شاه‌کلید بازار سیاه هسته ای
با دستگیری یک مرد در آفریقای جنوبی که متهم به عرضه ادوات هسته‌یی از بازار سیاه به لیبی است گمان می‌رود اطلاعات بیشتری از وضعیت انتقال دانش و ماشین‌آلات هسته‌یی از سوی کشورهای برخوردار از فناوری هسته‌یی به سایر کشورها در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گیرد.
مقامات اطلاعاتی ایالات متحده که در تامین اطلاعات لازم برای بازداشت‌های همزمان پنجشنبه و جمعه گذشته در آفریقای جنوبی، آلمان و سویس همکاری کرده بودند این عملیات را نشانگر تحولی جدی در زمینه شناسایی شبکه‌های انتقالی دانش هسته‌یی از طریق بازار سیاه و گامی بزرگ به جلو در تلاش‌های انجام شده در این زمینه عنوان می‌کنند.
یوهان آندریاس مولر، مدیر 53 ساله یک شرکت تولیدی واقع در شهرکی در حومه کیپ‌تاون روز پنجشنبه از سوی پلیس امنیتی آفریقای جنوبی دستگیر شد و روز بعد با سه اتهام در زمینه عرضه فناوری حساس هسته‌یی به سایر کشورها برای وی قرار قانونی صادر شد. گفته می‌شود مولر حدفاصل نوامبر 2000 تا نوامبر 2001 برخلاف قوانین کشوری و بین‌المللی و بطور عمدی و آگاهانه دستگاه‌ها و نقشه‌هایی را در اختیار کشوری ثالث قرار داده که در طراحی،تولید، توسعه و نگاهداری تسلیحات کشتار جمعی کاربرد دارند.
اتهامات او فهرست گسترده‌یی از قطعات حساس تسلیحات هسته‌یی را شامل می‌شود که شرکت ق‌غب ظط‌ضگ‌خ که تحت مدیریت او اداره می‌شود نسبت به عرضه آنها به مشتریان اقدام کرده‌است. این قطعات و ماشین‌آلات مواردی چون سانتریفوژهای گازی، سیستم‌های مکش و تغذیه که اورانیوم را به داخل سانتریفوژها هدایت می‌کند و ماشینی ساخت اسپانیا که قطعات مهم و حساس سانتریفوژها را تولید می‌کند در برمی‌گیرد.
در پی ماهها تحقیقات پیچیده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعدادی از کشورهای غربی در بیست کشور جهان اکنون طرف‌هایی که در این تحقیقات مشارکت داشته‌اند دیدی کاملتر و وسیعتر از گستره بازار سیاه ادوات و دانش هسته‌یی که عبدالقدیرخان، دانشمند هسته‌یی ارشد پاکستان که از او تحت عنوان پدر بمب اتم این کشور یاد می‌شود گرداننده اصلی آن بود به دست آورده‌اند. امریکایی‌ها ادعا دارند این شبکه مظنون به انتقال دانش هسته‌یی از دولتهای هسته یی به کشورهایی چون کره‌شمالی و لیبی است.
این مقامات می‌گویند منتظر دستگیری مظنونان جدید و وقوع موج جدیدی از بازرسی‌ها برای مشخص شدن ابعاد واقعی فعالیت شبکه بازار سیاه تسلیحات هسته‌یی عبدالقدیرخان هستند. آنچه تاکنون مشخص شده این است که آفریقای جنوبی به مرکزی برای ترانزیت قطعات هسته‌یی از طریق افراد واسطه‌یی تبدیل شده بودکه دقیقاص در جریان آنچه در حال انجام بود قرار گرفته بودند.
دیوید آلبرایت، از بازرسان هسته‌یی پیشین و مدیرکنونی انستیتو علوم و امنیت بین‌المللی با اشاره به آشکار شدن نقش آفریقای جنوبی در شبکه خان می‌گوید: این نکته‌یی درخور توجه و حایز اهمیت است که کشوری چون آفریقای جنوبی که پس از سقوط رژیم آپارتاید همیشه به عنوان نمونه‌یی از پایبندی به پیمان منع تکثیر تلقی می‌شد به حلقه واسط اقدامات غیرقانونی شبکه خان تبدیل شده بود.
ریچارد بوچر، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده روز جمعه و تنها ساعاتی پس از اعلام خبر دستگیری چند تن از اتباع آفریقای جنوبی به اتهام دست داشتن در بازار سیاه هسته‌یی اعلام کرد کشورش از همکاری دولت آفریقای جنوبی برای شناسایی عوامل این شبکه قدردانی می‌کند. به گفته بوچر آنچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با همکاری نهادهای اطلاعاتی غربی موفق به کشف آن شده نقش بزرگی در اضمحلال شبکه فراملیتی قاچاق دانش و تسلیحات هسته‌یی ایفا خواهد کرد.
چند روز پیش از حمله پلیس به اقامتگاه مولر تیمی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آفریقای جنوبی رفته بود تا با همکاری عوامل دستگاه‌های اطلاعاتی سویس، آلمان، ایالات متحده و آفریقای جنوبی آخرین اطلاعات موجود در مورد مولر را مورد بررسی قرار داده و زمینه صدور حکم قضایی بازداشت وی را فراهم آورند. این در حالی بود که پلیس بطور نامحسوس مولر را تحت نظر داشت تا فرار نکند.
ملیسا فلمینگ سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به خبر بازداشت مولر روز گذشته در جمع خبرنگاران گفت: آژانس بطور مداوم بر روی این پروژه کار می‌کرد و آفریقای جنوبی اطلاعات حایز اهمیت و تعیین‌کننده‌یی در اختیار بازرسان قرارداد. براساس اظهارات وی شرکت مولر با واردکردن قطعات حساس از اروپا منطبق بر نیازها و مشخصاتی که لیبیایی‌ها تعیین می‌کردند آنها را برای واسطه دیگری که محموله را تحویل ماموران لیبی می‌داد، ارسال می‌کردند.
علاوه بر مولر دو تبه آلمان هم بطور همزمان در این کشور و به اتهام همکاری با شبکه خان دستگیر شدند. این دو که از کارکنان دو شرکت آلمانی هستند اجزا و ماشین‌آلات موردنیاز مولر را طبق سفارش تهیه کرده و برای او ارسال می‌کردند.