مشارکت مردم در هشت دوره انتخابات مجلس چگونه بود؟ / در انتخابات مجلس نهم، میزان مشارکت مردم بالاتر از قبل میرود یا پایین تر؟
نسرین وزیری: این سوالی است که کم و بیش در میان سخنرانیهای سیاسیون به آن پرداخته میشود. برخی خوشبینانه از افزایش میزان مشارکت دم میزنند و برخی به جای گرم کردن تنور انتخابات با اعلام کاهش میزان مشارکت عمومی، به سیاه نمایی میپردازند.
در مبانی علم سیاست، نخستین بار نظریه پردازانی چون جان لاک، روسو و منتسکیو پس از ارائه تعاریف خود از دولت، حاکمیت و نسبت و رابطه آن با مردم، درباره زمینههای مشارکت مردمی سخن گفتند. مشارکتی که درعمومیترین شکل آن به حقوق و مشارکت همگانی و حق رأی، تعمیم یافت .با پیروزی انقلاب اسلامی و برگزاری سالانه یک انتخابات، جلوههایی از مردم سالاری به نمایش درآمد که با پررنگ شدن هرباره مشارکت مردمی، رایی دوباره به جمهوری اسلامی داده میشد و پایههای نظام مستحکمتر از گذشته.
اینکه زمینههای میزان مشارکت مردم چیست و چرا گاهی این مشارکت کمرنگتر از گذشته میشود، شرح مفصلی است که از جمله آنها میتوان به باور عمومی در میزان تاثیرگذاری آرا، رضایت همگانی، تضارب آرا در عرصه رقابت و ... اشاره کرد. هرچه موضوع انتخابات، محلیتر باشد – همچون انتخابات مجلس و شوراها – انگیزههای منطقه ای نیز بر میزان مشارکت عمومی تاثیرگذار خواهد بود.
در مجموع هشت انتخاباتی که برای تعیین ترکیب اعضای خانه ملت برگزار شده، انتخابات مجلس پنجم با حضور 71 درصد واجدین اخذ رای، در بالاترین لیست جایگاه قرار دارد و مجلس هشتم با غیبت 49 درصد واجدین اخذ رای در انتخابات اسفند 86 در پایین ترین جایگاه است. در تمامی ادوار مجلس، بیش از 50 درصد واجدین اخذ رای در انتخابات حضور یافتهاند.
جدول مقایسه جمعیت کشور با تعداد رای دهندگان در انتخاباتهای مجالس هشتگانه
دورههای مجالس/ سال برگزاری انتخابات جمعیت کشور جمعیت واجدین اخذ رای جمعیت رای دهندگان میزان مشارکت
مجلس اول/۱۳۵۸ ۳۷ میلیون و ۷۱۴ هزار نفر ۲۰ میلیون و ۸۵۷ هزار نفر ۱۰ میلیون و ۸۷۵ هزار و ۹۶۹ نفر ۵۲%
مجلس دوم/۱۳۶۳ ۴۵ میلیون و ۷۹۸ هزار نفر ۲۴میلیون و ۱۴۳هزار نفر ۱۵ میلیون و ۶۰۷ هزار و ۳۰۶ نفر ۶۵%
مجلس سوم/۱۳۶۷ ۵۱ میلیون و ۹۰۹ هزار نفر ۲۷ میلیون و ۹۸۷ هزار نفر ۱۶ میلیون و ۷۱۴ هزار و ۲۸۱ نفر ۶۰%
مجلس چهارم/۱۳۷۱ ۵۶ میلیون و ۶۵۶ هزار نفر ٣٢ میلیون و ۴۶۵ هزار نفر ۱۸ میلیون و ۷۶۷ هزار و ۴۲ نفر ۵۸%
مجلس پنجم/۱۳۷۴ ۵۹ میلیون و ۱۸۷ هزار نفر ٣۴ میلیون و ٧١۶ هزار نفر ۲۴ میلیون و ۶۸۲ هزار و ۳۸۶ نفر ۷۱%
مجلس ششم/۱۳۷۸ ۶۳ میلیون و ۱۵۲ هزار نفر ۳۸ میلیون و ۷۲۶ هزار نفر ۲۶ میلیون و ۸۲ هزار و ۱۵۷ نفر ۶۷%
مجلس هفتم/۱۳۸۲ ۶۷ میلیون و ۳۱۵ هزار نفر ۴۶ میلیون و ۳۵۱ هزار نفر ۲۳ میلیون و ۷۳۴ هزار و ۶۷۷ نفر ۵۱%
مجلس هشتم/۱۳۸۶ ۷۱ میلیون و ۵۳۲ هزار نفر ۴۳ میلیون و ۸۲۴ هزار نفر ۲۲ میلیون و ۳۵۰ هزار و ۲۵۴ نفر ۵۱%
مجلس نهم/۱۳۹۰ ۷۴ میلیون و ۹۸۱ هزار نفر ؟؟؟ ؟؟؟ ؟؟
* توضیح جدول: علی القاعده متناسب با افزایش نرخ رشد جمعیت در هر سال، جمعیت واجدین شرکت در انتخابات نیز باید افزایش یابد. این قاعده در انتخابات مجلس هشتم صادق نیست. چرا که سن رای دهندگان در قانون انتخابات مجلس از 16 به 18 سال افزایش یافت. به همین دلیل جمعیت واجدین حق رای کمتر از انتخابات مجلس هفتم شد.