تاریخچه عملیات روانى و گسترش آن

 1- آنچه مسلم است عملیات روانى سابقه اى به قدمت تاریخ انسان ها دارد چرا که انسان ها براى تحت تhر قراردادن طرف مقابل به شیوه ها و ترفندهایى متوسل شده اند و این فعالیت از ارتباط چهره به چهره دو فرد گرفته تا اجتماعات کوچک و بزرگ است و هن نوع فعالیت ها و اقدامات در زمان هاى خاص همچون بحران ها، گ ها، نزاع هاى محلى به صورت مختلف و گوناگونى اتفاق افتاده است. محققان زیادى در پى یافتن قدى ترین ننه هاى استفاده از گ روانى بوده اند در این ان پل لاین بارگرسابقه استفاده از گ روانى را به گ کیدئون با مادها نسبت دهد.
2 - در این گ کیدئون بر خلاف رسوم نظا زمان خود که هر دسته صد نفره یک مشعل داشتند، به هر یک از سپاان مشعلى داد و این توهم را در ذ دش ایجاد کرد که تعداد افرادش، صد برابر زان واقعى است. در نتیجه توانست بدون چ درگیرى به پیروزى دست یابد. در تاریخ اسلام، روشن کردن آتش توسط سپاان اسلام در شب فتح مکه و ایجاد رعب در مکیان از این طریق، نقش مه در شکستن مقاومت آنها داشت و حیله قرآن بر سر نیزه کردن عمروعاص و شکست دادن سپاه در حال پیروزى حضرت على(ع) با این وسیله، ننه هاى برجسته اى (البته با ارزش هاى متفاوت) از گ هاى روانى است که به اقتضاى فرصت و براساس ذوق و نبوغ طراحان آن به اجرا درآمده اند.
3 - آنچه را ما گ روانى جدید خوانیم در واقع محصول تحولاتى است که عمدتاً ابتدا در اروپا رخ داد. یکى از مهمترین این تحولات، پیدایش و توسعه نقش صنعت و تکنولوژى در امع بشرى(از جمله ارتباطات اجتماعى) است. صنعت و تکنولوژى ارتباطات ان انسان ها را در دو به توسعه داد: اول از نظر حمل و نقل، شامل جاده، اتومبیل، راه آ و نظایر اینها که جب افزایش ارتباط فیزیکى بین افراد بشر شد. دوم از نظر توسعه وسایل و ابزارهاى پیام رسانى مانند چاپ، تلفن، سینما، تلگراف که جب نزدیکى غیرمادى و گسترش تعامل پیا ان انسان ها شد. توسعه و گسترش ارتباطات، به نوبه خود باعث شد تا انسان هایى که تا پیش از این، فقط در محدوده قو، قبیله اى و محلى فکر کردند و مسائل خارج از طقه محدودشان براى آنها اهت نداشت، ملى و جهانى فکر کنند و به مسائل دنیایى فراتر از اطق محدود خود علاقه د شوند. انسان روستایى که تا دیروز، مهمترین دلمشغولى، او، مشکلات کشاورزى و زن و آبا بود و تقسیم بندى اش از خودى و بیگانه برمحور روستا یا روستاهاى اطراف شکل گرفت، اینک به مسائل کشور خود و حتى فراتر از آن، مسائل جهانى که در آن زندگى کرد و کل بشریت اندیشید. در کنار توسعه ارتباطات، انقلاب صنعتى جب ظر پدیده هاى دیگرى نیز شد مانند شهرنشینى، افزایش جمعیت و متراکم شدن آن، پیچیده شدن حیات سیاسى، اقتصادى و اجتماعى امع و به تبع آن تقسیم بسیار وسیع کار و غیره. اینها دست به دست هم داد و نیروى سیاسى جدیدى به نام مردم شکل گرفت. به تعبیرى، پیدایش پدیده هایى همچون افکار ع و افکارى نظیر «صداى مردم، صداى خداست»، ریشه در این تحولات دارند. حکام، دیگر ن توانستند مانند لویى چهاردهم بگویند «دولت، خود هستم» و مجبور بودند براى حفظ قدرت سیاسى و توسعه آن و براى تدوین و اجراى سیاست هاى خود، حتماً گوشه چش هم به مردم داشته باشند.. نتیجه اینکه کشورها، هر چه بیشتر در مقابل تارات گ آسیب پذیر شدند و در طراحى و اجراى سیاست هاى دفاعى، باید عامل دیگرى را هم لحاظ کردند که نقش مردم بود. از اینجا به بعد است که جلب رضایت مردم یا برانگیختن آنها براى مخالفت و یافتن ابزارها و تمداتى براى رسیدن به این مقصور، به عمل تعیین کننده اى در کشاکش ها و رقابت هاى سیاسى و نظا تبدیل شد. تا پیش از این، فرماندهان نظا و حاکمان سیاسى، در تدوین و اجراى سیاست هاى خود، فقط تا آنجا به مردم نیاز داشتند که نیروى انسانى رد نیاز آنها را تان کنند. احتمالاً چ فرماند احساس ن کرد که براى حمله به دش و کسب پیروزى، به تارگذارى روانى بر مردم خودى یا دش(جز در اردى مانند محاصره شهرها) هم نیازى دارد. مهمترین آماج عملیات روانى در گ را سربازان و فرماندهان دش تشکیل دادند. در صحنه سیاست و بازى هاى دیپلماتیک، تنها هدف سیاستمداران و مقامات مذاکره کننده، مقامات مسئول طرف مقابل بود. اما اینک، صحنه بازى بسیار پیچیده تر شده بود. طرفین درگیرى مجبور بودند که در بازى، طرف هاى دیگرى را هم به حساب آورند. اینها عبارت بودند از مردم خودى، مردم دش، مردم بى طرف و بعدها پدیده دیگرى به نام افکار ع جهانى. هر طرف کوشید در این کشاکش، مردم خودى را به نفع خود، نه فقط جلب نظر کند بلکه آنها را بسیج و در مشارکت فعال وارد کند. همچنین مردم دش را نه فقط از همکارى با رهبران دش باز دارد، بلکه آنها را به مخالفت تحریک کند و سرانجام اینکه مردم کشورهاى بى طرف را از نزدیک شدن به دش باز دارد و حتى الامکان به حمایت از خود وادارد. بدى است در چنین صحنه پیچیده اى، مهمترین ابزار کارآمد، تبلیغات و عملیات روانى بود و هر کشورى در محاسبه توازن قوا با رقیب، باید این عنصر از قدرت ملى را رد توجه قرار داد. اهتى که ایدئولوژى در صحنه سیاست و نظا گرى پیدا کرد، به دلیل نقشى بود که در بسیج و برانگیختن توده ها داشت. آلمانیها حتى قبل از گوبلز و دار و دسته نازیها به اهت این عامل پى برده بودند، یعنى زمانى که در گ جهانى اول، لنین را به عنوان ویروس روانى به داخل روسیه تزارى رخنه دادند. هدف آنها این بود که با ترویج اندیشه انقلابیگرى و ایجاد فروپاشى روانى در سیستم تزارى، سقوط حکومت رقیب را تسریع کنند و به هدف خود نیز رسیدند. فقیتهاى لنین نشان داد که آنها حداقل در بخشى از محاسبات خود اشتباه نکرده بودند اما شیوع این ویروس و گسترش تا رات آن، بعد از گ داگیر خود آنها نیز شد، چون مجبور شدند هزاران سرباز اسیر آلمانى را که از روسیه به آلمان بازگشتند به ظور پاکسازى افکارشان از اندیشه هاى مارکسیستى رد بازآزى قرار دد. بلشویک ها چه در مرحله براندازى رژیم تزارى و چه در برپا ساختن رژیم جدید خود، حساب خاصى براى ایدئولوژى باز کردند و از آن به حداکثر ممکن بهره گرفتند. آنها ارتشى ایدئولوژیک بنا نهادند که نیروهاى آن با ابزارهاى ایدئولوژیک کنترل شد و تحت تار ایدئولوژى به گ پرداخت. در تاریخ جدید اروپا و در دوران حاکت مادیگرى، که هر ایده الى براساس محاسبات عقل معاش انجام شود، به قول ادوارد ارل، آنها اولین سربازانى بودند که حاضر شدند صرفاً به دلیل عقیده کشته شوند. کشور توسعه طلب دیگرى که پس از آلمان، نقش توسعه دادن گ روانى و رساندن آن به سطح امروزین را به عهده گرفت، آمریکا بود. نگا اجمالى به حجم و مجعه اقدامات آمریکا در گ کره تاکنون نشان دهد که آمریکایى ها رکوردى را در این زنه برجا گذاشته اند که شکستن آن توسط هر کشور دیگرى بعید به نظر رسد. انگیزه اصلى آنها در این راه. مبارزه با گسترش نفوذ شوروى(به ضرر نفوذ آمریکا) در جهان و بعدها حرکت هاى جهان سو و از جمله حرکت هاى اسلام خوا در جهان بود. واژه گ روانى در آمریکا، پس از انتشار کتاب گ روانى آلمان نوشته فاراگو در سال ۱۹۴۲ گسترش یافت. در پایان گ دوم جهانى این اصطلاح در دیکشنرى و بستر وارد شد و بخشى از عبارت پردازى هاى سیاسى و نظا آن زمان را تشکیل داد. در سال، ۱۹۵۰ دولت ترو به ظور کسب آمادگى براى اجراى گ روانى در کره، پروژه اى را با عنوان نبرد حقیقت (یا تهاجم عظیم و قدرتد روانى) با بودجه اى معادل ۱۲۱ لیون دلار تصویب کرد. ارتش آمریکا، اداره ریاست گ روانى را به عنوان بخش ستادى ویژه ایجاد کرد و در کنار واحدهاى رز، واحدهاى گ روانى گسترده اى را با استفاده از تجربیات گ جهانى دوم تشکیل داد و از آن زمان تاکنون، سازمان ها و واحدهاى روانى- تبلیغاتى آمریکا با توسعه اى روزافزون هاره به عنوان یکى از بازوهاى اصلى آن کشور در گ و صلح عمل کرده اند. این سازما ها، طیف وسیعى از رادیو ها، تلویزیون ها، مااره ها، کتابخانه ها، بورس هاى دانشگا، خانه هاى فرگى، آژانس هاى تبلیغاتى، مراکز فیلمسازى. واحدهاى گ روانى نظا، تشکیلات ستادى و امثال آنها را شامل شود. تعداد، پرسنل، بودجه، حجم و گستردگى فعالیت آن ها چنان است که فهرست کردن آنها نیز کتاب مستقلى را طلبد و ما در اینجا براى ارائه تصویرى کلى از گ روانى جدید، فقط به چند ننه کوچک از آنها اشاره کنیم:
ننه اى از این فهرست، فعالیت رادیویى است. رکن اصلى تبلیغات رادیویى آمریکا، رادیو صداى آمریکا است که در سال ۱۹۸۴ به ۲۳ زبان و با بودجه اى بیش از یکصد و ده لیون دلار در سال، حدود ۹۷۰ ساعت برنامه در هفته پخش کرد. اما در کنار این رکن اصلى، ایستگاه هاى رادیویى کوچک و بزرگ دیگرى نیز هاره فعال بوده اند که در قالب تبلیغات سیاه و خاکسترى(به تعبیر خود آمریکایى ها) برنامه پخش کرده اند. معروف ترین آنها، رادیو آزادى و رادیو اروپاى آزاد بوده اند. مخاطب اصلى رادیو آزادى را مردم شوروى و مخاطبان رادیو اروپاى آزاد را اهالى اروپاى شرقى سابق تشکیل داده اند. این دو رادیو در اوج فعالیت خود در هفته هزار ساعت برنامه پخش کردند و هدف اعلام شده آنها، با بودجه اى معادل صد لیون دلار(در سال ۱۹۸۳ که بخشى از آن توسط سازمان سیا تان شد) ایجاد تغییر در نظام هاى سیاسى این کشورها بود. از جمله آخرین ننه هاى رادیوى سیاه که توسط آمریکایى ها پشتیبانى و هدایت شد، رادیو صداى آزاد ایران بود که براى اولین بار در سال ۱۹۸۰ صداى آن شنیده شد و تا مدتها، به تبلیغات براندازى علیه نظام نوپاى جمرى اسلا ادامه داد. ننه یا به دیگر این عملیات روانى مدرن، به عل و آزشى آن است. از سال ۱۹۵۰ به بعد، دانشدان علوم اجتماعى در آمریکا، بیش از هر زمان دیگرى به مطالعه نخبگان، ارتباطات و دیگر الگوهاى رفتارى در امع خار پرداخته اند. به هن ظور، به تعیین معیارهاى پژوهشى در مطالعه فرگ هاى بیگانه توجه زیادى مبذول شد. همچنین تلاش عظى در زنه توسعه سیستماتیک ابزارهاى پیچیده تر براى تشخیص و ارزیابى مؤثر ضوعاتى که براى دست اندرکاران گ روانى مفید بود انجام شد. از سال ۱۹۵۰ دولت آمریکا از طریق امکانات وزارت خارجه، آژانس توسعه بین المللى و جانشین آن، آژانس اطلاعات آمریکا، سازمان سیا و وزارت دفاع، به گروه هاى دانشگا و سازمانهاى غیرانتفاعى کمک مالى کرد تا پروژه هاى تحقیقاتى خاصى را انجام دد و یا پروژه هاى در دست اجرا را به سمت پاسخگویى به نیازهاى جامعه گ روانى سوق دد.
اما این تحقیقات به زنه هاى یاد شده حدود ن شد. بخش دیگرى از تحقیقات به طور مستقیم در رد ضوع گ روانى و ابعاد آن انجام شد که یا در مراکز تحقیقاتى غیردولتى و غیرنظا و به سفارش کارفرمایان دولتى و یا در مراکز دولتى و نظا مانند مرکز و مدرسه فورت براگ اجرا شد. حاصل کار، طیف وسیعى از متون عل و کاربردى گ روانى و ابداع نظریه ها، مفام و تقسیم بندى هایى بود که تقریباً بر کل ادبیات گ روانى غرب حاکم شد. از جمله این مفام توان از ابداع واژه عملیات روانى (به جاى گ روانى) نام برد که براى کاستن از بار خصومت آز واژه ساخته و پرداخته شد و عملیات روانى نیز خود به دو دسته، یعنى گ روانى (آن بخش از عملیات روانى که متوجه دش است) و اقدامات روانى (آن بخش از عملیات روانى که متوجه دوستان و گروه هاى بى طرف است) تقسیم شد.