بهره گیرى از توان هسته اى و تصمیم تاریخى ایران

اعلام رسمى از سرگیرى قطعه سازى و مونتاژ تجهیزات و دستگاه هاى سانتریفوژ از ۹ تیر توسط ایران نقطه عطفى در پرونده هسته اى ایران تلقى مى شود. به نظر مى رسد همزمان با مخالفت علنى اروپاییان پیمان شکن که در کنار آمریکا و آژانس بین المللى انرژى هسته اى ایران سه ضلع مثلث فشار علیه ایران را تشکیل داده اند، بهره گیرى هوشمندانه از حمایت هاى بیش از ۱۰۰ کشور درحال توسعه جهان که در کنار ایران با انحصارطلبى کشورهاى پیشرفته در مسأله استفاده از انرژى هسته اى مخالفند امرى اجتناب ناپذیر است، چرا که آزمون پرونده هسته اى ایران و نتیجه اى که دیر یا زود در بر خواهد داشت مى تواند براى هر یک از کشورهاى درحال توسعه دیگر نیز به شکلى مشابه تکرار شود. درهم شکستن اجماع بین المللى علیه ایران و شکاف در میان انحصارگران جهانى توان هسته اى، اقدامى حیاتى است که اجراى آن بستگى به هوشمندى و تحلیل دقیق حقوق مستتر در قراردادهایى نظیر NPT و بررسى هزینه فایده تصمیمات هر بخش از منافع ملى ما دارد.براساس اعلام رسمى مقام هاى مسؤول ایرانى، موفقیت ایران در بهره بردارى از معادن اورانیوم، خود و دستیابى به فن آورى تهیه کیک زرد و تبدیل آن به UF4 و تبدیل UF4 به UF6 و آماده شدن این ماده براى غنى سازى اورانیوم دستاوردهاى علمى عظیمى بوده اند که پژوهشگران ایرانى موفق به دستیابى به آن شده اند و هم اکنون نیز پروژه تکمیل فن آورى تبدیل UF6 به اورانیوم ۳‎/۵ درصد دردست اجراست.با توجه به این که براساس تصمیمات و توافق هاى ایران با آژانس بین المللى انرژى اتمى همواره بر لفظ داوطلبانه بودن تعلیق ها (Voluntary) تأکید شده است، از دیدگاه حقوقى، این بدان معنا است که ایران در هر زمان که اراده کند مى تواند آنها را لغو نماید.
هم اکنون جایگاه مجلس نیز در تصمیم گیرى در زمینه آینده توانمندى هسته اى ایران از اهمیتى ویژه برخوردار شده است چرا که براساس اصل ۱۲۵ قانون اساسى تمام مقاوله نامه ها و معاهدات بین المللى باید به تصویب مجلس برسد و در نشست سعدآباد هم پیوستن ایران به پروتکل الحاقى، منوط به تصویب نمایندگان ملت ذکر شده است.
از سوى دیگر واقعیت این است که اروپاییان که بنابر گفته دکتر حسن روحانى در توافقنامه هاى تهران و بروکسل تعهداتى به ایران داده اند، هیچگاه تضمینى براى عملى شدن آنها به ایران ارائه نداده اند. ایران نیز که تاکنون هیچ ابزار قدرتمندى را براى تأثیرگذارى برطرف هاى اروپایى به کار نگرفته است، تنها به این مسأله امید بسته بود که اروپاییان تنها از بعد «اخلاقى» مى بایست به تعهداتشان پایبند مى بودند.
لذا گاه آن است که مجلس شورا براساس منافع ملى نسل هاى حال و آینده در مسأله عضویت در پروتکل الحاقى و ادامه همکارى با NPT تصمیم خود را اتخاذ نماید.
نشست اخیر شوراى حکام آژانس بین المللى انرژى اتمى و قطعنامه اى که با کوشش بسیار اروپاییان علیه ایران صادر شد، فصل جدیدى را در کارزار دیپلماتیک سیاستگذاران ما در مبحث منافع ملى گشوده است.
به نظر مى رسد هدف غایى این قطعنامه و موضع گیرى هاى پس از آن، ادامه سناریوى هماهنگ پیشین است که بر توقف کامل هرگونه فعالیت هسته اى در ایران حتى فعالیت هاى صلح آمیز پاى مى فشارد. نکته مهم قطعنامه اخیر این بوده است که برخلاف تعهد پیشین سه کشور اروپایى، نه تنها، پرونده اتمى ایران در اجلاس ژوئن بسته نشده بلکه با تعمیم خواست هاى قبلى، توقف فعالیت تبدیل اورانیوم و ساخت راکتور آب سنگین در اراک و اصفهان هم مورد تأکید قرار گرفته و همچنین در آن ۱۳ بار با تعابیرى منفى همچون «تعلل ایران، تضاد ایران با توافقات، نگرانى شدید از عدم وضوح گزارش ایران و ....» از ایران یاد شده است.در همین راستا سخنان اخیر مدیرکل آژانس بین المللى انرژى اتمى پس از صدور قطعنامه ضد ایرانى بسیار قابل تأمل است، آن جا که گفته است: «تکلیف برنامه هاى هسته اى ایران را تا پایان سال جارى میلادى (پس از انتخابات ریاست جمهورى آمریکا) تعیین مى کنیم.»البرادعى پاسخ شوراى حکام را هشدارى صریح به ایران دانسته چرا که بنابر گفته او: ۱ـ ایران همکارى خود را تسریع نکرده ۲ـ اطلاعات لازم را ارائه نداده و ۳ـ در رابطه با تحقیقات بازرسان قاطعانه پاسخ نداده است.
و در پایان ضمن اظهار این نکته که جامعه بین الملل صبر خود را از دست داده و اعتماد جهانى به ایران وجود ندارد، براین نکته تأکید کرده که اگر آژانس به این نتیجه برسد که برنامه هسته اى ایران براى استفاده هاى نظامى بوده و جرم آن تأیید شود، اعضاى شوراى حکام پرونده هسته اى ایران را به شوراى امنیت سازمان ملل ارجاع خواهند داد.
ایران با امضاى پیمان سعدآباد مهم ترین شرط هاى اروپاییان را برآورده ساخت که مشتمل بر امضاى پروتکل الحاقى، همکارى نامحدود داوطلبانه و تعلیق غنى سازى اورانیوم بود با این امید که از توان تکنولوژیک آنها براى تکمیل فعالیت هاى صلح آمیز هسته اى خود بهره برد و زمینه براى همکارى هاى استراتژیک بلندمدت اقتصادى، تجارى با اروپا فراهم شود.ولى رخدادهاى اخیر این نکته را ثابت کرده که بهتر است به جاى امید بستن به اروپاییان بر پشتیبانى ملى و وفاق فراجناحى در این مسأله تأکید شود. اظهارات مقام معظم رهبرى، رئیس مجلس، سایر مقام هاى دولتى و نیز استقبال گسترده و بى نظیر رسانه هاى همگانى و افکار عمومى کشور از حق ایران جهت بهره گیرى از توان هسته اى که نه تنها در ایران بلکه مردم بسیارى از کشورهاى دیگر نیز بر آن تأکید مى ورزند، همه و همه تأییدى است بر اینکه هم اکنون پس از تن دادن به پروتکل الحاقى و نقض تعهدات اروپا که به آن به عنوان متحدى استراتژیک امید بسته شده بود براساس اظهارات سیاست گذاران ایرانى، زمینه براى اتخاذ تصمیمى تاریخى در تجدیدنظر در عضویت در NPT و پروتکل الحاقى مهیا است.
کوتاه سخن این که با توجه به برآیند عملکرد سیاستگذاران ایران در برابر شوراى حکام و اروپاییان که کاملاً یک طرفه و به نفع طرف مقابل بوده است، وضعیت کنونى به مرحله اى رسیده که به کارگیرى دیپلماسى واقع نگر، شجاعانه، مدبرانه و هوشمندانه مى تواند ایران را از این تنگناى تاریخى خارج نموده و زمینه را براى تداوم برنامه هاى هسته اى صلح آمیز فراهم نمایند.