مشكل خميني
خيلي محرمانه 4 اكتبر 1978 ـ 12 مهر 1357
از: دفتر حافظ منافع امريكا، بغداد به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دي. سي ـ فوري
رونوشت: سفارتخانه‌هاي امريكا در تهران، آنكارا، اسلام‌آباد، كويت، لندن، پاريس، مسكو
موضوع: مشكل خميني
1ـ خلاصه: تصميم دولت عراق در رابطه با حضور خميني در اين كشور با توجه به چند نكته از جمله تمايل به داشتن روابط حسنه با ايران اتخاذ خواهد شد. بيانيه شديداللحن ايران مبني بر تقاضا از عراق جهت نگهداري خميني در كشور به نظر مي‌رسد تا حد زيادي در اين رابطه مؤثر واقع شود. پايان خلاصه.
2ـ عراق در رابطه با حضور خميني در اين كشور داراي منافعي مي‌باشد زيرا از حضور ميهمانان وي به عنوان يك اهرم رواني براي بهبود روابط ايران و عراق در بلندمدت استفاده مي‌كند. خميني شمشير غلاف شده‌اي است كه نياز تداوم روند بهبود بخشيدن به رابطه با بغداد را به تهران گوشزد مي‌كند. ادريس بارزاني هم همين وظيفه را براي طرفهاي ايراني اجرا مي‌كند.
3ـ با اين حال رژيم عراق مي‌خواهد مطمئن باشد كه از خميني در جهت اهداف خود و نه اهداف ديگران استفاده مي‌كند. تمايل عراق براي حفظ آتش‌بس با همسايه بزرگتر خود انگيزه اصلي اعمال محدوديتهاي شديد بر فعاليتهاي خميني مي‌باشد. مقامات بغداد در مقابل اين اخبار مطبوعات بين‌المللي مبني بر اينكه در ايجاد اغتشاش در ايران از خميني حمايت كرده‌اند بيش از حد عكس‌العمل شديد نشان مي‌دهند.
4ـ رهبريت عراق شديداً از وقايع افغانستان تكان خورده است. احتمال بروز بي‌ثباتي عمده در ايران به هيچ‌وجه امر خوشايندي نمي‌باشد. با وجود اينكه عراق نسبت به يك ايران قدرتمند و متحد با غرب احساس عدم اطمينان بسيار دارد ولي در همسايگي خود يك ايران تحت سلطه شوروي با يك قذافي ايراني را كمتر مي‌پسندد. دليل ديگري نيز مي‌توان براي تحت كنترل نگهداشتن خميني ايراد نمود.
5- رهبريت اين كشور همچنين بايستي تأثير حضور خميني را بر روي 50 درصد ازجمعيت شيعه مذهب خود در نظر داشته باشد. توجه اين رژيم به امنيت داخلي اولويت اصلي را دارد. نگهداشتن خميني در كشور به عنوان يك پناهنده سياسي قدرتمند كه رفتار متعادلي داشته باشد منعكس كننده اعتبار دولت خواهد بود. بيرون راندن وي به منزله نقض ارزشهاي سنتي اعراب و همچنين احساسات مذهبي بسياري از عراقيها خواهد بود. حال با متهم شدن رژيم عراق به زنداني كردن خميني بر اساس درخواست ايران اوضاع ممكن است فرق داشته باشد.
6ـ خميني براي هر دو كشور ايران و عراق مسئله مشكلي به وجود آورده است. خطر وي نسبت به بغداد در مقايسه با تهران ممكن است كمتر باشد ولي در مورد عواملي كه بايستي به هنگام تصميم‌گيري در مورد محل اقامت بعدي وي در نظر گرفت هيچ اختلافي (بين دو كشورـ م) وجود ندارد. حضور وي در اينجا يك فرصت بالقوه بلندمدت در اختيار عراق گذاشته است اما بكر و صدام حسين بايد از اين موضوع واهمه داشته باشند كه اگر قرار شود دولت ايران بر اثر روحيه منتشر شده توسط خميني سقوط كند و يا اگر ايران با استفاده از امكاناتي كه دارد عليه عراق اقدامات تلافي‌جويانه انجام دهد هرگز نخواهند توانست از چنين امكانات بالقوه‌اي استفاده نمايند. و اگر با خميني بدرفتاري كند تأثيرات آن بر جماعت مسلمان شيعه عراق چه خواهد بود؟
7ـ مواضع محكم و يكپارچه‌اي كه دولت ايران اتخاذ كرده ايجاب مي‌كند كه در چنين شرايط بحراني دقت بيشتري به عمل آيد. اگر رژيم عراق احساس كند كه خميني كاسه از آش داغتري خواهد شد ممكن است وي را با يك هواپيما روانه كند تا هر كشوري كه مي‌خواهد به وي پناهندگي بدهد.
(به نظر ما در عين حالي كه ممكن است يك كشور مسلمان چنين كاري بكند اما اين امكان هم وجود دارد كه يك كشور غربي كه تعداد قابل توجهي از پناهندگان غيرفعال ايراني را پذيرفته چنين كاري انجام دهد.) با اين حال اگر دولت ايران مشخص نمايد كه حضور مستمر خميني در نجف براي روابط ايران و عراق به جاي مضر بودن نسبتاً مفيد خواهد بود حدس مي‌زنيم كه رژيم بغداد نيز خطر نگهداري وي در اينجا را بپذيرد و اقدامات لازم براي مراقبت از اعمال وي را اتخاذ نمايد. با توجه به اينكه انجام مراقبتهاي خوب در زمره امور جاري دستگاه امنيتي عراق نمي‌باشد ولي ما تصور مي‌كنيم كه آنها در مورد حد قابل قبول اعمال كنترل بر مراجعات خميني و آزادي عمل وي به ديدگاههاي ايرانيان توجه خواهند داشت.
پك