 21 ص 423




قسمت سوم




پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
صنفان من امتی اذا صلحا صلحت امتی و اذا فسدا فسدت امتی الامرا و العلما «دو گروه از امت من اگر صالح باشند امت من صالح می شود و اگر فاسد باشند امت من فاسد می شود. زمامداران (مدیران) و دانشمندان.
در آینده نگری امام نقش مردم و مدیریت نظام همراه و همگام دیده شده است. به این ترتیب که ضمن تاکید بر اهمیت دستگاه مدیریت و رهبری کشور و تاثیر آن بر روند تحولات آینده مردم نیز دارای نقش و مسئولیت سنگین و حساس می باشند. به طوری که مردم می توانند تاثیر تعیین کننده ای در دستگاه مدیریت و رهبری به صورت مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشند. تاکید بر شرکت در انتخابات حضور در صحنه های سیاسی و اجتماعی انجام امر به معروف و نهی از منکر و شرکت در نمازهای جمعه در این راستا می باشند.
وصیت من به ملت شریف آن است که در تمام انتخابات چه انتخاب رئیس جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و چه انتخاب خبرگان برای تعیین شورای رهبری یا رهبر در صحنه باشند. و اشخاصی که انتخاب می کنند روی ضوابطی باشد که اعتبار می شود.... از این قرار عدم دخالت ملت از مراجع و علما بزرگ تا طبقه بازاری و کشاورز و کارگر و کارمند همه و همه مسئول سرنوشت کشور و اسلام می باشند چه در نسل حاضر و چه در نسلهای آتیه و چه بسا در بعض مقاطع عدم حضور و مسامحه گناهی باشد که در راس گناهان کبیره است. (1)

4 ـ تضعیف فرهنگ انقلاب
فصل اساسی نظریه های مربوط به انقلابها مربوط به چگونگی و محتوای اعتقادات و فرهنگ مردم قبل و بعد از انقلاب است.
آنانکه پیرامون ظهور و سقوط انقلابها مطالعه و تحقیق می کنند قبل از هرچیز به دقت در مورد باورها اعتقادات و ارزشهای مطلوب و نامطلوب مردم بررسی و پس از آن به تحلیل جریان انقلاب و علل شکست و سقوط آنهاپردازند.
اگر امروز بحث از تهاجم فرهنگی و در نهایت استحاله فرهنگی است دقیقا در راستای تحقق این اصل اساسی و بنیادی در حرکتهای انقلابی جهان است.
زیرا در آستانه تحول اشکال سلطه آنچه بیش از هرچیز برای استکبار جهانی اهمیت دارد از خود بیگانه شدن ملتها و خود را هیچ دانستن و صاحبان ابزار و ثروت را خدایگان دانستن می باشد. برای رسیدن به این هدف و یکسان شدن فکر و عقیده و جهانشمول شدن سلطه مادی و تحقق نظریه دهکده جهانی باید فرهنگهای دینی و مقاوم موقعیت خود را از دست بدهند و همه به صورت مصرف کنندگان محصولات فکری و مادی آنان درآیند.
انقلابهای معاصر تلاش جدی و پی گیر برای ارتقا سطح آگاهی و بینش سیاسی و فرهنگی مردم نداشتند درگیر اختلافهای داخلی و کسب قدرت و موقعیت حزبی و شخصی شدند. عقب ماندگی فرهنگی و سیاسی مردم قدرت تشخیص واقعیتها و دشمن شناسی آنان متناسب با نیازها و شرایط زمان و مکان نبود. ادامه این وضعیت به تضعیف انقلاب و در درازمدت به سقوط آن منجر شد.
علت ناکامی نهضت مشروطه ما جز این نبود که رهبران بی آنکه به مردم آگاهی اجتماعی و بینش سیاسی داده باشند به هدایت آنان در راه حل نهایی پرداختند. و یکبار دیگر دیدیم که ثمره چنین حرکتی بر جامعه ای که به آگاهی نرسیده و فرهنگ انقلابی ندارد جز مجموعه ای از شعارهای مترقی ! اما ناکام نبود. تاریخ کشورهای اسلامی خصوصا ایران نشان می دهد که ایمان اسلامی مردم عامل اساسی حفظ موجودیت و تداوم حیات اجتماعی سیاسی و فرهنگی آنان بوده است.
حضرت امام با آگاهی از این واقعیت و تجربیات گذشته در آینده نگری خود بر حفظ انگیزه ها و باورهای اسلامی به عنوان یکی از مهمترین عوامل تداوم انقلاب عنایت ویژه ای داشتند. زیرا علاوه بر اینکه یکی از علل اصلی وقوع انقلاب اسلامی بود که طبعا عامل بقا نیز هست عامل مهمی در حفظ وحدت ملی و هماهنگی دولت و ملت نیز می باشد.
اینجانب به همه نسلهای حاضر و آینده وصیت می کنم که اگر بخواهید اسلام و حکومت الله برقرار باشد و دست استعمار و استثمارگران خارج و داخل از کشورتان قطع شود (استقلال و اقتدار داشته باشید) این انگیزه الهی را که خداوند تعالی در قرآن کریم بر آن سفارش فرموده است (2). از دست ندهید(3).
فرهنگ عمومی و ساختارهای باقی مانده از دوران گذشته مشکل بزرگی است. اگرچه در ابتدا مساله و مانع مهمی محسوب نمی شود ولی پس از گذشت مدت کوتاهی زمانی که بحث از دفاع و ایثار برای حفظ و تداوم نظام جدید می شود به دلیل نهادینه و ریشه دار نشدن ارزشهای انقلاب اکثریت مردم با روحیات و خلقیات به جای مانده از گذشته با مسائل جدید برخورد می کنند. به طوری که بهترین سیاستها و برنامه ها در مرحله اجرا با مشکلات پیچیده مواجه می شوند و عملا یا به اجرا درنمی آیند و یا به شکلی ناقص انجام می شوند.
متاسفانه فرهنگ عمومی دوران گذشته اثرات عیمقی بر وضعیت کشور پس از پیروزی انقلابها دارد و دولتها معمولا توجهی جدی به این موضوع نمی کنند.
عدم پیشرفت طرحها عدم حاکمیت قانون فاصله طبقاتی نابسامانیهای نظام اداری ناهنجاریهای اجتماعی و اخلاقی بخشی از آثار و تبعات فرهنگ عمومی نامناسبی است که برای تغییر و تحول آن می بایست اقدامات گسترده ای صورت گیرد. در غیر این صورت عدم تعادلها ناتوانی در پاسخ به نیازهای مردم و جامعه عقب ماندگی بیشتر فرهنگی و اقتصادی موجب تضعیف تدریجی نظام و سرانجام سقوط و انحطاط را به دنبال خواهد داشت

تهدیدها و آسیب های خارجی
شرایط درونی و داخلی در هرگونه تغییر و تحول نظام عامل اصلی و اساسی است و عوامل خارجی مادامی که زمینه های داخلی مناسب باشند می توانند موثر باشند. عوامل خارجی برای اثرگذاری و ایجاد تغییرات موردنظر بر نقاط ضعف و ضربه پذیر تکیه می کنند. زیرا اگر به نقاط قوت و قدرت حمله کنند قطعا چیزی جز شکست نصیبشان نخواهد شد. زمانی دشمن حمله می کند که موازنه قوا به نفع او تغییر کرده است. بنابراین در صورت برقراری موازنه قوا یا برتری و تفوق نیروهای خودی بر دشمن امکان حمله و اثرگذاری وجود ندارد و یا بسیار ضعیف است.
واقعیت این است که هر کشور و نظام دشمنانی دارد. که شناخت آنان و خصوصا تهدیدها و آسیبهایی که از طرف آنان وجود دارد یک ضرورت حیاتی است. در آینده نگری حضرت امام مهمترین تهدیدهای خارجی عبارتند از:

1 ـ وابستگی
هرگاه دولتها به دلیل از بین رفتن وحدت ملی و یا فاصله گرفتن از مردم دچار ضعف می شدند و قادر به تامین نیازها و تحقق آرمانها و احیانا برقراری امنیت ملی نیستند برای جلوگیری از سقوط خود به قدرتهای خارجی تکیه می کنند و نظام وابسته شکل می گیرد.
وابستگی به قدرتهای خارجی زمانی تشدید می شود که «ضعف علمی و فنی» «از خود بیگانگی» و «تشبه به غیر» امری عادی و جاری درآید. در چنین وضعیتی بسیاری از سیاستها و برنامه کشور تابعی از دیدگاهها و نظرات و منافع قدرتهای مسلط خواهد بود و دیگر مصالح و منافع و امنیت ملی و به تبع آن استقلال معنا و مفهومی ندارند.
باید هشیار و بیدار و مراقب باشید که سیاست بازان پیوسته به شرق و غرب با وسوسه های شیطانی شما را به سوی این تاراجگران بین المللی نکشند و با اراده مصمم و فعالیت و پشتکار خود به رفع وابستگیها قیام کنند... و بر دولتها و دست اندکاران است چه در نسل حاضر و چه در نسلهای آینده از متخصصین خود قدردانی کنند و آنان را با کمکهای مادی و معنوی تشویق به کار نمایند و از ورود کالاهای مصرف ساز و خانه برانداز جلوگیری نمایند و به آنچه دارند بسازند تا خود همه چیز بسازند(4)
حضرت امام در پیامی که به مناسبت پذیرش قطعنامه 598 خطاب به مردم و مسولین منتشر کردند مطالب مهم و متعددی را بیان کردند. از جمله متذکر شدند.
من به همه مسولین و دست اندرکاران سفارش می کنم که به هر شکل ممکن وسایل ارتقا اخلاقی اعتقادی علمی و هنری جوانان را فراهم سازید و آنان را تا مرز رسیدن به بهترین ارزشها و نوآوری ها همراهی کنید و روح استقلال و خودکفایی را در آنان زنده نگهدارید(5).
قطعا نجات همه کشورها از شر وابستگی در گرو یک جهاد علمی عظیم و همگانی است که دولتها و ملتها با عزمی قاطع و با قدرت به انجام آن اقدام نمایند.
وابستگی به فروش نفت و وارد کردن بخش قابل ملاحظه ای از کالاهای حیاتی و اساسی قطعا یکی از ضعفهای بزرگی است که دشمنان به عنوان اهرم فشار بر ضد جمهوری اسلامی و منافع آن به کار می گیرند و با تشدید فشار سعی در به سازش کشاندن و عقب نشاندن نظام از مواضع ارزشی و انقلابی دارند لذا هرگونه اقدامی در جهت کاهش و در درازمدت قطع وابستگی به فروش نفت و واردات کالاهای اساسی یک ضرورت ملی برای حفظ استقلال و ارزشهای انقلاب اسلامی است.
متذکر می شود که برقراری روابط سیاسی تبادل تجاری فرهنگی همکاری علمی و فنی در صورت حفظ مصالح و منافع ملی هیچ منافاتی با استقلال کشور ندارد و اگر اینگونه روابط مطالعه شده و دقیق انتخاب و اجرا شود در راستای اهداف اساسی نظام خواهد بود.

2 ـ تحمیل جنگ و توطئه های گوناگون.
ایجاد اختلاف و درگیری بین کشورهای مختلف و رقابت تسلیحاتی تحمیل حکومتهای کودتایی و ضدمردمی محاصره و تحریم اقتصادی بخشی از تهدیدها و آسیبهای خارجی است که بر ضد دولتهای مردمی خصوصا انقلابی و اسلامی توسط قدرتهای بزرگ و استکباری به اجرا درمی آید.
دولتهای و ملتها باید با وحدت و هوشیاری به مقابله با اینگونه تهدیدها اقدام کنند در غیر اینصورت به تدریج گرفتار تفرقه و ضعف می شوند. وجود جنگهای قومی نژادی مذهبی جنگهای مرزی و تجزیه طلبانه کشورهای مختلف را وادار به رقابت با یکدیگر برای خرید سلاحهای بیشتر و پیچیده تر و از بین بردن ثروت و اندوخته های ملی و عقب ماندن از توسعه و پیشرفت می کند.
حضرت امام نگران توطئه کشورهای بزرگ بر ضد کشورهای اسلامی خصوصا ایران بود و به این دلیل بارها به ملتها و علمای اسلام هشدار داد و نصیحت کرد که فریب شیاطین و دشمنان را نخورند و ناآگاهانه ابزار سیاستها و عامل منافع و استثمار آنها نشوند. «علما اعلام و خطبا محترم کشورهای اسلامی دولتها را دعوت کنند که از وابستگی به قدرتهای خارجی خود را رها کنند و با ملت خود تفاهم کنند. در این صورت پیروزی را در آغوش خواهید کشید و نیز ملتها را دعوت به وحدت کنید و از نژادپرستی که مخالف دستور اسلام است بپرهیزند(6).
آنچه که این روزها در جهان اسلام می گذرد حاصل توطئه ها و ترفندهای استکبار جهانی و در راس آن امریکاباشد. بهمین دلیل حضرت امام امریکا را بزرگترین دشمن اسلام و مسلمین و «شیطان بزرگ» معرفی کرد و اسرائیل را عامل اجرای سیاستها و حافظ منافع آمریکا در قلب جهان اسلام می دانست.
نکته مهم این است که خنثی کردن توطئه ها و تهدیدها و مقابله با آنها بستگی به شرایط داخلی دارد اگرچه از خارج تحمیل می شوند.

پی نوشتها:
1 ـ صحیفه امام ج 21 ص 421
2 ـ اشاره به آیه «قل انما اعظکم بواحده ان تقوموالله»... (ای پیامبر این موضوع مهم را به مردم) بگو که فقط و فقط شما را به یک امر دعوت و توصیه می کنم و آن اینکه به خاطر خدا قیام و اقدام کنید
3 ـ صحیفه امام ج 21 ص 404
4 ـ همان ج 21 ص 417
5 ـ همان ج 21 ص 96
6 ـ همان ج 21 ص 428