علامه عسکری ؛ بنیانگذار روش نوین در تحقیقات اسلامی
شعله های عشق و ایمان به اهل بیت(ع) را پدر که عالمی بزرگ بود در عمق جان وی برافروخت و این شور و شوق وجود او را تا واپسین لحظه حیات گرم و فروزان نگاه داشت، به طوری که سراسر عمر خود را وقف تبلیغ و ترویج دین و احیای سیره و منش ائمه اطهار(ع) نمود.
مرحوم علامه سید مرتضی عسکری، مورخ، محقق و حدیث شناس بزرگ تاریخ اسلام و جهان تشیع، در سال 1293 شمسی در خانواده ای ایرانی الاصل و دانش پرور در سامرا متولد شد. پدر بزرگوار ایشان، آیة ا... سیدمحمد حسینی، معروف به شیخ الاسلام فرزند آیة ا... سید اسماعیل شیخ الاسلام و داماد آیةا... سیدمحمد شریف عسکری تهرانی معروف به خاتمة المحدثین بود.
علامه از 12 سالگی وارد حوزه های علوم دینی شد و درسهای مقدماتی را در سامرا فرا گرفتند و سپس در عصر مرجعیت آیة ا... العظمی حائری به حوزه علمیه قم مشرف و از محضر بزرگانی همچون آیة ا... شیخ محمد حسین شریعتمدار ساوجی و آیة ا... سید شهاب الدین مرعشی بهره مند شد، سپس به سامرا بازگشت و تحصیلات خود را نزد آیة ا... آقا میرزا حبیب ا... اشتهاردی و آیة ا... سید محمد رضا شوشتری ادامه داد.علامه عسکری از همان آغاز جوانی نسبت به تأسیس مدارس و دانشگاههای مختلف اسلامی در سراسر عراق اقدام نمود و برای نخستین بار دانشگاه اصول دین را در ایران تأسیس کرد.این محقق برجسته مکتب اهل بیت(ع) تألیفات و تحقیقات ارزنده ای را نیز به جهان اسلام عرضه داشته است، اما بزرگترین اقدام علامه که شهرت ایشان بیشتر مرهون آن می باشد، روشهای نوینی است که در تحقیقات اسلامی پدید آورد و در واقع راه نوینی را در تبیین اسلام شیعی و دفاع از آن گشود.از علامه عسکری در سومین همایش چهره های ماندگار در سال 82 و همچنین سومین اجلاس مجمع جهانی اهل بیت تجلیل شد.این محقق برجسته سرانجام پس از 98 سال تلاش خستگی ناپذیر در 4 رمضان 1428 (ه.ق) برابر با 25 شهریور 1386 دارفانی را وداع گفت.همزمان با دومین سالروز درگذشت این عالم بزرگ با فرزند ایشان دکتر سیدکاظم عسکری رئیس دانشگاه اصول دین تهران گفتگویی انجام داده ایم که در پی می آید...
یک: فعالیتهای علمی
علامه عسکری از مروجان پرتلاش مکتب اهل بیت(ع) در قرن اخیر به شمار می آید که از قلم و اندیشه خود به شایستگی بهره برد، قلمی که هرگز از مسیر انصاف در تحقیق و نقد علمی خارج نشد.دکتر عسکری درباره فعالیتهای علمی علامه می گوید: پدرم هنگام مطالعه و تحقیق در مورد سیره پیامبر(ص) و ائمه معصومین (ع) متوجه ناراستی هایی شده و دریافت بسیاری از احادیثی که در این زمینه روایت شده جعلی است و سیره پیامبر به درستی نوشته نشده است، بنابراین در پی نوشتن سیره صحیح پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) برآمد و شروع به جمع آوری روایاتی در این زمینه کرد.وی می افزاید: علامه خودشان به من گفت که در زمینه فقه استدلالی به این نتیجه رسیده است که باید با شناسایی روایات و سیره محکم ادله فقهی خود را بر پایه سیره عملی پیامبر(ص) استدلال کنیم. وی ادامه می دهد: ایشان پس از جمع آوری روایاتی در این زمینه متوجه مطالب غیرمعقول شد. مثل روایاتی که در آنها پیامبر افرادی را لعنت کرده اند، علامه در صحت این احادیث شک کرده و درصدد بررسی آنها برآمدند و پس از طبقه بندی آنها متوجه شد که تعدادی از این احادیث از افراد غیر معتبر روایت شده است و پس از بررسی آنها اسم مشترکی را در برخی روایات یافتند. این اسم مشترک راوی معروفی با نام سیف بن عمر تمیمی بود و علامه با تحقیق درباره پیشینه این شخص، دریافت اصحاب سیره و کتابهای رجال احادیث روایات شده از وی را ضعیف دانسته و معتقدند، وی جعال و وضاع است، برخی نیز او را از زنادقه دانسته اند.وی اضافه می کند: در پی این تحقیق علامه کتابهایی را تألیف کرد که این آثار به عنوان روشی نوین، در تحقیقات اسلامی شهرت یافته است.وی می افزاید: علامه عسکری به جز این کتابها که به زبان عربی تألیف شده و دهها کتاب دیگر به زبان عربی، کتابهای زیادی را نیز به زبان فارسی تألیف کرده که از جمله آن می توان به کتاب 14 جلدی نقش ائمه(ع) در احیای دین، کتاب 16 جلدی «برگستره کتاب و سنت»، تاریخ حدیث پیامبر(ص)، شیعیان اهل بیت(ع)، شفاعت پیامبر(ع)، آیه تطهیر، عصمت انبیا، قرآن در دو مکتب و... اشاره نمود.
مرحوم علامه عسکری علاوه بر تحصیل، تدریس و تحقیق و پژوهش مباحث علمی با دانشمندان مذاهب و ادیان گوناگون جهان نیز بحثهای علمی و مناظره هایی بسیار روشنگرانه و منحصر به فرد داشتند.دکتر عسکری در این زمینه می گوید: در سفرهایی که پدرم به مکه داشت، با بسیاری از علما و دانشمندان مذاهب مختلف ملاقات داشته و در این ملاقاتها مباحثه ها و مناظراتی صورت می گرفت که بیشتر آنها پس از مناظره به علامه نه تنها مذهب اهل بیت(ع) را می پذیرفتند، بلکه خود داعیه دار تبلیغ افکار ائمه اطهار(ع) می شدند.وی می افزاید: برخی از علما و دانشمندان نیز پس از اقامت علامه در ایران در محضر ایشان حاضر شده و پس از مباحثه مکتب اهل بیت را می پذیرفتند که برخی از این مناظره ها ثبت و ضبط شده و در مؤسسه علامه عسکری موجود است.
دو: تأسیس مدارس و دانشگاه های اسلامی
علامه عسکری به جز فعالیتهای علمی، حرکتهای بزرگ اجتماعی ، اقدامات سازنده ای را در جهت تحول اسلامی مدارس، دانشگاه ها و حوزه های علمیه عراق انجام داد.
دکتر عسکری با اشاره به اینکه پدرم اولین حرکت اجتماعی خود را با تأسیس مدرسه ای کوچک در سامرا آغاز کرد می گوید: علامه عسکری از همان ابتدای تحصیل در حوزه علمیه سامرا، متوجه نقص هایی در شیوه آموزشی این حوزه شدند.و به دلیل اینکه حوزه علمیه سامرا نظرات و خواسته های ایشان را برآورده نمی کرد به حوزه علمیه قم رفتند، اما در آنجا هم متوجه کاستی هایی شدند، زیرا در حوزه آن روز درس تفسیر با وجود اهمیت زیادش تدریس نمی شد، بنابراین تصمیم گرفتند با چند نفر از دوستان خود درس تفسیر را مباحثه نمایند، که با انتقاد سایر طلاب و سپس اعتراض اساتید حوزه روبه رو شدند، بنابراین علامه دوباره به عراق بازگشت.دکتر عسکری در ادامه اظهار می دارد: پس از بازگشت به عراق علامه در پی اصلاح نقص های موجود در حوزه های علمیه و بررسی برنامه های درسی مدارس دولتی کشورهای اسلامی برآمد و جزوه ای را با عنوان «بیماری های جامعه اسلامی و راه حل های آن» تألیف کرد که در این جزوه تأکید شده که باید مدارسی تأسیس شوند که بتوانند فرزندان ما را به شیوه صحیح اسلامی تربیت کنند.وی می افزاید: در پی آن علامه به تأسیس مدارس و دانشگاههای اسلامی در بغداد، کاظمین و شهرهای دیگر عراق پرداخت و از جمله مدرسه «الامام الجواد» را در بغداد و مدرسه ای را برای دختران در کاظمین با نام «مدرسة الزهرا» تأسیس نموده و مدیریت آن را به بنت الهدی صدر خواهر شهید سیدمحمدباقر صدر سپرد.
وی ادامه می دهد: علامه عسکری در ادامه فعالیتهای اجتماعی خود دانشکده اصول دین را در شهر بغداد تأسیس کرد و اساتید مجربی در آن مشغول به تدریس شدند که فارغ التحصیلان این دانشکده در حال حاضر در پست های حساس مدیریتی کشور عراق و سایر کشورهای اسلامی قرار دارند و یا اینکه از اساتید یا روسای دانشگاه های بزرگ جهان اسلام هستند که از جمله فارغ التحصیلان این دانشگاه «نوری مالکی» نخست وزیر عراق است.
سه: مبارزات سیاسی
علامه عسکری به جز فعالیتهای علمی و اجتماعی، مبارزات سیاسی گسترده ای را نیز علیه حزب بعث عراق انجام داد، وی در این دوران در رأس روحانیون مبارز عراق قرار داشت و با شهدای بزرگی چون آیة ا... سیدمحمد باقر صدر، سیدمهدی حکیم و سید محمدباقر حکیم همرزم بود.
دکتر عسکری با اشاره به اینکه علامه عسکری در سال 1960 به عنوان نماینده آیة ا... العظمی سید محسن حکیم در بغداد تعیین شد، می گوید: وی در این شهر فعالیتهای سیاسی و مبارزه علیه حکومت بعث عراق را شروع کرد و پس از فشار و پیگیری رژیم برای دستگیری ایشان به لبنان و سپس به سوریه و از آنجا به ایران آمد و برای همیشه در ایران اقامت گزید.
چهار: تأسیس دانشگاه اصول دین در ایران
علامه عسکری پس از اقامت در ایران همچنان به فعالیتهای علمی و اجتماعی ادامه داد و نسبت به تأسیس دانشکده اصول دین مبادرت ورزید.دکتر عسکری در این زمینه اظهار می دارد: علامه پس از اقامت در ایران احساس کردند ضرورت دارد در ایران نیز دانشگاه اصول دین تأسیس شود، بنابراین در سال 1373 شمسی این مطلب را با مراجع حوزه و رهبر معظم انقلاب در میان گذاشتند و مقام معظم رهبری در نامه ای خطاب به علامه از ایشان خواستند دانشگاه اصول دین را در ایران تأسیس کند و علامه پس از هماهنگی با وزارت علوم و گذراندن مراحل لازم و تهیه اساسنامه دانشکده و ارسال آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی این دانشگاه را بنیان نهاد.وی خاطر نشان می کند: هم اکنون این دانشگاه با داشتن سه شعبه فعال در تهران، قم و دزفول پذیرای صدها دانشجوی داخلی و خارجی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا می باشد.
تحقیق و علم آموزی تا آخرین لحظه حیات
دکتر عسکری پدر بزرگوار خویش را تشنه علم و فراگیری دانش دانسته و می گوید: ایشان سراسر عمر خود را وقف علم و ترویج فرهنگ اهل بیت نموده و حتی تا آخرین ساعات زندگی این روش را ادامه داد و حتی این اواخر با وجود کهولت سن نارسایی قلبی و کلیوی در حال تألیف ادامه کتاب نقش ائمه در احیای دین بود.