حزب توده در دوران بعد از انقلاب اسلامي ايران
فعاليت حزب توده را در نظام جمهوري اسلامي ايران مي‌توان به چهار دوره تقسيم كرد:
1- دوره انتقال: كه نخستين ماههاي پس از پيروزي انقلاب را دربرمي‌گيرد و طي آن، رهبري حزب توده با تمهيداتي كه شرح داده خواهد شد، به داخل كشور منتقل مي‌شود و سازمان خود را برپا مي‌دارد.
2- دوره تجديد سازمان: كه بطور عمده سال 1358 را در بر مي‌گيرد و فعاليت تشكيلاتي رهبري حزب توده معطوف به جذب گروه‌ها و محفل‌ها و افراد توده‌اي و متشكل ساختن آنها در چارچوب سازمان‌هاي «علني» و «مخفي» است.
3- دوره تثبيت: كه سالهاي 1360-1359 را دربرمي‌گيرد و اوج فعاليت حزب توده محسوب مي‌شود. در اين دوره حزب توده توانسته سازمان «علني» و تشكيلات مخفي- نظامي خود را منسجم سازد و فعاليت‌هاي سياسي و تبليغاتي و اطلاعاتي خويش را سامان بخشد.
در اين دوره حزب توده با تبليغات وسيع مي‌كوشد تا خود را حامي «استراتژيك»! خط امام معرفي كند و با موضع‌گيري در مقابل «حزب دمكرات كردستان»، دولت ليبرالي مهندس بازرگان، حمايت از اشغال لانه جاسوسي توسط «دانشجويان مسلمان پيرو خط امام»، ادعاي مشاركت در دفاع مقدس، مقابله تبليغاتي با خط بني‌صدر و حتي ارائه برخي اطلاعات به نهادهاي انقلابي عليه ضد انقلاب راست و چپ افراطي و مائوئيسم سعي مي‌كند تا جاي پاي خويش را در جامعه تحكيم بخشد. در اين دوره، حزب توده نهايت تلاش را براي دريافت پروانه فعاليت قانوني از وزارت كشور مبذول مي‌دارد و اين در حالي است كه در اوج فعاليت پنهاني خود براي سازماندهي تشكيلات مخفي- نظامي و ارتباطات جاسوسي است!
اقدامات ناچيز و فرصت‌طلبانه حزب توده در ارائه برخي اطلاعات پيرامون كودتاي نافرجام «نوژه»، حزب توده را سخت مغرور مي‌سازد و كيانوري مكرراً مدعي «كشف كودتا» توسط حزب مي‌گردد و توده‌اي‌ها به شدت به اشاعة اين شايعه مي‌پردازند. در چنين جوّ آكنده از غرور است كه پلنوم هفدهم كميته مركزي در فروردين 1360 در تهران برگزار مي‌شود.
4- دوره فروپاشي: كه سالهاي 1362-1361 را دربرمي‌گيرد. در اين دوره بر اثر پيگيري نهادهاي اطلاعاتي جمهوري اسلامي ايران، اسرار توسعه شبكه مخفي نظامي حزب توده و ارتباطات جاسوسي آن با كا. گ. ب كشف مي‌شود و حزب آماج كنترل‌ها و هشدارهاي اطلاعاتي- عملياتي قرار مي‌گيرد.
رهبري حزب به شدت به تداركات دفاعي در ابعاد اطلاعاتي- سياسي و تبليغاتي مي‌پردازد و مي‌كوشد تا خود را از زير ضربه خارج كند. از جمله در نيمه سال 1361 به قطع ارتباط مستقيم با شبكه كا. گ. ب. دست مي‌زند و ارتباطات تشكيلات مخفي- نظامي را پيچيده‌تر و مستورتر مي‌سازد. معهذا، با پيگيري و هشياري نهادهاي اطلاعاتي اين اقدامات خنثي شده و در تاريخ 17 بهمن 1361 اولين گروه از رهبران و كادرهاي درجه اول حزب دستگير مي‌شوند.
بالاخره، در تاريخ 6/2/1362 در عمليات «اميرالمؤمنين علي (ع)» كه در شب ميلاد مولاي متقيان انجام گرفت، سازمان‌هاي علني و مخفي حزب توده فرو مي‌ريزد و در پي آن با اطلاعيه دادستاني كل انقلاب اسلامي انحلال آن اعلام مي‌گردد.