سه دهه افتخارآفرینى در علم و دانش

 «ایران به روش نوین درمان بیماری پوستی دست یافت، موشک ماهواره بر ایرانی به فضا پرتاب شد، دانشمندان ایرانی برای اولین بار در جهان داروی زخم دیابت ساختند، ایران در جایگاه بیست ونهم تولید مقالات پزشکی دنیاست، موفقیت محقق ایرانی در تولید اسپرم ازمغز استخوان زنان، رتبه ممتاز ایران در شبکه ISI ایران به دانش فنی استفاده از پلیمر گیاهی در صنایع بسته بندی دست یافت، پیوستن ایران به جمع کشورهای دارای مرکز ثبت کارآزمایی بالینی و...
اینها تیتر برخی از خبرهایی است که در ماه های اخیر بر روی خروجی خبرگزاری های داخلی و خارجی و در صدر اخبار علمی، پژوهشی روزنامه ها و نشریات قرار گرفته است و حکایت از کسب موقعیت ها و موفقیت های علمی، تحقیقاتی و پژوهشی دانشمندان ایرانی در عرصه جهانی دارد.
با این حال اگر سند چشم انداز 20 ساله نظام جمهوری اسلامی را ورق بزنید خواهید دید که در سند چشم انداز آمده است ایران اسلامی باید در سال 1404 در جایگاه اول علمی منطقه قرار گیرد و در دنیای پرشتاب علم و دانش جایگاهی ویژه و اختصاصی پیدا کند.
در سی سال بعد از انقلاب به اذعان کارشناسان و اندیشمندان جهانی، ایران شاهد پیشرفت های قابل ملاحظه ای در عرصه های علمی در سطح بین المللی بوده، به گونه ای که در المپیادهای علمی جهانی، مسایل پزشکی، پتروشیمی، انرژی هسته ای کشورمان به جایگاه های رفیع و ارزشمندی دست یافته که با دوران قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست.
بر همین اساس و برای اطلاع از موقعیت علمی ایران پس از سی سال از انقلاب اسلامی سه شماره گزارش روز کیهان را به تحلیل این موضوع اختصاص داده ایم.

سی سالگی انقلاب و فن آوری های ایرانی
با فرا رسیدن بهمن ماه، انقلاب اسلامی ایران وارد سی امین سال ظهور و حضور خود می شود. حضوری که در عرصه معادلات سیاسی جهان علیه ظلم و ستم و استبداد و ابرقدرت های مستبد شرق و غرب ایستادگی کرد و با رهبری هوشمندانه و مدبرانه حضرت امام خمینی(ره) بارقه های امید را در تمامی عرصه های پیشرفت و تکنولوژی شعله ور ساخت.
با این حال اینک ایران اسلامی در جشن سی سالگی انقلاب اسلامی به خود می بالد که در عرصه های مختلف خصوصا علمی و تکنولوژیکی در دنیای امروزی حرف های فراوانی برای گفتن دارد و در این زمینه از جایگاه خاصی برخوردار است.
دکتر «کریم رضائیان» کارشناس علوم پژوهشی و استاد دانشگاه می گوید: «در دنیای پیشرفته کنونی تداوم و حیات و بالندگی هر کشوری منوط به پیشرفت و استقلال علمی، تحقیقاتی و پژوهشی آن می باشد و به جرات می توان ادعا کرد ایران اسلامی به این استقلال رسیده است، این در حالی است که امروزه بارزترین موضوعی که به استعمار کشورها منجر می شود و آنها را دربند استعمارگران مستبد قرار می دهد وابستگی علمی است.»
این استاد دانشگاه می گوید: «اگر آدمی را در جهان کنونی به عنوان یک سخت افزار پیشرفته برای اندیشیدن، تفکر و آگاهی فرض کنیم و جهان خارج را به عنوان موجوداتی که «معلوم بالقوه» هستند بدانیم برای اینکه این سخت افزار مهم به عنوان برترین مخلوق پروردگار بتواند خارج را پردازش و بر آن تسلط پیدا کند نیازمند نرم افزارهایی است که توانایی ارایه اطلاعات و پردازش و ایجاد کارآیی نسبت به پدیده های خارجی را به انسان بدهد، این نرم افزارها همان علوم و چارچوب های معرفتی انسان است که از یک سو با باورهای پیشین او پیوند خورده و از سوی دیگر به مثابه یک هسته توانایی بسط پیدا کردن و تبدیل شدن به درخت تناور و بارور را دارد.»
محسن عسگری، کارشناس علوم آزمایشگاهی و استاد دانشگاه به ابعاد مختلف پیشرفت های علمی در ایران اشاره می کند و می گوید: «پیشرفت های علمی کشورمان در بعد از انقلاب اسلامی تاکنون در ابعاد مختلف قابل تامل و بررسی است، به گونه ای که امروزه مباحث توسعه علمی کشور به صورت جدی و محسوس در دستور کار مسئولان مربوطه قرار دارد.
این استاد دانشگاه می گوید: «پیشرفت های کنونی ایران در عرصه علمی، پژوهشی و تحقیقاتی نه تنها در داخل کشور بلکه در سطح بین المللی نیز از جایگاه بالا و برتری برخوردار است، به بیان دیگر باید گفت که امروزه حتی بسیاری از دانشمندان و پژوهشگران جهانی با صراحت پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی ایرانیان را می ستایند و ایران را در تولید علم و فن آوری قدرتمند می دانند.»
عسگری معتقد است که همه ایرانیان به نوعی در تولید علم نقش دارند، وی در توضیح بیشتر این سخنان می گوید: «مخاطب علم در جامعه نخبگان حوزوی و دانشگاهی و متخصصان هستند و مخاطب تکنولوژی دانش آموختگان و دانشجویان و مخاطب کالا و محصولات علمی نیز آحاد مردم هستند، ازاین رو همه سطوح و لایه های اجتماع در تولید علم دارای نقش هستند و نمی توان نقش هیچکدام را نادیده گرفت.»

رشد آمار بودجه علمی، تحقیقاتی و پژوهشی
اگر نگاهی گذرا به بودجه های عمومی دولت طی سال های بعد از انقلاب بیندازیم خواهیم دید که با رشد چشمگیر و قابل ملاحظه ای روبه رو بوده است.
بدون شک رشد بودجه علمی و تحقیقاتی از گسترش و توسعه بی چون و چرای علوم مختلف در کشورمان حکایت دارد.
برابر آمارهای موجود اعتبارات سالانه علمی و تحقیقاتی کشورمان از محل بودجه عمومی دولت 13 میلیارد ریال در سال 1357، با رشد متوسط سالیانه 57. 6 درصد به 1237. 5 میلیارد ریال در سال 1377 رسیده است و از سال 1377 تا امسال (1387) این رقم به بیش از دو برابر خود رسیده است.
برابر آمارهای موجود رشد سالانه اعتبارات تحقیقاتی و علمی در طی ده سال 1357 تا 1367 معادل 13. 1 درصد و طی دوره 1367 تا 1377 معادل 39. 3 درصد بوده است که به طور یقین در دهه سوم - 1377 تا 1387 - این رقم به دو برابر خود رسیده است.
از این موضوع می توان نتیجه گیری کرد که از سال 1367 به بعد و در پی تصویب برنامه اول توسعه، که در آن برای نخستین بار بخش تحقیقات به طور مستقل مطرح گردید توجه بیشتر به امر تامین اعتبار فعالیت های تحقیقاتی و علمی مبذول شد، به طوری که اعتبارات منظور شده در سال 1369 تقریبا دو برابر اعتبارات سال 1368 افزایش یافته است.
براساس آمارهای موجود در قوانین بودجه سنواتی کشور در مجلس شورای اسلامی، نظیر همین موضوع درباره اعتبارات سال1372 در مقایسه با اعتبارات سال 1371 تکرار گردیده و دو برابر شده است.
ادامه همین روند به گونه ای است که رشد اعتبارات اختصاص داده شده به مسایل علمی و پژوهشی و تحقیقاتی کاملاً محسوس و عینی است.
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند که وجود اعتبارات لازم و نبود هیچگونه کمبود منابع مالی به خوبی می تواند بسیاری از مشکلات پیش روی جامعه علمی کشور را از بین ببرد.
«مرتضی کاشی» کارشناس علوم اجتماعی و استاد دانشگاه دراین باره می گوید: «بودجه هایی که در سالیان اخیر به مباحث علمی و پژوهشی در کشور اختصاص یافته بدون شک قابل مقایسه با گذشته ها نیست، اما نکته حائز اهمیت این است که باید مدیریتی کارآمد و واقع بین در دستگاه های مربوطه وجود داشته باشد و بعضاً مسئولان امر بدانند چه مبلغ از بودجه را کجا و به چه عنوانی هزینه کنند.»
وی در ادامه می گوید: «برابر اخباری که منتشر می شود امروزه جایگاه علمی ایران در سطح جهان بسیار خوب ارزیابی می شود، حال مسئولان دولتی و نمایندگان محترم مردم در مجلس و کمیسیون آموزش و تحقیقات باید تمام انرژی خود را صرف ارتقاء موقعیت های کنونی نمایند، چرا که در دنیای تکنولوژی های نوین جهانی تنها در زمینه علمی و تحقیقاتی و پژوهشی است که می توانیم موجودیت دانش و فن آوری خود را برای جهانیان به نمایش بگذاریم.»

شاخص های نیروی انسانی
نیروی انسانی یکی از عمده ترین شاخص های کمی است که برای ترسیم تصویر نظام علمی و تحقیقاتی هر کشور می توان از آن بهره برد.
یکی از معیارهایی که به هنگام استخراج آمار محققان علمی و پژوهشی کشور مدنظر قرار می گیرد داشتن مدرک تحصیلی لیسانس یا بالاتر است. بر همین اساس در سال 1357 تنها 19 درصد از کل شاغلان تحقیقاتی را محققان تشکیل می دادند که این نسبت در سال های بعد افزایش یافت و به 53. 4 درصد در سال 1375 رسید. گرچه آمار دقیقی از رشد این موضوع در سال های پس از آن وجود ندارد اما شواهد و قرائن حکایت از رشد چشمگیر در این زمینه دارد.
در سال گذشته -1386- نیز ایران رشد دو پله ای علمی جهانی را شاهد بوده و همچنین رتبه دوم تولید علم جهان اسلام در سال 2006 را به خود اختصاص داده است.
براساس آمارهای موجود محققان ایرانی در سال 1385 حدود پنج هزار مقاله در مجلات علمی و پنج هزار و 800 مقاله در مجلات شبکه ISI داشته اند. همچنین طبق اعلام وزارت علوم تحقیقات و فن آوری، آمار ثبت اختراعات بین المللی در ایران در مقایسه با سال های قبل رشد دو برابری داشته است، به گونه ای که در سال 1386 حدود پنج هزار اختراع در کشور به ثبت رسیده است.
به طور کلی باید گفت که تعداد پژوهشگران، حجم سرمایه گذاری کشور در پژوهش، تعداد مقالات علمی جهانی و مقالات علمی داخلی و تعداد ثبت اختراع به عنوان عوامل موثر بر پژوهش رشد روزافزون و قابل ملاحظه داشته و در عرصه های داخلی و خارجی شاهد درخشش دانشمندان علمی ایرانی خصوصاً در المپیادهای جهانی هستیم.
براساس آمارهای موجود در وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری، تعداد پژوهشگران تا سال گذشته در میلیون نفر جمعیت کشور 1200 نفر است که خوشبختانه با نرم متوسط جهانی که 1400 نفر در میلیون است فاصله زیادی نداریم.
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که ظرف سه الی چهار سال آینده از متوسط دنیا در رشد علم و تحقیقات و پژوهش عبور خواهیم کرد و برابر سند چشم انداز 20 ساله نظام در آینده ای نزدیک پیشتاز در زمینه های علمی خواهیم بود.
اصطلاحی هست که می گوید: با علم می توان جهان را آباد کرد و یا برعکس با علم می توان جهان را به راحتی از بین برد.
جمهوری اسلامی ایران امروز در عرصه های مختلف علمی از جمله تولید سلول های بنیادی، علم شبیه سازی، انرژی هسته ای و سایر فعالیت های علمی در زمینه نانوتکنولوژی دستاوردهای قابل ملاحظه ای داشته است.

جشنواره خوارزمی
براساس تعالیم پیامبر اعظم(ص) زکات علم، نشر آن است و همه مسلمانان جهان علاوه بر یادگیری علم وظیفه دارند آن را نشر و گسترش دهند.
شاید یکی از مواردی که باعث معرفی، شناخت و نشر علم ایرانی به جهانیان باشد برگزاری جشنواره های علمی است که در کشورمان جشنواره خوارزمی حرف اول را می زند.
این جشنواره که هر سال در سطح بین المللی برگزار می شود بستر مناسبی است برای نخبگان عرصه علم و فناوری، تکریم آنان و تعامل همکاری علمی بین دانشمندان خارجی و داخلی همچنین در راستای مدیریت مغزها و اندیشه های برتر و ایجاد ارتباط بین ایرانیان دانشمند مقیم خارج از کشور با نهادهای علمی- فناوری داخلی، تا جایی که جشنواره خوارزمی را تنها جشنواره ای می دانند که می تواند در کشورهای جنوب در کنار جایزه نوبل قرار بگیرد.
با این حال لازم و ضروری به نظر می رسد تا مسئولان مربوطه به جشنواره های علمی-کاربردی همچون جشنواره خوارزمی یا سایر جشنواره های پژوهشی کشور اهمیت بیشتری بدهند و در بسط و گسترش آن بکوشند بدون شک جشنواره ها با موانعی روبرو هستند که درایت مسئولان مربوطه و حمایت آنان از جشنواره های علمی به خوبی می تواند موانع را برطرف نماید.


«امروز باید یکی از گفتمان های پایه کشور، گفتمان پیشرفت علم و فناوری باشد.» این سخن را مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ای چندی پیش و در جمع بیش از یک هزار نفر از نخبگان جوان دانشگاهی بیان کردند و تأکید نمودند: «آن روزی که ما بتوانیم درآمد کشور را از راه دانش به دست آوریم و در چاه های نفت را پلمب کنیم، آن روز، روز خوبی برای ملت ایران خواهد بود.»
با این حال در دنیای تکنولوژی و پیشرفت های علمی دوران معاصر جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاهی ارزشمند و قابل ملاحظه در سطح جهانی است. به گونه ای که اگر سیری در اخبار علم و تکنولوژی و فناوری در ایران پس از انقلاب بهمن 1357 داشته باشیم خواهیم دید که هر از چند گاهی یکبار با پدیده ای نوین علمی توسط متخصصان ایرانی روبرو بوده ایم که بعضاً چشم جهانیان را خیره ساخته و آنان را متحیر کرده است.
تمامی پیشرفت های محسوس علمی ایرانیان در حالی صورت گرفته که کشورمان با شدیدترین نوع تهدیدها و تحریم ها از سوی کشورهای استعمارگر غربی روبرو بوده است و دانشمندان ایرانی در نهایت کمبود ابزارآلات لازم به این برتری دست یافته اند اما با تمام این تفاسیر امروزه به جرأت می توان ادعا کرد که هوش سرشار ایرانیان در عرصه علوم مختلف سرآمد است و بسیاری از دانشمندان خارجی و غربی پس از یکبار بازدید از مراکز آزمایشگاهی کشورمان و دیدار صمیمانه و نزدیک با نخبگان جوان، موفقیت های فرزندان ایران اسلامی را ستوده اند، تا جایی که اینک آوازه پیشرفت های علمی ایرانیان از مرزهای جغرافیایی کشورمان گذشته و همه دانشمندان جهان بر این نکته اتفاق نظر دارند که ایران و ایرانی با گذشت سه دهه از زمان وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی پله های ارتقاء سطح علم و دانش را به خوبی طی کرده و اینک به قله های رفیع علوم مختلف دست یافته است.

اعتراف جهانیان به برتری علم ایرانی
موفقیت ها و پیشرفت های علمی ایران در سال های اخیر که بارها مورد اذعان و تحسین معتبرترین نشریات علمی جهان قرار گرفته از دید رسانه ها و محافل خبری غرب نیز دور نمانده است.
هفته نامه آمریکایی «نیوزویک» در یکی از شماره های اخیر خود در گزارشی با عنوان «دانشجویان درخشان جمهوری اسلامی» به حیرت و تمجید اساتید و جامعه علمی آمریکا از حضور درخشان دانشجویان ایرانی در عرصه های علمی جهانی پرداخته است.
در ابتدای این گزارش که باز زیرتیتر «هاروارد را فراموش کنید، یکی از بهترین مؤسسات جهان در ایران است» به موقعیت های دانشجویان و دانش آموختگان دانشگاه صنعتی شریف در عرصه های بین المللی اختصاص یافته و آمده است: «در سال 2003 مدیران واحد مهندسی الکترونیک دانشگاه استنفورد هنگامی که با گروهی از دانشجویان خارجی مواجه شدند که با نمرات بی سابقه ای امتحانات دشوار ورودی دوره دکترای دانشکده را پشت سرگذاشته بودند شگفت زده شدند، اینکه این جوانان پر سر و صدا، آمریکایی نبودند جای تعجب نداشت، چرا که دانشجویانی از آسیا و سایر نقاط توانسته بودند مجوز ورود به این دوره را به آمریکا به دست آورند.»
به گفته مسئولان استنفورد، نکته شگفت انگیز این بود که بیشترین برگزیدگان از یک کشور و یک دانشگاه آمده بودند، آن هم دانشگاه صنعتی شریف در ایران!
بسیاری از کارشناسان و اندیشمندان جهانی بر این باورند که در ایران نیروهای بااستعداد و نخبه بسیاری وجود دارد و به انواع مختلف این جوانان جذب می شوند، از سوی دیگر نظام جمهوری اسلامی در سال های اخیر به خوبی از مرزها و منابع علمی خود صیانت کرده و بیش از هر زمان دیگری به نیروهای برجسته و نخبه توجه داشته است.
دکتر عبدالحسین وفایی، استاد دانشگاه صنعتی شریف درباره بازدید خارجی ها از آزمایشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی کشورمان می گوید: «بازدیدکنندگان خارجی وقتی به آزمایشگاه های پیشرفته کشورمان پا می گذارند و دانشجویان در مقطع دکتری را می بینند متحیر و انگشت به دهان می مانند.»
وی در پاسخ به این سؤال که چرا خارجی ها در بازدید از ایران چنین تصوری دارند، می گوید: «آنها اغلب تصور کاملاً متفاوتی از ایران دارند و آن را به عنوان یک کشور آکادمیک در نظر نمی گیرند، در اینجا ما دانشجویانی را برای حل مشکلات آموزش می دهیم که تمام بشریت را تحت تأثیر قرار می دهند.»

افزایش تولیدات علمی در ایران
بنابر گزارش رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تولید علم در ایران در سال 2008 میلادی محاسبه شده و از مرز کل تولیدات علمی سال 2007 فراتر رفته است.
اکنون تولیدات علمی ایران به 9 هزار و 193 مورد افزایش یافته، در حالی که تعداد مستندات علمی با تولیدات علمی ایران در سال 2007، 9 هزار و 62 مورد بوده است.
اغلب کارشناسان علمی و فناوری بر این باورند که امکانات بالفعل در ایران در زمینه نیروی انسانی مولد علم و رشته های خاص بسیار زیادی است و اگر از این امکانات به درستی استفاده شود شاهد رشد و شکوفایی علوم مختلف در این زمینه خواهیم بود و در واقع استعدادهای بالفعل به بالقوه تبدیل خواهد شد.

دهمین کشور جهان در عرصه پزشکی
پیشرفت نخبگان و اندیشمندان کشورمان در عرصه علوم پزشکی بسیار قابل ملاحظه و تأمل است.
بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان پزشکی بین المللی بر این باورند که پس از گذشت 30 سال از انقلاب اسلامی، ایران در جهش علمی و با برخورداری از نعمت دانشمندان و پژوهشگران مؤمن و متعهد توانسته به عنوان دهمین کشور جهان به پیشرفت های بسیار مهمی در علم پزشکی و درمان بیماری های مختلف دست یابد که امروزه از آن به عنوان انقلاب پزشکی نام می برند.
طبق گفته وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آمار مقالات ارایه شده بین المللی کشور درحوزه علوم پزشکی تا اواخر سال گذشته به حدود 2 هزار و پانصد مقاله رسیده و طی هفت سال اخیر از رتبه بالای 50 در تحقیقات پزشکی به رتبه 29 جهان رسیده ایم.
با تشکیل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فضای ویژه ای برای پژوهش های کاربردی پیش بینی شده که با توجه به بودجه متمرکز این معاونت گفته می شود که تا حد زیادی به دانشگاه ها کمک خواهد شد تا پژوهش های خود را به پیش ببرند.
براساس آمارهای موجود در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در سال 1356 گزارش های مکتوب موجود نشان می دهد که حدود 240 نفر مادر به ازای هر صد هزار زایمان فوت می کردند و حدود 160 کودک زیر 5 سال پیش از رسیدن به این سن می مردند و سالیانه نزدیک به 8 تا 9 هزار نفر در نوزادی و به دلایل مختلف پزشکی جان خود را از دست می دادند و پوشش خدمات بهداشتی اولیه کمتر از 30 درصد کل کشور بود و بیش از سه هزار پزشک خارجی در ایران به طبابت مشغول بودند، این در حالی است که بسیاری از مراکز هم پزشک نداشتند و بیمارستان ها با کار آمدی ویژه عمدتاً در 40 شهر تجمع داشتند، اما امروز و پس از گذشت سه دهه از انقلاب شکوهمند اسلامی می توان با افتخار ذکر کرد که در این زمینه یکی از پرشتاب ترین رشدها را داشته ایم تا جایی که میزان مرگ و میر مادران باردار به علت عوارض زایمان در سال 1383 به 27 نفر در یکصد هزار زایمان رسیده و در سال گذشته نیز به 21 نفر در هر یکصد هزار زایمان رسیده است که در مقایسه با سال 1356 و سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی کاهش معجزه آسایی را نشان می دهد و تقریباً هیچ کشوری در جهان به چنین شتابی دست پیدا نکرده است.
همچنان که گفتیم در سال های آغازین انقلاب بیش از سه هزار پزشک خارجی در ایران به طبابت می پرداختند و در زمینه دکتر در علوم پزشکی با کمبود شدید روبرو بوده ایم اما امروزه نه تنها هیچ پزشک خارجی در ایران باقی نمانده بلکه حتی گفته می شود بسیاری از بیماران خارجی برای درمان بیماری های خود به کشورمان می آیند و دست به دامان پزشکان ایرانی می شوند.
دکتر حمید گورابی، رئیس پژوهشکدأ رویان جهاد دانشگاهی به آمار بیماران مراجعه کنندأ خارجی اشاره می کند و می گوید: «در میان بیمارانی که در سال گذشته تحت معالجه ناباروری قرار گرفتند 091 بیمار خارجی وجود داشت که نشان دهنده اقبال کشورهای منطقه و کشورهای دوردست از خدمات پزشکی و درمانی کشورمان می باشد و همچنین بیش از یک هزار مورد به پذیرش درمان بیماران خارجی اختصاص یافته است که 121 نفر آنها از ابتدای سال 6813 تا تقریبا پایان همان سال از کشورهای عربی منطقه بوده اند.»
دکتر زهرا کمالی، کارشناس علوم اجتماعی و از استادان دانشگاه جامع علمی کاربردی به موضوع خودباوری ایرانیان در سال های بعد از انقلاب اسلامی اشاره می کند و می گوید: «حضرت امام خمینی(ره) به عنوان بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی در میان سخنرانی های خود همیشه بر روی برخی کلمات تاکید ویژه ای داشتند مثلا حضرت امام(ره) بر روی کلماتی مانند «ما می توانیم» و باید خودمان را باور کنیم تاکید می کردند، چرا که اگر یک ملت خود را باور کند تمام قله ها را به سرعت فتح می کند و همه اینها حاصل خودباوری و اعتماد به نفس و اطمینانی است که نامش بازگشت به خود و شناخت هویت انسانی است و اگر کسی خود را نشناسد، خدا را نیز نخواهد شناخت، چون دروازه ای جز شناخت انسان برای شناخت خداوندمتعال وجود ندارد.»
کمالی با بیان اینکه پیشرفت های پزشکی و علمی ایران در سطح بین المللی به خوبی قابل لمس است، می گوید: «آنچه که در کارهای علمی جوانان ایرانی بسیار جالب توجه است مشاهده نشاط و خودباوری و بالندگی نسل جوان این آب و خاک است.»
وی در ادامه می گوید: «دانشمندان و متخصصان جوان کشورمان با اعتماد به نفس مثال زدنی که نامش شناخت و ایمان به خدا و پایبندی به آرمان های انقلاب اسلامی است برای جامعأ ما یک سرمایأ گرانبها محسوب می شوند.»
این استاد دانشگاه می گوید: «امروزه هزاران متخصص جوان و مومن با نگاه الهی، آسمانی، انسانی و آرمانی در صحنه های پیچیدأ علمی، پژوهشی، فن آوری و پزشکی حضور پیدا کرده و کارهای ممتاز و ارزشمندی انجام داده اند و پیشتاز و خط شکن هستند و اینها یعنی اینکه ما آینده امیدوارکننده ای را در چشم انداز خود داریم و این آینده پرنشاط و امید قطعا نه فقط برای ملت ما بلکه برای تمام بشریت مثمر ثمر و مفید خواهد بود.»

ما می توانیم
یکی از مهمترین ابزار سلطه جهان استکباری غرب علیه کشورهای جهان سوم و در حال توسعه تحقیر و کوچک شمردن ملت هاست، به شکلی که مکرر می خواهند به ملت ها القا کنند «شما نمی توانید!!»
این موضوع در زمان حکومت قاجاریه و پهلوی در ایران نمود عینی داشته به گونه ای که بسیاری از صاحب نظران القای همین جمله را عامل مهمی در عقب ماندگی کشور ایران در سال های قبل از انقلاب می دانند.
«محمد مهدی اسلامی» جامعه شناس و استاد دانشگاه دربارأ موفقیت های چشمگیر جوانان ایرانی در بعد از انقلاب اسلامی می گوید: «یکی از برنامه های مهم دشمنان و استعمارگران خارجی برای کشورهای جهان سوم و خصوصا اسلامی و در راس آن ایران، القای همین جمله «شما نمی توانید» است و با همین ترفند بیش از صد سال ملت ما را در زمان قاجار و پهلوی عقب نگه داشتند، اما پیشرفت های قابل ملاحظه جوانان و متخصصان کشورمان به نوعی نقشه های آنان را نقش بر آب کرده و اینک به خوبی ملاحظه می کنیم که عکس خواسته غرب در ایران اسلامی محقق شده و جوانان بااستعداد ما ثابت کرده اند که «ما می توانیم.»
این استاد دانشگاه می گوید: «دنیای استکباری غرب با این واقعیت انکارناپذیر روبروست که ایران از جایگاه ویژه و ممتازی در عرصه علمی برخوردار است و دستاوردهای متخصصان ایرانی در زمینه های علمی بسیار وسیع است، از همین رو در مسئله ای مثل تحریم های ایران سعی می کنند بر روی تحریم های علمی هم مانور بدهند، این در حالی است که دستاوردهای علمی کشورمان بدون وابستگی به خارج به دست آمده و تحریم ها هیچگونه تأثیری بر پیشرفت های علمی ایران نداشته است.»

جمهوری اسلامی ایران درچند سال گذشته در زمینه علم و فناوری به دستاوردهای چشمگیری رسیده است، ایران در علوم جدید از جمله شبیه سازی، سلول های بنیادی و ساخت دارو به موفقیت های فراوانی دست یافته است.»
این مطلب را اخیرا شبکه CNN آمریکا در گزارشی از وضعیت علمی ایران منتشر کرده و در ادامه تصریح می کند: «ایران پس از انقلاب با وجود تحریم ها توانسته است با تربیت نیروهای متخصص در صنعت هواپیماسازی، علوم بهداشتی و پزشکی به دستاوردها و موفقیت های مهمی دست یابد.»
امروز با این واقعیت انکارناپذیر روبرو هستیم که ایران اسلامی قله های رفیع علم و فناوری و تکنولوژی های روز جهانی را در نوردیده و به موفقیت های قابل تاملی دست یافته است، به گونه ای که حتی دشمنان نیز با صراحت از پیشرفت های علمی ایرانیان سخن می گویند.
با این حال افتخار بزرگی است که کشورمان با توجه به اینکه طی سی سال گذشته در بدترین فشارها و تحریم های دشمنان قرار داشته، اینک به نقطه ای رسیده که هیچ عرصه علمی و فناوری دور از دسترس دانشمندان ایرانی نیست.
از پرتاب موشک ماهواره بر، علم شبیه سازی، ساخت نای مصنوعی تا موفقیت در المپیادهای علمی جهانی و چاپ مقالات در سطح بین المللی و شبکه ISI و حضور جدی در عرصه های جهانی، همه و همه حکایت از برگ های زرین افتخار و بالندگی علمی ایران و ایرانیان دارد، به گونه ای که پیشرفت های امروزی با دوران قبل از انقلاب به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.

خودباوری علمی ایرانیان
یکی از بارزترین دلایل پیشرفت های دانشمندان ایرانی در علوم پایه خودباوری و اتکا به داشته ها و دانش بومی و عدم وابستگی به بیگانگان است، که همین مسئله سبب گردیده تا پیشرفت های علمی و فناوری در کشورمان سرعت قابل ملاحظه ای داشته باشد.
دکتر محمدرضا حیدری، جامعه شناس و استاد دانشگاه در این باره می گوید: «اعتماد به نفس و خودباوری دو عامل بسیار مهم در کسب موفقیت محسوب می شود با این حال باید اذعان داشت تحریم های دشمنان در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نه تنها خللی در عزم و اراده ملی برای حرکت در مسیر توسعه علمی کشورمان ایجاد نکرده بلکه سبب گردیده تا امروزه به یک خودباوری و خوداتکایی برسیم.»
این استاد دانشگاه می گوید: «اگر از این زاویه به مسئله تحریم ایران بنگریم خواهیم دید این موضوع نه تنها مانعی برای پیشرفت های علمی و فن آوری دانشمندان ما نشده بلکه برکاتی هم به همراه داشته که بارزترین آن رسیدن به اعتماد به نفس ملی است و اینک همین مسئله ما را به مرزهای استقلال علمی نزدیک تر کرده است.»

از بین رفتن مرجعیت علمی غرب
بسیاری از تحلیل گران سیاسی می گویند که دنسای استکباری غرب از پیشرفت های قابل ملاحظه ایرانیان در عرصه علم و فن آوری بسیار نگران است و آن را تهدیدی جدی برای موقعیت علمی خود می دانند.
«محمدعلی سنجابی» کارشناس مسائل سیاسی در این باره می گوید: «روند استعماری کشورهای غربی در طول تاریخ نشان می دهد که آنان از گسترش تولید علم در دنیای اسلامی و به ویژه در ایران بسیار ناخرسند و نگرانند چرا که تحقق این موضوع سبب گسستگی مرجعیت علمی آنان می شود و از همین بابت نه تنها نگران بلکه هراسان هستند و به دنبال راهکاری برای ایجاد مانع در پیشرفت های علمی ایرانیان و مسلمانان می باشند.»
این تحلیل گر مسائل سیاسی می گوید: «غربی ها به خوبی می دانند که با از دست دادن مرجعیت تام علمی نگاه ها به بخش دیگری از جهان که واجد اخلاق و کرامت انسانی است معطوف خواهد شد و این امر نظام نوینی را که بر پایه فرهنگ آمریکایی و اروپایی طراحی شده است را به چالش خواهد کشاند.»
این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به دلهره های کشورهای غربی در برابر پیشرفت های علمی ایران می گوید: «یکی از مهم ترین دغدغه ها و دل نگرانی های مهم دنیای استکباری غرب ناشی از تجهیز کشورهای جهان سوم به فناوری های برتر علمی و تکنولوژیکی و شتاب غیرقابل باور آن در جمهوری اسلامی است که می تواند در کوتاه مدت علاوه بر شکستن انحصارگرایی علمی، رعب کشورها و برخی ملت ها را نسبت به قدرت و نفوذ آمریکا و طرفداران غربی آن کاهش دهد و حتی به تدریج به افول بکشاند، که در آن صورت خیزش استقلال خواهی ملت ها و توجه به داشته های خویش و بالا رفتن سطح خودباوری ملی و هوشیاری نسبت به اصالت های بومی موجب می گردد که تبارسازی دروغین غرب به مخاطره بیفتد، یعنی به عبارت بهتر باید گفت که غربی ها از افول آقایی خویش بر جهان کنونی و سلطه بر کشورهای جهان سوم نگران هستند.»
محمدسعید سلامتی، کارشناس ارشد رشته علوم اجتماعی نیز در تحلیل خود در این باره می گوید: «با توجه به موفقیت های چشمگیری که در علوم مختلف کسب کرده ایم اینک در مرحله ای قرار داریم که باید بین استقلال واقعی و حرکت به سوی تمدن سازی خویش از سویی و وادادگی و تن دادن به انحصارگرایی علمی غرب ازسوی دیگر یکی را انتخاب کنیم که البته با افتخار می توان گفت کشور ما مدت هاست که راه اول را با اطمینان کامل انتخاب نموده و از هیچ تهدیدی نهراسیده است.»
این کارشناس ارشد علوم اجتماعی معتقد است که ایران اسلامی با توجه به پیشرفت های محسوسی که در علوم مختلف داشته در آینده ای نزدیک به عنوان یک قطب غیرقابل انکار علمی و فناوری خواهد درخشید. وی می گوید: «بدون شک راهی که ما برای کسب موقعیت های مهم علمی پیموده ایم به عنوان الگویی مؤثر و کارآمد برای سایر کشورهای جهان به ثبت خواهد رسید و این مهم از برکات انقلاب اسلامی در ایران محسوب می شود.»

آمار تولید علم در ایران تا سال 8200
شواهد و قرائن موجود نشان می دهد که ایران اسلامی یکی از کشورهای نخبه پرور جهان محسوب می شود و تاکنون نیز در عرصه های مختلف علمی و فناوری در سطح دنیا درخشیده است. دکتر جعفر مهرداد، رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری چندی پیش در گفتگو با مهر به تشریح پیشرفت های علمی ایران تا سال 8200 پرداخته و می گوید: «برای سنجش تولیدات علمی هر کشوری معمولاً از ثبت تعداد مقالات آن کشور در نظام های استنادی مانند ISC، scopus و ISI استفاده می شود، گرچه این روش مورد انتقاد و ایراد برخی از فرهیختگان است اما باید بپذیریم که در حال حاضر این روش تنها روش سنجش و اندازه گیری کمیت و کیفیت تولید علم محسوب می شوند.»
وی می گوید: «تولید علم ایران در سال های اخیر روزافزون و چشمگیر بوده، به طوری که در هر هفته تعداد قابل توجهی از مقالات دانشمندان ایرانی در ISI به ثبت می رسد، ردیابی تولید علم در دهه اول هزاره سوم میلادی نوید دهنده افزایش سریع سهم ایران در تولید علم جهانی است.»
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری به آمار تولیدات علمی در ایران اشاره می کند و می گوید: «سال 1200 کل تولیدات علمی ثبت شده ایران یک هزار و 573 مورد بود که حمایت های بعدی از پژوهش های علمی موجب شد با وجود کمبود در امکانات تحقیقاتی در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در سال های بعد چاپ مقالات علمی در نشریات معتبر بین المللی به سرعت افزایش یابد، بدین ترتیب در سال 2200 میلادی رشد علم ایران به 2 هزار و 422 مورد افزایش یافت، از این سال به بعد نیز همواره شاهد رشد تولیدات علمی ایران هستیم به طوری که در فاصله زمانی سال های 3200 تا 7200 به ترتیب رشد علم ایران 3 هزار و 428، 3 هزار و 990، 5 هزار و 474، 6 هزار و 080 و 9 هزار و 26 مورد بوده است.»
دکتر مهرداد می گوید: «زمانی که رشد تولید علم ایران را با سایر کشورهای اسلامی در منطقه مقایسه می کنیم مشاهده می نماییم که بیشتر کشورهای اسلامی به جز ترکیه با فقدان رشد مواجهند.»
رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری با تأکید بر اینکه رشد تولیدات علمی حتی در کشورهای پیشرفته جهان تقریباً ثابت است، می گوید: «اگر بپذیریم که بیش از 08 الی 09 درصد دانشمندان جهان در کشورهای پیشرفته کار می کنند، می توانیم مورد ایران را موردی کاملاً استثنایی تلقی کنیم.»
وی معتقد است پیشرفت ایران در زمینه های مختلف به توسعه علمی احتیاج دارد و توسعه علمی نیز مستلزم توجه خاص برنامه ریزان و سیاستگذاران در حیطه آموزش عالی است.

پیوستن ایران به جمع کشورهای دارای مرکز ثبت کارآزمایی بالینی
تلاش برای رفع فاصله بین پیشرفت های علمی جهان سوم و کشورهای توسعه یافته موضوعی است که رهبر معظم انقلاب همواره بر آن تأکید کرده اند.
اما سیر صعودی پیشرفت های علمی دانشمندان ایرانی هر روز ابعاد تازه تری به خود می گیرد، به گونه ای که هر چند وقت یکبار شاهد اختراع علوم جدید و دستیابی به علم نوینی در کشورمان هستیم.
تازه ترین خبر در این زمینه که در روزهای اخیر منتشر شد پیوستن ایران به جمع کشورهای دارای مرکز ثبت کارآزمایی بالینی است.
دکتر مسعود سلیمانی، رئیس مرکز ثبت کارآزمایی بالینی وزارت بهداشت در این باره می گوید: «کارآزمایی بالینی مطالعه ای است که بر روی انسان اتفاق می افتد که به طور معمول یک دارو و روش جراحی خاص و یا روش تشخیص جدید بر روی انسان آزمایش می شود تا تفاوت آن نسبت به دارو و یا روش جراحی و تشخیصی قبلی بررسی شود.»
وی با اشاره به تلاش های بین المللی برای ثبت کارآزمایی بالینی می گوید: «این موضوع در سال 4200 به صورت علنی مطرح شد و گروهی از ناشران مجلات علمی پزشکی معروف دنیا اعلام کردند که مقالات را بدون به ثبت رسیدن کارآزمایی بالینی چاپ نمی کنند، از همین رو کمیته بین المللی ناشران مجلات علوم پزشکی این تصمیم را به اطلاع محققان رساند و پس از آن این موضوع در نشست وزرای بهداشت عضو سازمان جهانی بهداشت به تصویب رسید و این سازمان مأموریت پیدا کرد تا استاندارد مراکز ثبت کارآزمایی بالینی را تهیه کند.»
سلیمانی می گوید: «در حال حاضر یک نقشه واحد برای دفاتر ثبت ایجاد شده و مراکز ثبت کارآزمایی بالینی در کشورهای آلمان، هند، هلند، انگلیس، سریلانکا، استرالیا، چین، ژاپن و ایران مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی است.»

ثبت بیش از 060 هزار رکورد علمی در ایران
پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران، اولین مرکز اطلاع رسانی علمی ایران است که از سال 2134 تأسیس شده و در آستانه دهه فجر امسال چهلمین سال فعالیتش را جشن می گیرد.
دکتر سیدامید فاطمی، رئیس این پژوهشگاه می گوید: «پایگاه های اطلاعاتی پژوهشگاه به عنوان فعالیت اصلی مرکز محسوب می شوند که در حال حاضر با برخورداری از بیش از 060 هزار رکورد علمی شامل مقالات نشریات علمی، مقالات همایش ها، پایان نامه های دانشجویان ایرانی خارج از کشور محل رجوع محققان برای یافتن موضوعات تحقیقاتی است.»
با این حال باید اذعان داشت که امروزه ایران اسلامی به عنوان یکی از وزنه های مهم و مؤثر در علم و تکنولوژی و فناوری در منطقه خاورمیانه حرف اول را می زند و در عرصه جهانی نیز میدان دار بسیاری از المپیادهای علمی و نوآوری های پزشکی است.
اگر نگاهی گذرا به آمارهای موجود در زمینه پیشرفت های علمی ایرانیان بیندازیم و آن را با آمارهای قبل از انقلاب مقایسه کنیم به خوبی خواهیم دید که دانشمندان ایرانی در طول 03 سال پس از انقلاب و با توجه به شرایط جنگ تحمیلی و پس از آن تهدید و تحریم دشمنان با سرعت و شتابی غیرقابل باور به سمت توسعه همه جانبه علوم پیش رفته و با اتکا به تفکر و دانش ایرانی و بدون وابستگی به شرق و غرب و با طمأنینه کامل به سمت استقلال علمی در حرکت است.