حقوق زنان از منظر امام خمینی(ره)

از جمله مسائل مهم تعالیم اسلام که غربی ها در خیال خود آن را مغایر حقوق بشر یافته¬اند، برخی احکام و مسائلی است که در اسلام در مورد بانوان وجود دارد، از جمله تفاوت در برخی حقوق زن ومرد، حق اشتغال، حق حضور در اجتماع، در دست مرد بودن حق طلاق و مسائلی از این قبیل، که امام خمینی (ره) در سخنان خود به این ایرادات پاسخ داده اند. این پاسخ ها ذیلًا در هشت عنوان کلی - که البته ذیل هر عنوان به موارد جزئی دیگری نیز اشاره شده است – ذکر می شود.
 

1) عدم تفاوت بین زن و مرد در حیثیت انسانی
امام (ره) با بیان اینکه از نظر حیثیت انسانی تفاوتی بین زن و مرد نیست و از حیث مرد یا زن بودن هیچ یک بر دیگری برتری ندارد بلکه تنها تقوی است که موجب برتری است،[1] معتقدند « آنچه موجب تفاوت در برخی حقوق و تکالیف زن ومرد شده است مربوط به اقتضائات طبیعی این دو است و مسائلی که منافات با حیثیت و شرافت زن ندارد آزاد است.»[2]
 
2) اسلام و حفظ شخصیت زن
از نظر امام (ره) اسلام با کار کردن، مسافرت، اختیار شغل توسط زنان مخالفتی ندارد. بلکه اسلام با اینکه زن ملعبه دست هوس¬رانها قرار بگیرد مخالف است، آنچه برای اسلام اهمیت دارد عبارت است از حفظ عفت و شخصیت زن. از دیدگاه امام خمینی(ره) این تلقی ناصحیح که اسلام آمده است که فقط زن را خانه نشین کند در اثر تبلیغات سوء شاه و کسانی که با پول شاه خریده شده بودند در جامعه القاء شده است وگرنه چرا اسلام باید با درس خواندن، کار کردن، مسافرت کردن زن مخالف باشد؟ چرا زن نتواند کارهای دولتی انجام دهد؟ [3]
ایشان معتقدند زن همانند مرد در تمام این موارد آزاد است، زن هرگز با مرد فرقی ندارد. از منظر امام خمینی (ره) اسلام نمی¬خواهد که زن به عنوان یک شی و یک عروسک در دست مردها باشد بلکه اسلام می¬خواهد شخصیت زن را حفظ کند و از او انسانی جدی و کارآمد بسازد. اسلام هرگز اجازه نمی دهد که زنان فقط شیئی برای مردان و آلت هوسرانی باشند[4]بلکه اسلام می خواهد زن را یک انسان کامل تربیت کند.[5]
از دیدگاه امام خمینی (ره) « اسلام به زن ها بیشتر عنایت کرده است تا به مردها، و اسلام حقوق زن ها را بیشتر از مردها ملاحظه کرده است و حتی می توان گفت مسائلی که اسلام  برای زن ها قائل است از غرب بالاتر است، به عنوان مثال از نظر اسلام، زنان حق رأی دادن دارند، حق انتخاب دارند، حق انتخاب شدن دارند، تمام معاملاتشان به اختیار خودشان است و آزاد هستند، در اختیار شغل هم آزاد هستند.»[6] امام خمینی(ره) معتقدند که اسلام تنها برای زنان محدودیت هایی قائل نیست بلکه حتی در شرع برای مردها یک محدودیت هائی وجود دارد که آن محدودیت ها به صلاح خود مردهاست و آن محدودیت ها در آن جاهائیست که برای مرد مفسده وجود دارد. امام خمینی(ره) علت جلوگیری اسلام از قماربازی، شرابخواری، هروئین را وجود مفسده در آنها می داند[7]. از دیدگاه امام خمینی(ره) محدودیت هایی که اسلام برای مرد و زن و جامعه تعیین کرده است به صلاح خود جامعه است و چنین نیست که برای جامعه یک چیزی مثلًا نافع بوده است که محدودیت برایش ایجاد کرده اند.[8]
امام خمینی(ره) علت جلوگیری اسلام از اختلاط زن و مرد را احترام به حیثیت اجتماعی و اخلاقی آنها می دانند چرا که این نحو اختلاط مخالف با عفت و تقوای زن است.[9]
 ایشان سهم زنان را در انقلاب اسلامی بیشتر از مردان می¬دانند چرا که همان گونه که زنان در صدر اسلام با مردان در جنگ ها شرکت می کردند، در انقلاب اسلامی نیز می بینیم که زنان همدوش مردان بلکه جلوتر از آنان در صف قتال ایستادند، خود و بچه های خود و جوانان خودشان را از دست دادند و باز هم مقاومت کردند و در واقع، این زنان هستند که مردان شجاع را در دامان خود بزرگ می کنند.[10]
امام خمینی(ره) با انتقاد از نحوه نگرش به زن در زمان طاغوت چنین بیان می¬کنند که « دوره اختناق می-خواست زنان جنگجوی ما را ننگ جو بار آورد ولی خدا نخواست. اینها می¬خواستند با زن مثل یک شیئی، مثل یک متاع رفتار کنند ولی اسلام زن را مثل مرد در همه شئون (همان طوری که مرد در همه شئون دخالت دارد ) دخالت می دهد و می¬خواهد که زن به مقام والای انسانیت برسد.»[11]
 
3) تربیت اولاد، وظیفه اصلی زن
امام خمینی(ره) با آن بینش عمیقی که داشتند به خوبی پی به هدف و غایت اعمال شاه و استعمارگران برده و آنها را محکوم می کردند. ایشان با مطرح کردن قضیه کشف حجاب آن را نه تنها خدمتی برای خانم ها نمی¬دانند بلکه این قضیه را نقشه¬ای برای نابودی خدمت ارزنده و اصیل بانوان یعنی تربیت بچه¬هایی که در دامن اینها تقوا پیدا کرده و تربیت اسلامی بشوند و بعدها مقدرات مملکت به دست آنها باشد معرفی می کنند.[12]
امام(ره) با اینکه با اشتغال زن مخالفتی نمی¬کنند اما در جای جای سخنانشان، وظیفه اصلی زنان را تربیت اولاد صالح دانسته و دامن زنان را انسان ساز معرفی می¬کنند. در یکی از دیدارها که بانوان معلم با امام خمینی (ره) داشته اند امام خمینی بیش از اینکه معلم بودن و حضور زن در جامعه را ترویج کنند – ضمن شریف دانستن این شغل برای زنان – آنها را متوجه وظیفه اصلی خود یعنی تربیت فرزند می کنند: « شما خانم ها به طوری که حالا خودتان می¬گوئید معلم هستید، دو شغل شریف دارید، یکی شغل تربیت فرزند که این از همه شغل ها بالاتر است. یک فرزند خوب، شما اگر به جامعه تحویل بدهید برای شما بهتر است از همه عالم. اگر یک انسان شما تربیت کنید، برای شما به قدری شرافت دارد که من نمی توانم بیان کنم. پس شما یک شغلتان این است که بچه های خوب تربیت کنید. دامن مادرها، دامنی است که انسان از آن باید درست بشود یعنی اول مرتبه تربیت، تربیت بچه است در دامن مادر. برای اینکه علاقه بچه به مادر بیشتر از همه علائق هاست و هیچ علاقه ای بالاتر از علاقه مادری و فرزندی نیست، بچه ها از مادر بهتر چیز اخذ می کنند. آنقدری که تحت تأثیر مادر هستند، تحت تأثیر پدر نیستند، تحت تأثیر معلم نیستند، تحت تأثیر استاد نیستند. از این جهت بچه هایتان را در دامنتان تربیت اسلامی، تربیت انسانی بکنید تا وقتی تحویل می دهید شما این بچه را به دبستان، یک بچه صحیح، اخلاق خوب، آداب خوب، آنطور تحویل بدهید.»[13]
امام خمینی(ره) علت تشویق حضور زنان در ادارات را در زمان سابق، فاسد کردن ادارات و دور کردن بچه ها از دامن مادرها دانسته و معتقدند بچه ها از اول که در دامن مادر نباشد عقده پیدا می¬کنند و اکثر مفاسد از این عقده هائی است که بچه ها پیدا می¬کنند.[14]
 
4) زن، مربی انسان است
امام خمینی (ره) با بیان این نکته که اسلام به زنان بیشتر از مردان عنایت دارد زنها را مبدأ همه خیرات و همانند قرآن کریم، انسان ساز معرفی می کنند و از زن به عنوان مربی انسان یاد می کنند و معتقدند اگر زن های انسان ساز از ملت ها گرفته بشود، ملت ها به شکست و انحطاط دچار خواهند شد.[15]
امام خمینی سرگرم کردن زنان را به فریبایی ظاهری مغایر شأن زن و اهانت به شخصیت زن دانسته و با بیان اینکه زن باید مبدأ همه سعادت ها باشد از زن به عنوان مربی جامعه و انسان ها یاد می کنند به گونه ای که از دامن زن انسان ها پیدا می¬شوند و سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است و این زن است که با تربیت صحیح خودش انسان درست می¬کند و با تربیت صحیح خودش کشور را آباد می کند.[16]
 
5) حجاب برای حفظ ارزش¬های زن
امام(ره) حجاب را نه تنها مخالف آزادی نمی دانند بلکه آنرا حافظ ارزشهای زن معرفی کرده[17]و مخالفت اسلام را با بی¬حجابی در واقع مخالفت اسلام با بی¬عفتی می دانند.[18] « برای حفظ همین ارزش زن است که اسلام رعایت حجاب را به رضایت پدر و مادر هم منوط نکرده است بلکه حتی دستور داده است که چنانچه پدر و مادر دختر را امر کنند که حجاب نداشته باشد بر دختر لازم است که دستور آنها را مخالفت کرده و حجاب را مراعات نماید.[19]
 
6) رعایت عفت عمومی شرط انجام کارهای اجتماعی و سیاسی
از نظر امام خمینی (ره) حضور زن در فعالیت های اجتماعی و سیاسی به شرط اینکه با عفت عمومی مخالفتی نداشته باشد اشکالی ندارد: « امروز باید خانم ها وظائف اجتماعی خودشان را و وظائف دینی خودشان را باید عمل بکنند و عفت عمومی را حفظ بکنند و روی آن عفت عمومی کارهای اجتماعی و سیاسی را انجام بدهند. »[20]
در استفتائاتی هم که از حضرت امام خمینی (ره) صورت گرفته است ایشان با شرایطی کار کردن زن در بیرون از منزل را بدون بدون اشکال دانسته اند: « کار کردن زن در بیرون از منزل اگر منافی با حقوق زناشوئی شوهر نباشد، با حفظ حجاب اشکالی ندارد ولی خروج زن از منزل برای غیر واجبات منوط به اجازه شوهر است. » [21]
 

--------------------------------------------------------------------------------
* دانشجوی دکتری حقوق
[1]. سوره مبارکه حجرات آیه 13: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ : گرامى‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست‏
[2] - صحیفه امام ،ج3،ص48
[3] - همان،ج4ص103
[4] - همان
[5] . همان ،ج5،ص177
[6] - همان،ص221
[7] - همان
[8] - همان
[9] - همان ،ج1،ص31
[10] - همان، ج11، ص253
[11] - همان ،ج5،ص153
[12] - همان ،ج6،ص182
[13] - همان ،ج7،ص76
[14] - همان،ص249
[15] - همان ،ج11،ص253
[16] - همان ،ج5،ص185
[17] - همان ،ج19،ص121
[18] - همان ،ج22،ص161
[19] . استفتاآت از امام خمینی،ج 3، ص 255،
[20] - همان ،ج13،ص69
[21] .استفتائات از امام خمینی،ج 3، ص 348