از تصرف لانه تا تحويل جاسوسان- آن 444 روز

تصرف سفارت آمريكا در تاريخ 13 آبان 1358 اتفاقى نادر و در عين حال بـر روند تحولات سياسى نظام جمهورى اسلامى بسيار تاثيرگذار بود؛ چنانكه به نظر مى رسد آثار و تبعات ايـن واقعه تا مدت هاى مديدى بر روابط ما با ديگر كشورها تاثيرگذار باشد . شايد دانشجويانى كه براى نشان دادن اعتراض خود بـه عـمـلـكـرد خـنـثـى دولـت مـوقـت در بـرخـورد بـا ضدانقـلابـيـون و دولت هاى غربـى ، از در و ديـوار سفارت بالا رفتند، فكر نمى كردند كه اين حادثه طى چند دهه ، حوادث سياسى را تحت الشعاع خود قرار دهد . در هر حال جرقه هاى حمله به سفارت از همان اوايل پيروزى انقـلاب زده شد .پس از سقوط رژيم شاهنشـاهـى ، در تاريخ 25 بهمـن 1357 سفـارت آمريكا مورد حمله قرار گرفت كه با پا در ميانى دولت موقت و مساعدت ابراهيم يزدى ، به اعضاى سفارت در خصوص تامين امنيت آنان اطمينان داده شد .
 البته هر چند حـركت هاى انقلابى در آغاز امـر مهارناپذيرند و بسيارى از نيروهاى مبارز كه شاهد به ثمـر رسيدن نـهـضـت بـودنـد، فـرصت را بـراى فـرو نشاندن كينه و بغض خود نسبت به همه مسببان در به تاخير افتادن پيـروزى انقلاب ، مناسب مى داند امـا اگر تدبير اعضاى شوراى انقلاب و دولت موقت و توصيه هاى امـام راحل (ره)نبـود، چه بسا كه فـوران بغض هاى فرو خفته ، چون سيلى خروشان ، بساط بسيارى از عناصر ريـز و درشت داخلى و خارجى را بدون آنكه ميزان نقش آفرينى آنها در حوادث انقلاب تعيين شود، برمى چيد و اين مساله البته با عنايت به اينكه دست هاى پيدا و پنهان دسيـسـه سـازان منتظـر گرفتن ماهى از آب گل آلـود بودند، براى ادامه بقا و حيات انقلاب مضر بود . در هر حال ملت ما از هـمـان ابـتـدا بـه واسطـه حضور پررنگ آمريكا در جريان هاى قبل از انقلاب و حمـايـت و پشتيبانـى هـايـى كـه از اقـدامـات شـاه مى كرد، از آن كشور دلى پركينه داشت و با توجه به پناهندگى شـاه بـه آمـريـكـا ايـن كـدورت ها بيـشـتـر مى شد .ضمن اينكه حافظه تاريخى مـردم ، جريان كودتاى 28 مرداد را نيز فراموش نكرده بود .
 اما نوع تعامل دولت موقت با كشـورهاى غربى به ويژه آمريكا، همين طور مواجهه با مسايل داخلى در بسيارى از موارد، باعث رنجش نيروهاى پيرو خط امام شده بود .آنان انتظار اقدامى انقلابى داشتنـد، در صـورتى كه مهـدى بـازرگان ، كابـيـنـه خود را بـه فولكس واگنى تشبيه كـرده بود كه » كار يك بولدوزر «.از آن برنمى آمد بدين ترتيب در ميان گروه هاى ناراضى ، بخشى از دانشجـويـانـى قـرار داشتنـد كـه در طـول وقايـع و اتفاقاتى كه رخ داده بود،همديگر را شناسايى و براى پيشبرد اهداف خـود اقدام به تشكيل جبهه اى متحـد كرده بود .
با توجه به اينكه اين افراد در شمار منتقدان دولت محسـوب مى شدند، بـراى اينكه تقاضاهـاى خود را هرچه بهتر به گوش مسئولان نظام برسانند، با تشـكـيـل شـورايى مـركب از هفـت نمـايـنـده از بـيـن دانشجويان كل دانشگاه هاى كشور، خواستار ارتباط بهتر و وسيع تر با مسئولان نظام شدند .كمى بعد پنج نفر از شخصيت هاى مملكتى كـه عـبـارت بـودند از حضرت آيت الله خامنه اى ، حجت الاسلام موسوى خوئينى ها، دكتر حسن حبـيـبـى ، حـجـت الاسـلام محمد مجتهد شبسترى و دكتر ابوالحسن بنى صدر، جلسات منظمـى را با اين شـوراى هفت نفـره ترتيب داده و طى آن مباحث مهـمـى در مـورد دانشگـاه هـا مـطـرح و گزارش كـار را خـدمـت امـام ارائه دادنـد . (بحران 444 روزه در تهران ، اميررضا ستوده و حميد كاويانى ، 56 و )57 اما پيش از اينكه چنين بحثى اساسا مطرح شود، اعضاى دولت موقت طى سفر به الجزاير، به منظور شركت در جشن استقلال اين كشور با مشاور امنيت ملى كارتر ديدار و گفت و گو كـردند .
در اين ديدار مهـدى بـازرگان و ابـراهيـم يـزدى و برژينـسـكـى در خـصـوص مـسـائـل مـربـوط بـه روابـط دو كـشـور و همين طور حضور شاه در آن كشور به بحث و بررسى پرداختند كه البته خبر اين ديدار به سـرعت در كشور پيچيد، اعتراض هاى فراوانى را به خصوص در سطح محافل دانشگاهى در پى داشت .در اين ميان بيش از همه ، دانشجويان پيرو خط امام و اعضاى دفـتـر تحكيم وحدت واكنش نشان دادند و ضمن صحبت با موسوى خوئينى ها و ارائه اين خبر كه يكى از عناصر مهم » سيا «در پـوشش يك ديپلمـات آمريكايى وارد ايران شده و گويا دنبال اهداف خاصى براى مقابله با انقلاب است ، از او خـواستند تا نظـرش را در مـورد اشغال سفـارت آمريكا بيـان دارد .
(انقلابو تنـازع بقا، عمادالدين باقى ، ص 24 و )25 موسوى خوئينى ها علاوه بر موافقت با اين قضيه در خصوص اطلاع امام از اين طـرح به دانشجويـان گفت ::» اگرچـه ايشان در جريان قضيه قـرار ندارد، اما قلبا راضى به اين كار است ، بنابراين فعلا با ايشان در ايـن خـصــوص صـحـبـتــى نمـى كـنـيــم ، چــون محضـورات ايشـان را مى دانيم و ممكـن اسـت ، بـا توجه به شرايطى خاص ،ايشان نتوانند تمايل قبلى خود را اعلام كنند وناگزير باشند سكوت كنند .
در نتيجه !«ما سؤال نمى كنيم به اين ترتيب تـرديدهاى اوليه دانشجويان بـراى انجـام كـار بــرطـرف شـد و ســرانجـام 13 آبـان (روز دانش آموز )را با توجه بـه اجتماع عظيم دانشگاه در اين روز براى عملى كردن نقشه ، انتخاب كرده و دليل آن را تصميم عناصر ضـدانـقـلاب و گروهك هـا در دانشگاه به مناسبت اين واقعه و طرح شعارهاى جديد و به تعطيلى كشاندن دانشگـاه و اعـتـصـاب عـنـوان كردند .(كيهان)60.8.13 جمعيتى حدود 300 تا 400 نفر از دانشجويان به سمت سفارت راهپيمايى و تظاهرات كردند و سپس موفق به تصرف » لانه جاسوسى «شدند . دولت مـوقت كه در بـرابر عمل انجام شده قـرار گرفته بود، استعفا كرد و امام نيز با پذيرش اين اقدام ، شوراى انقلاب را مامور اداره كشور نمود . البته اين حادثـه بـازتاب هاى داخلى و خـارجى فـراوانى پيـدا كـرد .از ابتدا مـعـلـوم بود كه اعـضـاى نهـضـت آزادى وملـى گـراهـا با اين اقـدام مـخـالـ هستند، هر چند در آغاز كار دكتر يزدى ، زمانى كه هنوز مسئـوليت وزارت امورخـارجه را داشت اعلام كـرد، مـسـئـوليـت ايـن كـار در درجـه اول بـه عـهـده آمريكايى هاست .
با اين حال ، تازه اين اول كار بود واز همان ابتدا معلوم بود كه اعضاى كابينه مـوقت ، اين گونه اقدامات خارج از قاعده و قانون را نمى پذيرند و آن را مداخله در امور دولت تلقى مى كنند .بازرگان در كتاب » انـقـلاب ايـران در دو حـركت «، جنـبـش دانشجويان را چنين توصي مى كند :دانشجويان و دانش آمـوزان نـزديك به حـزب جمـهـورى اسلامـى نه تنهـا » و «مقتدرانه و خودمختارانه عمل مى كردند تمكيـن از وزير خارجـه ، دولت ، شوراى انقـلاب و رئيس جمهور نمى كردند «بلكه » مدعى آنها بودند «و بازرگان در مورد نقش اصلى اين جريان مى افزايد : يگانه شخص واسطه و مـؤثر و شايد وارد و محرك از روز اول ، آقاى خوئينى هـا بـود .«(انقلابايران در دو حركت ، ص )169 البته از ديگر سو، نوع واكنش نيروهاى چپ در داخل كشور نيز جالب بود .آنان پيش از اين واقعه ، نيروهاى انقلابى را عناصرى ارتجاعى مى ناميدند اما پس از آن با توجه به شور و هيجان و التهاب عمومى كه سراسر كشور را فـراگرفته بود ـ خود را به جريان عمومى وصل كرده و براى بهره گيرى از موقعيت ، از تسخير سفارت آمريكا توسط دانشجويان حمايت و به نفع آنـان راهپيمايى و تظـاهـرات كردند .
از سـوى ديگر درحالى كه سازمان مجاهدين خلق (كههميشه سعى مى كـرد خود را پيشرو قلمداد كند )به خـاطـر اينكه عقب ماندگى خـود را جبران كند، كنسـولگرى آمريكا را در تبريـز و شيراز مورد تعرض قرار داد امـا دادگاه انقلاب ،هواداران به اين سازمان را موظ به تخليه اماكـن كـرد كه اين نيز سبـب شـد تـا منافقيـن اعلاميه هاى مـتـعـددى را عليه نظام منتشـر كـنـنـد . (انقلاب و تنازع بقا، ص 35 تا )37 در بين نـيـروهاى انقلابـى گـرچه در بـرخورد بـا آن موضـوع تسخير سـفـارت ، يكدستى و يكـپـارچگـى وجود داشت اما بـرخى از سرشناسان اين جبهه نـيـز اظهارنظـرهايى متفـاوت داشتند .از جملـه آيـت الله مهـدوى كنى حـمـلـه بـه سـفـارت را » مضـر بـه حال انقلاب «و مغاير با » قـوانين بين المللى «عنـوان كرد . (آرشيو مركز اسناد انقلاب اسلامى ، جلسه يازدهم ، شماره بازيابى )78.4.5 ,2804 ليكن حمايت امام راحل (ره)از اين اقدام عـزم دانشجويان تسخـيـركننده سفـارت را بـراى ادامه كار استوارتر كرده و براى اينكه امور، نظم و ترتيب بهترى بگـيـرد، طـبـق درخواست دانـشـجـويـان ، مـوسـوى خوئينى ها در محل حضور پيدا كرد .
 (غائله چهارم اسفند، ص )207 مدتى بعد براى پـرهيز از اختـلاف نـظـر، شـوراى مركـزى در محـل سفـارت تشكيل شـد تـا همه تصميمـات مـربـوط به وضعيت گروگان ها به صورت واحد اتخاذ شود . اما علاوه بر تصرف سفـارت ، موقعيت ديگرى كه براى دانشجويان فراهم شد، دسترسى به اسناد آن مجموعه بود، هر چند از زمان محاصره تا دست يافتن به ساختمـان سـفـارت ، ساعاتى طـول كشيـد .ايـن فاصله ، فـرصت نسبتا كافـى را در اختيار كـارمندان آمريكايى قرار داد تا به وسيله وسايل امحا، بسيـارى از مـدارك را از بيـن بـبـرند، امـا تـلاش و پـشـتـكـار زايدالوص جـوانان انقلابى ، سبب شد تا بسيـارى از اسناد دوبـاره بازسازى و مـرحله به مـرحله انتشـار يابند . نتيجه اين افشاگرى ، اعلام طرح ها و نقشه هاى آمريكايى ها براى تحت نظر داشتن بسيارى از نهادها و سازمان ها و تحت كنتـرل درآوردن آنها بود .هميـن طور نوع تعاملات در روابط افراد بسيار با كـارمندان سفارت نيز بر ملا شد .در هـر حال انتشار اسنـاد، طوفانى عظيم برپا كرد و بيش از همه اعضاى نهضت آزادى از جمله » عباس اميرانتظام «سخنگوى دولت موقت از آن متضرر شدند .با اين حـال آنـان سـعـى مى كردند، با جعلى خواندن اسناد يا گزينشى دانستن آن تا حدودى از تبعات انتشار اسناد بكاهند كه البته به مـوفقيت چشمـگـيـرى دست نيافتند و مـقـدمـات برگزارى دادگاه سخنگوى دولت ، زودتر از زمانى كه تصور مى كردند، فراهم و نتيجه آن نيز محكوم شدن او به اتهام جاسوسى به حبس ابد بود . با وجود اينكه انتشار اسناد و تدوين آن به صورت سلسله كتب بـه عـنـوان يكى از منابع اصلى جـهـت مطالعه ميـزان دخالت دولتمردان آمريكايى در امـور داخلى كشورها از جمله ايران به شمار مى رفت ، اما همواره اين سؤال بى پاسخ مطرح بود كه چرا اسناد و مدارك مربوط به ميـزان ارتباط يا اطلاعات كـاركنان سفارت از نهادهاى قضايى ، هيچ گاه منتشر نشد و البته ايـن درحالى بـود كه طبعا بـا تـوجه به اقـدامـات دادگاه انقلاب و ديگر مراجع قضايى ، آمريكايى ها برحسـب قراين مى بايست ، در كنـار تـوجهى كه بـه ديگر نهادها دارند، به اين مركز نيز نيم نگاهى داشته باشند، اما در ميان اسناد منتشره، در اين خصوص مدارك و شواهد كمترى به چشم مى خورد . با اين حال ادامه افشاگرى ، طوفانى به پا كرد كه اثرات آن بسيارى از افراد و گروه هاى سياسى را تكان داد .با توجه به جايگاه موسوى خوئينى ها در شوراى سرپرستى صـداوسيما محتـواى بسيارى از اسناد از طريق ايـن رسانه به اطلاع عـمـوم مى رسيد .
همـيـن مساله باعث شد تا به شوراى انقلاب از سوى بسيارى از جريان ها و جناح هاى سياسى ـ كه ادامه اين روند را به ضرر خود مى دانستند ـ فشارهاى غيرقابل تحملى وارد شود و اين نهـاد، ناگزير طى تصويـب نـامـه اى ادامه افشاگـرى از راديو و تلويزيـون را ممنـوع اعلام كرد .(غائلهچهاردهم اسفند، ص )65 اما در كنـار واكنش هاى داخلى ، بـازتاب هـاى خارجى آن نيز شعاع هاى بيشتـرى داشت .وزارت خـارجه آمريكا ضمن انتـشـار بـيـانـيـه اى ، حـركـت دانشجويان را تقبيح و فعاليت هاى ديپلماتيك را عليه ايران براى حل بحران در دستور كار قرارداد .در كنار آن شوراى امنيت سازمان ملل ، جلسه فوق العاده اى تشكيل داد .از طرفى ديگر از سوى پاپ ژان پل دوم (رهبر كاتوليك هاى جهان )و ديگر شخصيت هـاى سياسى ، ده ها پيـام بـراى حل مسالمت آميز قضـيـه و آزادى گـروگان هـا بـراى امام ارسال شـد .
(ايـرانو آمريكا، بررسى سياست هاى آمريكا در ايران ، حسن واعظى ، ص )97سرانجام در شانزده آبان 1358 سازمان ملل براى محدود كردن ايران تصميم خود را گرفت .نوزده آبان 58 اين سازمان به اتفـاق آرا، خواستار آزادى فورى گروگان ها شد و به موازات اين حركت ، آمريكا نيـز ارسال قطعات نظـامـى بـه ايـران را به رغم تـوافقـات گذشـتـه ممـنـوع اعلام كـرد .در چـهـاردهم آذر 58 شوراى امنيت با تصويب قطعنامـه 457، خواستـار آزادى فورى گروگان ها و تحويل سفارتخانه شد .در 25 آذر 58 راى دادگاه بين المللى لاهه مبنى بر آزادى فـورى گــروگـان هـا و تحـويـل ســفــارت و رعـايـت مصـونيت هاى ديپلماتيـك و الـزام ايران به پـرداخت خسارت بابت گروگان گيرى صادر شد . علاوه بر راهكارهاى بين المللى ، آمريكا با توجه به وجود اختلافات مرزى بين ايران و عراق و احتمال وقـوع درگـيـرى بـيـن ايـن دو كـشـور و بـا تــوجـه بـه كدورت هاى سياسى كه با عراق داشت ، درخواست اين كشـور را بـراى برقرارى مجـدد رابطه پـذيـرفت و همين طور نسبت به تحويل سوخت اتمى توسط فرانسه به عراق واكنش منفى نشان نداد .كاملا محرز بود كه چنين تعاملـى بـا رقيب ايـران در راستاى تحت فـشـار قراردادن ايران صورت مى گيـرد .(چالشهاىايران و آمريكا بعداز پيروزى انقلاب اسلامى ايران ، حميد مصباوى ، مركز اسناد انقلاب اسلامى ، ص 92 تا (94 در كنار همه اينها، فشارهاى اقتصادى و بلوكه و مـسـدود كـردن اموال ودارايـى ايـران و مـؤسـسـات اقتصادى و بانك هـاى كشور در دستور كار هيـات دولت اين كشور قرار گرفت .
ليكن هيچ كدام از اين حركت ها نتوانست ايران را در موضع انفعـال قـرار دهد .مسئـولان رده بالاى نـظـام هـمـچـنـان بــر تحـويـل شـاه بـه ايـران تـاكـيــد مى ورزيدند .بحرانى سخت آمريكا را فراگرفته بود، در بين مشاوران كارتر نيز دودستگى وجود داشت ؛ برخى ماننـد » سـايـروس ونس «وزير امـورخارجه بـه شيوه هاى مسالمت آميز در برخورد با ايران تاكيد داشتند و گروهى ديگر مانند » برژينسكى «مشاور امنيت ملى رئيس جمهور مـواجهه نظامى و بهره گيـرى از زور را مورد توجه قرار مى دادند .البته كارتر همـه راهكارها را مـورد بـررسى قـرار مـى داد و عـلاوه بـر تـاكـيـد بـر جنبه هاى مسالمت آميز در بـرخورد با ايران ، استفاده از نيروى نظامى عليه كشورما را نيز مورد ارزيابى قرار مى داد .جالب اينكه وى در كنار اينها، سياست هاى پشت پـرده را نيز تجربه كـرده بود و حتى در فـروردين 59 در نامـه اى مـحـرمانه خطـاب بـه حـضـرت امـام نوشت :مـا آمـاده پذيـرش حقايق جـدى كـه مـولود انقلاب ايـران است ، مى باشيم .اين امر همچـنـان هدف و آرزوى ماست .
زيرا من تصور مى كنم كه ما هدف واحدى را كه صلح جهانى و بـرقرارى عدالت .«براى همه ملل است ، تعقيب مى كنيم حضرت امام نيز بعداز ملاحظه نامه ، دسـتـور انتشار آن را داد .افشاى محتواى نامه مذكور به لحاظ سياسى بـراى كـارتر چندان خـوشايند نـبـود و هنـرى كسيـنـجـر در واكنشـى اعـلام كـرد :آمريكا بـايـد بـه .«مقامات ايرانى بگويد كه ميهمانى تمام شد (ايران و آمريكا، حسن واعظى ، ص 97 و )99 در هر حال پيدا بود كه با اين تمهيدات ، ايران از موضع خود عقب نشينى نخواهد كرد .شايد بيش از همه دانشجويان مساله گروگانها را به عنوان يك امر حثيثتى تلقى مى كردند و حاضر به هيچ گونه انعطافى حتى در مقابل دولتمردان نبودند .در ميان كارگزاران حكـومتى افـرادى نظير بنى صدر تـلاش مـضـاعـفـى داشتند تا گـروگان ها را از دست دانشجويـان خارج كرده و كنتـرل آنهـا را بـرعهده دولـت واگذارند .او و قطب زاده از سفر كميسيون تحقيق سازمان ملل به ايران براى بررسى وضع گروگان ها حمايت مى كـردند اما دانشجويان به هيچ وجه كوتاه نمى آمدند . بالاخره دانشجويان پيرو خط امـام بـراى آزادى گروگان هاى آمريكايى شـروط زيرا مطرح ساختند :

1 ـ استرداد شاه به ايران به منظور محاكمه و مجازات او

2 ـ بازگرداندن اموال شاه به ايران
3 ـ عذرخواهى آمريكا براى جناياتش عليه مردم ايران .
 حـتـى دانـشـجـويـان تـهـديــد كــردنـد كـه اگـر خواسته هايشان برآورده نشود، عواقبى نظير محاكمه و احيانا اعـدام در انـتـظـار گـروگان هـا خـواهد بـود (سياسـت آمـريـكـا در قـبـال ايـران طـى دوره جنـگ تحميلى ، سيد مجتبى تهامى ، گل محمد بهمـنـى ، فتح الله رسولى ، ص )89 امـا دولتـمـردان شـيـوه ديپـلـمـاتـيـك را بيـشـتـر مى پسنـديـدنـد .بـه رغم مخالـفـت دانـشـجـويـان ، كميسيـون اجـازه سفر به ايـران يافت .در اين ميـان شوراى انقلاب به اصرار بنى صدر با 8 راى موافق و 3 راى مخال ، خواستار تحويل گروگان ها به دولت شد اما امـام آن را رد كرد .(چـارچوبىتحليلـى بـراى بررسى سياست خـارجى جمهـورى اسلامى ايـران ، روح الله رمضانى ، ترجمه عليرضا طيب ، نشر نى ، ص 65 و )67 پس از بـرگزارى انتخابات مجلـس ، امـام حـل مساله گروگان ها را به عهده نمايندگان گذاشت .البته اين درحالى بود كه شـاه مرده بود .در واكنش به اين مسالـه » ادمـوند ماسكـى «وزيـر امـورخارجه جـديـد آمريكا بـا ارسال نامه اى خطاب به شـهـيـد رجايى ، خـواسـتـار مـذاكــره مـسـتـقـيــم بــراى حـل بـحــران گروگان گيرى شد .
(بحران444 روزه در تهران ، ص (125 مجلس پس از شـروع كار خود به شدت درگير كار گـروگان ها شد و نامه هاى مـخـتـلـفـى از سـوى سياسـتـمـداران غربـى ، اعـضـاى كنگـره آمريـكـا و خانـواده هاى گـروگان ها دريـافـت كـرد و بـراى حل مسـالـه در 24 شهريـور 1359 كميـسـيـون خارجـى مجـلـس تشكـيـل و بـعـد از شـور فـراوان ، بنـا شـد كـمـيـسـيـون ويـژه اى بـا شـركـت حـضـرت آيـت الله خامنه اى ، حجت الاسـلام سـيـد مـحـمـد مـوسوى خوئينى ها، آيت الله محمـد يـزدى ، سيد على اكبـر پرورش ، آيت اله سيد محمد خـامـنـه اى ، مـحـمـد كاظم بجنـوردى و حجت الاسلام على اكبـر نـاطـق نورى ، جهت رسيدگى به كار گروگان ها بر پا شود . (غائله چـهـاردهم اسفنـد، ص 274 و275 )و در نهايـت پـس از بـحـث و گـفـت و گـوهاى فـراوان ، مجلس شرايط خود را براى آزادى گروگان ها به شرح زير اعلام كرد :
 1 ـ عدم دخالت سياسى و نظامـى آمـريـكـا در ايـران
2 ـ آزادسـازى سـرمـايـه هـاى مـلـت ايـران
3 ـ بازگردانيدن اموال شاه دولت با تـوجه به پيشنهادهاى مجلس ، بـهـزاد نبوى ـ وزير مشاور در امور اجرايى را سرپرست گروه مذاكره كننده كرد .
در اين ميان ، الجزاير نقش ميانجى را براى حل مساله گروگان ها پذيرفت و تيم منتخب اين كشور به سرپرستى محمدبن يحيى ـ وزير امور خارجه مذاكـرات با ايـران و آمريكـا را آغاز و بعـد از بـحـث و بـررسـى هـاى فـراوان در29 دى 1359، بيانيه اى را در مورد آزادى 52 گـروگان آمريكايى در تـهــران و اسـتــرداد حـدود 7.977 مـيـلــيــارد دلار دارايى هاى بلوكه شده ايران به امضاى بهزاد نبوى ، طرف ايرانى و » وارن كريستوفر «معاون وزارت خارجه آمريكا رسيد . براساس مفاد بيانـيـه الجـزاير، دولت آمريكا بـه موارد چندى ملزم شده بود از جمله :
ال )دولت آمريكا متعهد شد كه از طريق لغو احكام انسداد تا حدالامكـان وضعيت مالى ايـران را به صـورت مـوجود قـبـل از 23 آبان 1358 (تاريـخ صدور دستور انسداد سرمايه هاى ايران از طرف رئيس جمهور آمريكا )بازگرداند .
 ب )ايالات متحده متعهد شـد كـه دارايى هـاى ايران ـ موجود در قلمرو قضايى آن كشور ـ را به شرح زير مسترد كند؛
1 ـ طلاهاى متعلق به ايـران و كليه دارايـى هـاى ايـران مـوجــود نـزد بـانـك فـدرال رزرو نيويورك به انضمام بهره متعلقه .
2 ـ دارايى هاى نـزد شعب خـارجى بانـك هـاى آمريكايى با بهره متعلقه .(ازاين محل اقساط معوقه و اقساط آتى وام هاى دولت و مؤسسات ياد شده به وسيله دولت بازپرداخت خواهد شد )
3 ـ دارايى هاى نزد شعب بانك هاى آمريكايـى در آمريكا؛ اين دارايى ها به دليل وجود احكام توقي دادگاه ها حداكثر ظرف شش ماه آزاد شده و نيمى از وجوه آزاد شده حداكثر تا يك مـيـلـيـارد دلار در يك حساب تضمينى بهره بردار به نام بانك مركزى دولت الجزاير نگهـدارى خواهد شد كه صـرفا براى تضميـن پرداخت و تاديه ادعاهاى عليه ايران طبق بيانيه حل و فصل ادعاها مورد استفاده قرار خواهد گرفت .
4 ـ دارايى هاى ديگر ايران شامل وجوه و اوراق بهادار و هر آنچه كه در چارچوب بندهاى فوق قرار نمى گيرد .
 مـورد بعدى طلـب امـوال و دارايى هـاى شـاه و وابستـگـان او در آمـريـكـا بـود كه بـه جـهـت ايـنـكـه كارشناسى دقيق در ايـران صورت نگرفته بود و هيچ برآورد مالى در اين زمينه وجود نداشت ، آمريكايى ها نيز عملا نسبت بـه عـدم پـرداخت آن توجيه قانـونـى داشتند كه باز هم اين مـسـالـه بـه ضـعـ سـيـسـتـم اقتصادى ايران باز مى گشت . البته بعداز انتشار بيانيه در مجموع طرفداران خط امام و نيروهاى انقلابى ، جز تاييدكنندگان آن بودند . حجت الاسلام هاشمى رفسنجانى در اين زمينه تحليل روشنى دارد .بهگفته وى ::» مجلس موافقت كرد كه دولت اقدام و مصوبه مجلس را اجرا كند .مذاكرات در يك مقطع حساسى انجام شد .دولت آمريكا عجله داشت قـصـه زودتر تمام شـود تا در انتـخـابـات از آن استفاده كند شايد حـزب رقيب آنها مايـل بـود تاخير بيافتد لذا پشت پرده از طرف آمريكايى ها مسايلى در جريان بود ...وقتى كه مجلس تشكيل شد، شوراى انقـلاب ، دوره اش تمام شـده بـود و در جريـان حـل مساله نبـود .البته قبل از تشكيل مجلس در جـريـان مراحل مختل قضيه بود .