سخنان امام خمینی در مراسم معرفی نخست وزیر دولت موقت
حضرت امام خمینی 16 بهمن سال 1357 درجمع بیش از چهارصد تن از خبرنگاران داخلى و خارجى ضمن بیان سخنانی در خصوص آرمان ملت ایران- مخالفت عمومى با سلطنت و رژیم تحمیلى ،"مهدی بازرگان" را به عنوان نخست وزیر دولت موقت معرفی می کنند .
متن این سخنرانی و پرسش و خبرنگاران و پاسخ امام خمینی بدین شرح است :
اعوذ باللَّه من الشیطان الرجیم.
بسم اللَّه الرحمن الرحیم.
آقایان آشفتگى چند ساله ملت ما را مىدانند. مطلعند که تمام دستگاههاى ملى و دولتى فلج شده است، وضع اقتصادى ما رو به نابودى رفته است، وضع فرهنگ ما خراب است، دانشگاهها تعطیلند، مدارس علمى ما تعطیل است، بازارها تعطیل است. تمام اینها مضافاً به خونریزیهایى که تاکنون شده است و آشفتگیهایى که در مملکت ما هست. از اینها اطلاع دارند. و کسانى که مربوطند به این، دست بردارند از شلوغ کارى، و با تعقل اشیاء را فکر کنند و کنار بروند. (1) ما همه این مسائل را ان شاء اللَّه با پشتیبانى ملت حل خواهیم کرد ..
شما خبرنگارها در این مدتها ملاحظه کردید که ملت ما از مرکز تا هر جا که چشم انداز باشد، شهرستانهاى بزرگ و کوچک، دهکدهها، قرا، قصبات، همه با هم یک فکر و یک نظر و با اراده مصمم از ما مىخواهند که رژیم سلطنتى، که یک رژیم پوسیده غیر عُقَلایى است، غیر عقلى است، و رژیم سلطنت محمدرضاخان، همه مردم گفتند که اینها باید سراغ کارشان بروند؛ و همه مردم یکدل و یک جهت جمهورى اسلامى را مىخواهند.
ملت ما مُسْلم است، علاقه مند به اسلام است، عدل اسلامى را دیده است؛ تاریخ ما از حکومتهایى که در صدر اسلام بوده است خبر به ما داده است که وضع حکومتها چه بوده است، وضع حاکم چه بوده است. حضرت امیرالمؤمنین،. على ابن ابیطالب، که حاکم بر یک صحنه بزرگ [بوده است]، یک ممالک بزرگ، از عربستان سعودى گرفته تا مصر، ایران، عراق و سوریه و سایر جاها را داشته است، همین قاضىاى که خودش قرار داده براى قضا، وقتى که یک نفر یهودى [علیه] او دعوى کرده است و ادعا کرده است چیزى را، قاضى [آن حضرت] را خواسته و او هم آمده است در محضر قاضى و با یهودى در عرض هم نشستهاند، و دادخواهى شده است، و قاضى حکم برخلاف حضرت امیر- سلام اللَّه علیه- یعنى حکومت وقت کرده است، و [آن حضرت] تسلیم بوده است. یک همچو وضع حکومتى در بشر معلوم نیست تحقق پیدا کرده باشد. و ما آرزوى یک همچو حکومتى داریم. یک حکومت عادل که نسبت به افراد رعیت علاقه مند باشد؛ عقیدهاش این باشد که باید من نان خشک بخورم که مبادا یک نفر در مملکت من زندگىاش پست باشد، گرسنگى بخورد. ما مىخواهیم یک همچو حکومت عدلى ایجاد کنیم ..
رژیم غیر قانونى پهلوى.
و چنانکه شما مىدانید- یعنى خبرنگارها به واسطه اطلاعاتى که در ممالک خودشان هست، و ما هم به واسطه اطلاعاتى که در این مملکت داریم و مشاهداتى که داشتیم- از اول که رضاخان کودتا کرد و آمد به تهران، (2) تا آن وقتى که مجلس مؤسسان درست کرد و وکلایى خودش درست کرد، تمام اینها با سرنیزه بود و اراده ملت هیچ دخالت در این مسائل نداشت و ملت به هیچ وجه در حساب نمىآمد. و یک همچو جمعیتى که او جمع کرده بود و با سرنیزه مسئله مؤسسان را تأسیس کرد و آنها رأى دادند، این رأى رأىِ باطل بوده است؛ این مجلس مجلس ملى نبوده است؛ و چون مجلس ملى نبوده است، رژیم.سلطنتى پهلوى یک رژیم متکى بر سرنیزه بوده است و قانونى نبوده است. وقتى رژیمْ قانونى نشد، مجالسى که بعدها هم تهیه کردند ملى نبوده است، قانونى نبوده است. تمام این مسائل به ما مىفهماند که الآن نه دولت قانونى است، نه مجلس قانونى است- نه این مجلس و نه آن مجلس. (3)
معرفى دولت موقت بر اساس ولایت.
ولهذا چون ما مجلس را غیرقانونى مىدانیم و دولت را هم غیرقانونى مىدانیم و اوضاع کشور را آشفته مىبینیم، براى اینکه خاتمه بدهیم به وضع [آشفته] کشور، ما به واسطه اتکا به این آراى عمومى- که شما الآن مىبینید و دیدید تاکنون که آراى عمومى با ماست و ما را به عنوان «وکالت» یا بفرمایید به عنوان «رهبرى»، همه قبول دارند- از این جهت ما یک دولتى را معرفى مىکنیم، رئیس دولتى را معرفى مىکنیم [تا] موقتاً دولتى تشکیل بدهد که هم به این آشفتگیها خاتمه بدهد، و هم یک مسئله مهمى که مجلس مؤسسان است، انتخابات مجلس مؤسسان را درست کند، و مقدمات آن را درست کند و مجلس مؤسسان تأسیس بشود. و همین طور انتخابات هم درست بشود و آنها دولت دائمى را انتخاب بکنند. و مجلس مؤسسان؛ ... جمهورى اسلامى را [به] رفراندم بگذارد ... با اینکه من اعتقادم این است که دیگر احتیاج به رفراندم نیست و مردم مکرر به جمهورى اسلامى رأى دادهاند؛ لکن براى اینکه بهانهها تمام بشود و شمارش آرا بشود، ما باید آزادانه یک همچو کارى بکنیم تا مردم بدانند، تا همه عالم بدانند که رأى آزاد که مردم مىدهند به که مىدهند و به چه رژیمى مىدهند. لهذا ما دولت موقت را تعیین کردیم. و چون جناب آقاى مهندس مهدى بازرگان را سالهاى طولانى است از نزدیک مىشناسم و یک مردى است صالح، متدین، عقیده مند به دیانت و امین و ملى و بدون گرایش به یک شیئى که برخلاف مقررات شرعى است، من ایشان را معرفى مىکنم که ایشان رئیس دولت باشند. و ایشان وزراى خودشان را بعد تعیین خواهند کرد، و به ما.
معرفى مىکنند تا اینکه شوراى انقلاب ما، که پیشنهادشان این بوده است که ایشان رئیس دولت باشند، شوراى انقلاب وزراى ایشان را هم بررسى بکنند، و ان شاء اللَّه مسائل به طور سهل و به طور خوبى انجام بگیرد. و من باید یک تنبه دیگرى هم بدهم و آن اینکه من که ایشان را حاکم کردم، یک نفر آدمى هستم که به واسطه ولایتى که از طرف شارع مقدس دارم، ایشان را قرار دادم ..
وجوب اطاعت از دولت موقت.
ایشان را که من قرار دادم واجبُ الْاتِّباع است، ملت باید از او اتّباع کند. یک حکومت عادى نیست، یک حکومت شرعى است؛ باید از او اتّباع کنند. مخالفت با این حکومت مخالفت با شرع است، قیام بر علیه شرع است. قیام بر علیه حکومت شرع جزایش در قانون ما هست، در فقه ما هست؛ و جزاى آن بسیار زیاد است. من تنبه مىدهم به کسانى که تخیل این معنى را مىکنند که کارشکنى بکنند یا اینکه خداى نخواسته یکوقت قیام بر ضد این حکومت بکنند، من اعلام مىکنم به آنها که جزاى آنها بسیار سخت است در فقه اسلام. قیام بر ضد حکومت خدایى قیام بر ضد خداست؛ قیام بر ضد خدا کفر است. و من تنبه مىدهم به اینها که بر سر عقل بیایند؛ بگذارند مملکت ما از این آشفتگى بیرون برود، بگذارند خونهاى محترم ریخته نشود، بگذارند جوانهاى ما دیگر اینقدر خون ندهند، بگذارند اقتصاد ما صحیح بشود؛ ما بتدریج کارها را اصلاح بکنیم. و از خداى تبارک و تعالى مىخواهم که توفیق بدهد به آقاى مهندس بازرگان که این مأموریت را به وجه احسن انجام بدهد ..
پاسخ به پرسشهاى خبرنگاران.
[پس از سخنان امام خمینى و معرفى نخست وزیر دولت موقت، خبرنگاران پرسشهاى خود را مطرح کردند. امام به این پرسشها با اختصار پاسخ دادند. متن سؤال و جوابها به شرح زیر است:].
سؤال: [حضرت آیت اللَّه فرمودید کسانى که این دولت را نپذیرند مجازات خواهند شد؛ اگر ارتش نپذیرفت چه پیش بینى مىکنید و چه خواهید کرد؟].
جواب: ارتش چنان عملى را نخواهد کرد. و اگر بکند اولًا از طرف خدا مجازات خواهد شد و ثانیاً در موقع مقتضى، جزایى را که قانون اسلام تعیین کرده است اجرا مىکنیم. و اگر خداى نکرده چنین کردند اعلام مىکنیم.
- [با توجه به تماس نزدیک بازرگان با شما و همچنین با بختیار، تصور مىکنید واکنش بختیار و نیز ارتش چه باشد؟ بختیار چه موضعى خواهد داشت یا دارد، و همچنین ارتش چه موضعى خواهد داشت یا دارد؟].
- اگر هر دو عاقل باشند و به مملکت علاقه داشته باشند عکس العمل آنها باید مثبت باشد. و اگر خائن باشند و بخواهند به مملکت خیانت کنند، این امرش با خداست.
- [به نظر شما قانون اساسى 1906 (4) آیا مورد قبول است و مىتواند چهارچوبى باشد براى دوره انتقالى؟].
- بجز در مواد بسیارى که به زور وارد قانون اساسى شده است، تا زمانى که ملت رأى بر مخالفت با آن نداده است، به قوه خود باقى است.
- [سپس آقاى مهندس بازرگان طى سخنانى گفت:.
بسم اللَّه الرحمن الرحیم.
خداى بزرگ را شکر مىکنم که چنین اعتبار و حُسن شهرتى را، که به هیچ وجه اهلیت و لیاقت آن را نداشتم، به من ارزانى داشته و همین موهبت الهى باعث شده که آیت اللَّه ابراز اعتماد و ارجاع چنین مأموریتى را به بنده عنایت بفرمایند. و همچنین تشکر از ملت ایران مىکنم، که آیت اللَّه مکرر تأکید فرموده که «به نام ملت، هم صداى ملت و براى ملت» گامها و صداهاى خود را برداشته و بلند کرده.
این مأموریت یعنى سیاست دولت موقت و تشکیل حکومت در شرایط بسیار دشوار و خطرناک، عظیمترین شغل و وظیفه و در عین حال بزرگترین افتخارى است که به بنده واگذار شده است. و شاید حق داشته باشم بگویم که دشوارترین وظیفه و کارى است که در طول تاریخ 72 ساله مشروطیت ایران به نامزدها و مأموران نخست وزیریهاى دیگر داده شده باشد. قاعدتاً با توجه به جثه نحیف و نواقص ومعایب خودم نمىبایستى قبول این مسئولیت را کرده و زیر بار چنین امرى رفته باشم؛ ولى از یک طرف بنا به ضرورت و وظیفه و مسئولیت طبیعى و انتظارى که داشتند مجبور بودم، ناچار شدم قبول کنم. و مخصوصاً با تأسى به رویه و سنتى که خود آیت اللَّه در سراسر دوران اداره و رهبرى جنبش داشته اید و با عزم راسخ و ایمان کامل به خدا و اعتماد به موفقیت این راه رهبرى فرموده اید، من هم همین راه را مىپیمایم. و این اولین درسى است و اولین دستورى است که از آیت اللَّه گرفتهام. و فرمایش حضرت على بن ابیطالب (ع) را به کار بستهام و مىبندم که فرمودهاند: «وقتى در برابر امر خطیر و کار مشکلى قرار گرفتید تردید نکنید، وارد شوید به حول و قوه الهى مشکلات و مسائل حل خواهند شد».بنابراین عرض مىکنم که با امید به خدا و امتنان از آیت اللَّه و انتظار از ملت ایران و ملت جهان، این مأموریت و خدمت خطیر را قبول و تعهد کردم. براى مخاطرات و زحماتش آمادهام و تا آنجا که مربوط به بنده باشد کوشش و منتهاى کوشش و نهایت جهاد را در راه ملت عزیز ایران خواهم کرد. «وَلا حَوْلَ وَلا قوّةَ الّا بِاللَّهِ الْعَلىِّ العَظیم».].
- [پس از سخنان آقاى بازرگان، امام خمینى فرمود:].
- من بعد از تشکر از ملت ایران که در این مدت طولانى رنج و زحمت بردند و با دادن خون خودشان براى اسلام خدمت کردند، مطلبى هست که مىخواهم به عرض ملت برسانم و آن این است که نظر خودشان را درباره دولت آقاى مهندس بازرگان که دولت شرعى و اسلامى است اعلام کنند؛ هم به وسیله مطبوعات، هم تظاهرات «آرام» در شهرها و در دهات و هر جا که مسلمان هست، نظر خودشان را راجع به دولت اسلامى آقاى مهندس بازرگان اظهار کنند.
- [درپایان، آقاى هاشمى رفسنجانى متن حکم انتصاب آقاى بازرگان به نخست وزیرى دولت موقت را که از سوى امام خمینى (در تاریخ 15 بهمن) صادر و تحریر شده بود ]قرائت کرد
پی نوشت :
_(1) اشاره به بختیار و دولتش..
(2) اصل: ایران.
(3) مجلس شوراى ملى و مجلس سنا..
(4) قانونى اساسى مشروطه..