رویارویی اروپا و آمریکا بر سر ایران

ایران و اتحادیه اروپا روز یکشنبه، اول ژوئن، تازه ترین دور «گفت وگوهای مشروط» خود را در تهران آغاز کردند.
اما این گفت وگوها تحت الشعاع رشته اتهاماتی قرار گرفته است که دولت آمریکا علیه ایران مطرح می کند: اتهاماتی چون برنامه های هسته ای دولت ایران و پناه دادن به اعضای شبکه القاعده. این اتهامات پیشتر نیز مطرح شده است اما این بار این ادعاها به وسیله یک رشته گزارش ها در مطبوعات آمریکا تقویت می شود مبنی بر اینکه مقامات واشنگتن اتخاذ سیاست سخت تری در قبال ایران را مورد بررسی قرار داده اند. برخی می گویند که این مقامات سیاست تغییر دیپلماسی در ایران را بررسی می کنند. در همین حال برخی از دیپلمات های اروپا بیم از آن دارند که ممکن است ایران موضوع دیگر رویارویی بین آمریکا و اروپا شود. منازعات اخیر بین مقامات ایران و آمریکا زنگ خطری قطعی خواهد بود.
آری فلچر، سخنگوی کاخ سفید، در این باره می گوید: «ما همچنان به ایران فشار می آوریم تا به برنامه های تسلیحاتی خود خاتمه بدهد و همچنان به ایران فشار می آوریم تا از حمایت خود از تروریست ها دست بکشد. » اما ایران همواره این اتهامات را رد کرده است. مرتضی سرمدی، سفیر ایران در لندن، می گوید که فعالیت های هسته ای ایران صلح آمیز است: «سلاح های کشتارجمعی در رویه دفاعی ما جایی ندارد. ما در این زمینه کاملا شفاف عمل کرده ایم و یک برنامه صلح آمیز را دنبال می کنیم. » این بار تفاوت در آن است که برخی محافظه کاران در آمریکا می خواهند سیاست آمریکا بر علیه ایران با اقدامات عملی دنبال شود. گزارشاتی رسیده است مبنی بر آنکه عواملی در پنتاگون، سیاست تغییر رژیم ایران را دنبال می کنند و یا حداقل به دنبال راه هایی برای متزلزل کردن حکومت روحانیون هستند. برای بسیاری از دولت های اروپایی که از دولت اصلاح طلب محمد خاتمی در برابر جناح تندرو حمایت می کنند، این مسئله یک زنگ خطر محسوب می شود.
«رابین کوک»، وزیر امور خارجه سابق بریتانیا گفته است: «خطر واقعی این نوع خصومت های لفظی که از واشنگتن سرچشمه می گیرد این است که در ایران این مسئله باعث تقویت دست های محافظه کاران می شود .» این افراد بعدا خواهند گفت: «خوب، این اصلاح طلبان درواقع کسانی هستند که با آمریکا همدست هستند، شما باید از ما حمایت کنید نه از آنهایی که طرفدار تجدد در ایران هستند.» و این قضیه می تواند گام بسیار جدی در جهت کنار گذاشتن اهدافی باشد که در طول سال ها سیاست اروپا و بریتانیا بوده است، یعنی تشویق اصلاح طلبان برای آنکه خیال پردازی های گروه های تندرو را به واقعیت تبدیل نکنند. سیاست جاری اروپا در قبال ایران موسوم به گفت وگوی مشروط ارتباطی میان پیشرفت پیوند با ایران و پیشرفت های موازی در زمینه های سیاسی ایجاد می کند و این به معنای تشویق در ایجاد تغییراتی در درون ایران بوده است. اما آیا این روش کارآیی دارد؟
«استیون ایورتز» از مرکز اطلاعات اروپا در لندن به این پرسش چنین پاسخ می دهد: «پیشرفت هایی در زمینه حقوق بشر به وجود آمده اما در مورد مسئله سلاح های کشتار جمعی پیشرفت کمی از سوی ایرانیان وجود داشته است. زیرا تندروها و اصلاح طلبان هر دو از برنامه های هسته ای حمایت می کنند بنابراین در این قسمت سیاست اتحادیه اروپا کارساز نیست. » در حالی که اروپا به ادعای آمریکا درباره ارتباط ایران با شبکه القاعده به دیده شک نگاه می کند، بسیاری از دولت های اروپایی در برنامه های هسته ای ایران با واشنگتن هم عقیده اند. برخی از سیاستمداران اتحادیه اروپا بسیار نگرانند از آنکه آمریکا بر متحدین اروپایی فشار وارد کند. در این باره آنتونی کوردزمن، از مرکز مطالعات بین الملل و استراتژیک واشنگتن می گوید: «من فکر نمی کنم در این مقطع آمریکا بخواهد فشاری وارد کند. اما قطعاً گفت وگوهای بسیار زیادی با کشورهای اروپایی درباره سطح فعالیت های هسته ای در ایران و مشکلات تروریسم در این کشور صورت می گیرد و این مسئله برچگونگی برخورد کشورهای اتحادیه اروپا با دولت ایران تاثیر خواهد داشت. » استیون ایورتز معتقد است که اروپا می خواهد از مذاکرات خود با ایران استفاده کند تا ایران را وادار سازد پروتکل دیگری را امضا کرده و اجازه دهد از تسهیلات هسته ای این کشور بازرسی های دقیق تری انجام شود.
احتمالاً اروپا امیدوار است که اگر ایران این درخواست را بپذیرد، بخشی از منازعات اخیر حل خواهد شد. اما اگر ایران نپذیرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا اتحادیه اروپا در برخورد با ایران متحد خواهد ماند یا آن گونه که در جنگ با عراق مشاهده کردیم این روابط به نزاع هایی تلخ بین آنها تبدیل خواهد شد؟
استیون ایورتز می گوید: «من انتظار دارم که در حال حاضر با یکدیگر متحد باشیم. اما اگر ایرانی ها با امضای پروتکل دیگری موافقت نکردند و اگر آمریکا آشکارا به سوی سیاست تغییر دیپلماسی در ایران حرکت کند و اگر مشاوران محافظه کار جدید آمریکا بیشتر درباره عملیات دقیق نظامی صحبت کنند، به راحتی می توان تصور کرد که در اتحادیه اروپا اختلاف نظر به وجود خواهد آمد. این یک فرصت است. در واقع برای اهداف سیاست خارجی اتحادیه اروپا این یک آزمون است. در آزمون عراق شکست خوردیم، اگر در آزمون ایران نیز ناکام بمانیم، دیگر باید قطع امید کنیم. » در حال حاضر تا حل شدن اختلافات داخلی در دولت آمریکا درباره ایران، اتحادیه اروپا و ایران فرصت دارند. هنوز چند هفته به ارائه گزارش بسیار مهم بازرسین تسلیحاتی سازمان ملل درباره برنامه های هسته ای ایران باقی است. اما تندروها در آمریکا و ایران همچنان به منازعات لفظی خود ادامه می دهند و سرانجام اتحادیه اروپا باید موضع خود را روشن کند.