خطای راهبردی دیپلماسی فرانسه آوای نامیمون پاریس علیه ایران

دیپلماسی فرانسه در ماه های اخیر و از زمان به قدرت رسیدن « نیکلا سارکوزی » در این کشور فراز و نشیب هایی را تجربه کرده است .
شاید بتوان گفت که دوران نسبتا کوتاه چهار ماهه ریاست سارکوزی بر کاخ « الیزه » اگر چه با تغییراتی در برخی از حوزه های مهم سیاسی و اقتصادی و حتی اجتماعی فرانسه همراه بوده است اما بدون تردید جهت گیری های وی و همراهانش در عرصه سیاست خارجی تصویر متفاوتی را از فرانسه نزد جهانیان به نمایش گذارده است .
فرانسه به عنوان کشوری که از پایان جنگ جهانی دوم و به یمن سیاست خارجی نسبتا مستقل ژنرال « دوگل » رهبر پیشین این کشور از کاخ سفید جایگاهی متفاوت از سیاست ورزیهای واشنگتن در مسایل بین الملل یافته بود از اردیبهشت ماه گذشته و با پیروزی سارکوزی در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه راهبردی متفاوت را در دیپلماسی خود تجربه می کند.
راهبرد جدید سیاست خارجی فرانسه در بسیاری از موارد با سیاست های دولتمردان پیشین این کشور تفاوتی آشکار و فاحش را نشان نمی دهد اما به هر روی نزدیکی بی سابقه به آمریکا و تاکید هر چه بیشتر بر حمایت همه جانبه از رژیم صهیونیستی مولفه هایی هستند که در مواضع نوین سیاست مداران فرانسوی کاملا جلب توجه می کند.
در این میان تعامل با جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت مسلم منطقه خاورمیانه و یکی از بازیگران غیرقابل انکار روابط بین الملل از سوی پاریس با نگرشی بحث برانگیز همراه بوده است .
سارکوزی هنگامی که در فوریه گذشته و در کارزار مبارزات انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در گفت وگو با خبرنگاران در پاریس سخن می گفت آشکارا اعلام کرد که مسایل مربوط به ایران را با حساسیت فراوان پی گیری خواهد کرد.
وی که در این گفت وگوی خبری تمایل خود را به گسترش هر چه بیشتر روابط با آمریکا پنهان نساخته بود و بر تعهد خود بر حمایت همه جانبه از اسراییل به عنوان اصل مسلم و غیرقابل انکار سیاست خارجی فرانسه تاکید کرد.
به بیان دیگر سارکوزی حتی پیش از به قدرت رسیدن به عنوان رییس جمهوری جدید فرانسه در اردیبهشت ماه گذشته از دو محور توامان در سیاست خارجی مطلوب خود سخن گفته بود : « حمایت راهبردی از اسراییل » و « نزدیکی هر چه بیشتر مناسبات با کاخ سفید.
سارکوزی کمتر از سه ماه پس از کسب قدرت در فرانسه در اقدامی بی سابقه برای گذراندن تعطیلات تابستانی خود راهی ایالت « مین » در آمریکا و منطقه ای نزدیک به اقامتگاه خانوادگی « جرج بوش » رییس جمهوری این کشور شد.
وی نخستین رییس جمهوری فرانسه بود که آمریکا را برای گذراندن تعطیلات برگزیده بود. سارکوزی در دیدار با بوش و همانگونه که در جمع خبرنگاران بیان کرد اقدام خود را گشایش فصلی نوین در روابط پاریس واشنگتن خواند.
روابطی که در دوران ریاست جمهوری « ژاک شیراک » به دلیل مخالفت قاطع شیراک با ماجراجویی آمریکا در عراق به روابطی متشنج مبدل شده بود که با روی کار آمدن سارکوزی در فرانسه گرمی بی مانندی را تجربه می کند.
این بار دیپلماسی فرانسه هیچگونه مخالفتی با سیاست های یکجانبه و خصمانه کاخ سفید بر ضدجمهوری اسلامی ایران از خود نشان نمی دهد و برعکس از همسانی مواضع با واشنگتن ایران سخن می گوید.
سارکوزی اندکی پس از پایان تعطیلات تابستانی خود در آمریکا در تاریخ بیست و هشتم ماه اوت و هنگامی که در محل وزارت امور خارجه و در جمع سفیران فرانسه در خارج از این کشور سخن می گفت بخش های دیگری از مواضع تند و ضد ایرانی خود را آشکار ساخت .
نکته جالب توجه آنکه آژانس بین المللی انرژی اتمی که تنها مرجع صالح و به رسمیت شناخته جامعه بین المللی درخصوص فعالیت های هسته ای کشورهای جهان و میزان انطباق آن با مقررات این نهاد بین المللی است در آخرین بیانیه خود در زمینه پرونده هسته ای ایران در ماه اوت که در وین منتشر شد تاکید می کند تاکنون هیچ انحرافی در مسیر فعالیت های هسته ای مسالمت آمیز جمهوری اسلامی ایران مشاهده نشده است .
این موضع قاطع و محکم آژانس که سندی حقوقی محسوب می شود پس از بازرسی های متعدد و گسترده هیات ویژه بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته ای ایران ابراز شده است .
بنابر عرف روابط بین الملل واحدهای سیاسی جهان و به ویژه کشورهایی که داعیه احترام و رعایت قوانین بین المللی را مطرح می سازند ملزم به در نظر داشتن مواضع سازمان های بین المللی در خصوص مسایلی هستند که مسوولیت آنان در حوزه های خاص تعریف شده باشد.
در حالی آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان مرجع صالح جهانی بر صلح آمیز بودن فعالیت های هسته جمهوری اسلامی ایران گواهی می دهد مواضع کاملا متضاد پاریس با نقطه نظرات این نهاد بین المللی کاملا بحث برانگیز است .
سارکوزی که در 27 اوت گذشته از ضرورت به اصطلاح تشدید تحریم های جهانی بر ضد ایران سخن گفته بود پس از بیانیه اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی به جای استقبال از توافقات به عمل آمده بین آژانس و جمهوری اسلامی ایران در حرکتی غیر دیپلماسی کشورش را مامور طرح اقدامات جدید اقتصادی بر ضد تهران کرده است .
منابع خبری در اتحادیه اروپا بر این نکته تاکید دارند که دیپلماتهای فرانسوی در خلال دو هفته اخیر رایزنی هایی را با همتایان اروپایی خود در این زمینه به عمل آورده اند.
تحریم هایی که با فشار آمریکا و همپیمانان اروپایی آن کشور از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد بر ضد تهران وضع شده است به دلیل توافق اخیر جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی دستکم تا اوایل سال آینده میلادی قابل پیگیری مجدد و یا به بیان دیگر منتج به صدور قطعنامه ای جدید نخواهد بود.
روزنامه « لوموند » چاپ پاریس در شماره روز جمعه خود در این زمینه نوشت :
دیپلماسی فرانسه بدون آنکه آشکارا بر ضد ایران اقدامی کرده باشد در صدد برنامه ریزی برای تشدید تحریم ها بر ضد تهران در سطحی اروپایی است .
به نوشته لوموند تحریم های مورد نظر فرانسه خارج از تحریم های بین المللی مصوب شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد بود و از این روی اقدامی بی سابقه است که در زمان به قدرت رسیدن سارکوزی و به ویژه پس از دیدار وی با بوش در تاریخ 11 ماه اوت در « کنه بونک پورت » آمریکا صورت می گیرد.
جالب توجه اینکه تا کنون تنها آمریکا از اقدامات یک جانبه بر ضدایران جانبداری می کند.
منابع خبری در فرانسه بر این نکته تاکید دارند که طرح تحریم های جدید و به اصطلاح اروپایی فرانسه بر ضد ایران از مسایل مهم مطرح شده در ملاقات آتی « برنار کوشنر » وزیر امور خارجه فرانسه با « کاندولیزا رایس » همتای آمریکایی وی در واشنگتن خواهد بود اما به هر روی و در نهایت این اروپاییان و نه زمامداران کاخ سفید هستند که نسبت به پیشنهاد فرانسه واکنش نشان خواهند داد و عملی و یا غیر عملی بودن چنین طرحی را از سوی اتحادیه اروپا محک خواهند زد.
با این همه و حتی اگر برخی از رییس جمهوری فرانسه به عنوان سیاست مداری زیرک در مسایل اروپایی یاد کنند اشتباهات قابل توجه چنین محاسبه ای را نمی توان نادیده گرفت .
اگر چه فرانسه تا سه ماه دیگر ریاست دوره ای اتحادیه اروپا را بر عهده خواهد گرفت و توان تاثیرگذاری بیشتری بر حرکت های سیاسی این اتحادیه را خواهد یافت اما به هر روی باید پذیرفت که اتحادیه اروپا مجموعه ای مرکب از 27 کشور مستقل است که وادار ساختن تمامی این کشورها به اتخاذ مواضعی غیر منطقی و خارج از عرف روابط بین الملل و اقدامات سازمان ملل متحد و شورای امنیت حرکتی سهل و آسان نخواهد بود.
به یاد داشته باشیم که فرانسویان به دلیل مخالفت با ماجراجویی آمریکا در عراق و حمله به این کشور در سال 2003 میلادی همواره بر ضرورت نفی هر گونه اقدامی خارج از چارچوب سازمان ملل متحد در جهان تاکید داشتند و از همین روی جایگاهی قابل احترام نزد افکار عمومی جهانیان یافتند.
به نظر نمی رسد چرخش آشکار سیاست خارجی فرانسه و پیروی از یک جانبه گرایی آمریکایی در مسایل جهانی هیچ تناسبی با جایگاه این کشور در نزد جهانیان داشته باشد.
از سوی دیگر چنین چرخشی حتی از سوی نزدیک ترین متحدان فرانسه در اتحادیه اروپا نیز به سادگی قابل پذیرش و اجرا نخواهد بود.
سارکوزی در دیدار اخیر خود (روز دهم سپتامبر) با « آنگلا مرکل » صدر اعظم آلمان در شمال برلین سعی در متقاعد کردن مرکل برای مشارکت آلمان در تحریم ایران داشت اما رییس جمهوری فرانسه می داند که دولت ائتلافی خانم مرکل به سهولت اجازه چنین اقدامی را به صدر اعظم آلمان نخواهد داد.
خانم مرکل با تمام شیفتگی غیر قابل وصف خود به آمریکا و اسراییل در نهایت دولتی ائتلافی را در کشورش رهبری می کند که در آن سوسیال دمکرات های چپ گرا حضوری قابل توجه دارند.
« فرانک والتر اشتاین مایر » وزیر امور خارجه و « پی یر اشتین بروخ » وزیر اقتصاد و دارایی کابینه آلمان که نمایندگان حزب سوسیال دمکرات در دولت ائتلافی خانم مرکل هستند احتمالا به سادگی به چنین نقطه نظرات تند آمریکایی و فرانسوی تن نخواهند داد.
از سوی دیگر آلمان ها همچنان در عرصه اعطای برخی تسهیلات سرمایه گذاری در ایران در زمره کشورهای پیشرو اروپایی محسوب می شوند.
ایتالیا دیگر کشور مهم اروپایی نیز حضوری موفق را در بخش های اقتصادی ایران تجربه می کند و اسپانیا نیز که شهروندانش در انتخابات سه سال پیش به دلیل سیاست های جانبدارانه از آمریکا رای به سقوط « خوزه ماریو آسنار » از صدارت دادند وضعیت مشابهی دارد.
شاید بتوان گفت به دلیل دشوار بودن نیل به انسجام و اجماع جمعی در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در طرح به اصطلاح تحریم های جدید بر ضد ایران و نمایان بودن شکست فرانسویان در این زمینه دیپلماسی سارکوزی تفاهم چند جانبه بین برخی کشورهای اروپایی را نیز پی گیری می کند.
در این میان احتمالا انگلیس نزدیک ترین متحد آمریکا در اروپا نیز در عرصه جدید در کنار فرانسه خواهد بود اما این کشور نیز مایل نیست تاثیرات اقتصادی چنین تحریم هایی را بر صادرکنندگان اروپایی نادیده بگیرد.
دولتهای اروپایی می دانند که اروپا از نظر اقتصادی در دوران رونق و شکوفایی اقتصادی بسر نمی برد. رقیبان جدید و مصمم اقتصادی این قاره به ویژه در آسیای جنوب شرقی و چین به راحتی خلا حضور اروپاییان را در ایران کشوری که یکی از قطب های اصلی انرژی در جهان است پر خواهند کرد.
سارکوزی و پیش از وی همسرش در سفر عجیب ماه گذشته خود به لیبی برای گریز از زیر بار بحران اقتصادی در پاسخ به منتقدان خود در پاریس گفت : موفق به صادرات 300 میلیون یورویی به تریپولی شده ایم .
هنگامی که رییس جمهوری کشوری بزرگ چون فرانسه برای قراردادی 300 میلیون دلاری راهی کشوری دیگرشود آیا می تواند از بازار عظیم و خیره کننده اقتصادی ایران با بیش از 200 میلیارد دلار تولید ناخالص ملی به سادگی چشم پوشی کند .
حقیقت آن است که برخی کشورهای اروپایی مایل نیستند به تنهایی بهای سیاستی را بپردازند که از سوی پاریس و نه از سوی خود آنان یا جامعه جهانی تعیین شده است .
شاید به دلیل همین ملاحظات و دشواری های فراروی دیپلماسی « نیکلا سارکوزی » باشد که تا کنون هیچ پیشنهاد رسمی از سوی پاریس به اتحادیه اروپا در خصوص ایران ارایه نشده است .
در حقیقت فرانسویان اگر چه داعیه اروپایی چنین اقدامی را دارند اما در عمل تاکنون تنها به مذاکرات دو جانبه با برخی از همپیمانان خود درباره ایران روی آورده اند.
نگاهی گذرا به تجربه های پیشین و شکست خورده دیپلماسی فرانسه در منطقه شاید بتواند تذکری برای حاکمان جدید الیزه باشد.
فرانسه که در دهه 1980 میلادی راه خصومت آشکار با جمهوری اسلامی ایران را در پیش گرفت و در کنار صدام و یکی از جنایت کارترین حکومت های تاریخ بشر در برابر مردم ایران قرار گرفت جز رسوایی و شکست از چنین تعاملی بهره نبرد.
پاریس که دستان جنایتکار صدام را در جنگ تحمیلی برضد ایران در دست داشت و از اعطای هرگونه کمک اقتصادی و نظامی و سیاسی به سردمداران پیشین بغداد دریغ نکرده بود در نهایت با فروپاشی حزب بعث و نابودی صدام و دوستان صمیمی خود در عراق میلیاردها دلار سرمایه گذاری و ثروت ملی فرانسویان را با سیاست های خود به نابودی کشاند.
حمایت پاریس از سردمداران گروه های تروریستی ضد ایرانی و پناه دادن به عناصری که امروزه در فهرست سیاه تروریسم اتحادیه اروپا قرار دارند نیز برگ سیاه و پاک نشدنی دیگری در دیپلماسی فرانسه است .
فرانسویان که بدون تردید از جایگاه بلند و غیر قابل انکار ایران در خاورمیانه و تمامی تحولات مهم آن آگاه هستند به گونه ای منطقی نباید در جست و جوی شکست و تحقیر دیگری باشند.
پاریس همچنین می تواند نظری به ناکامی کاخ سفید و متحدان آن در بحران عراق و شکست های پی در پی رهبرانی که از بوش در منطقه حمایت کرده بودند داشته باشد.
به زیرآمدن رهبران اسپانیا ایتالیا و انگلیس که نزدیک ترین همراهان جرج بوش در بحران عراق بودند و حتی تحقیر روزافزون رییس جمهوری آمریکا به دلیل ناکامی های روز افزون نظامیانش در این کشور از دید هیچ ناظر آگاه به مسایل جهانی پنهان نمانده است .
از سوی دیگر پاریس که هیچگاه تمایل خود را در حضوری موثرتر در تحولات خاورمیانه پنهان نساخته نمی تواند نقش مهم ترین و مقتدرترین کشور منطقه یعنی جمهوری اسلامی ایران را نادیده بگیرد.
فرانسویان که با برخی کشورهای منطقه پیوندهای تاریخی و فرهنگی دارند از پیوند عمیق مردم این کشورها با جمهوری اسلامی ایران آگاهند. پاریس در مناسبت های مختلف و هر زمان که خواستار ایفای نقشی فعال تر در منطقه بوده دست نیاز به سوی تهران دراز کرده است .
با در نظر داشتن تمام مسایل یاد شده اقدامات تعجب برانگیز اخیر پاریس در سردادن آوای نامیمون خصومت و تقابل با جمهوری اسلامی ایران هیچگونه توجیه منطقی و منطبق با منافع ملی فرانسه را به ذهن متبادر نمی کند.
آیا دیپلماسی فرانسه در دوران سارکوزی شکست راهبردی و خطای محاسبه دیگری را برای این کشور رقم خواهد زد. نام و جایگاه کشوری چون فرانسه اقتضا می کند که پاسخ بدین پرسش مثبت نباشد و هیات حاکمه جدید این کشور سرانجام زبان منطق و دوستی را در تعامل با جمهوری اسلامی ایران برگزینند.
سارکوزی اندکی پس از پایان تعطیلات تابستانی خود در و هنگامی که در محل وزارت امور خارجه و در جمع سفیران فرانسه در خارج از این کشور سخن می گفت بخش های دیگری از مواضع تند و ضد ایرانی خود را آشکار ساخت
در حالی آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان مرجع صالح جهانی بر صلح آمیز بودن فعالیت های هسته جمهوری اسلامی ایران گواهی می دهد مواضع کاملا متضاد پاریس با نقطه نظرات این نهاد بین المللی کاملا بحث برانگیز است
سارکوزی که در 27 اوت گذشته از ضرورت به اصطلاح تشدید تحریم های جهانی بر ضد ایران سخن گفته بود پس از بیانیه اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی به جای استقبال از توافقات به عمل آمده بین آژانس و جمهوری اسلامی ایران در حرکتی غیر دیپلماسی کشورش را مامور طرح اقدامات جدید اقتصادی بر ضد تهران کرده است
سارکوزی در دیدار اخیر خود با « آنگلا مرکل » صدر اعظم آلمان در شمال برلین سعی در متقاعد کردن مرکل برای مشارکت آلمان در تحریم ایران داشت اما رییس جمهوری فرانسه می داند که دولت ائتلافی خانم مرکل به سهولت اجازه چنین اقدامی را به صدر اعظم آلمان نخواهد داد
حمایت پاریس از سردمداران گروه های تروریستی ضد ایرانی و پناه دادن به عناصری که امروزه در فهرست سیاه تروریسم اتحادیه اروپا قرار دارند نیز برگ سیاه و پاک نشدنی دیگری در دیپلماسی فرانسه است.