مروري بر زندگي ثروتمندان دوره شاهنشاهي

ثروت اندوزي ملوكانه پشت نقاب كارآفريني
ضمیمه روزنامه ایران
خاندان لاجوردي
خاندان لاجوردي از مشهورترين فعالان اقتصادي قبل از انقلاب بودند كه هرچند اكثر آنان خط و مشي سياسي نداشتند، اما با نزديك شدن به انقلاب اسلامي، رگههاي فعاليت سياسي آنان و حمايت از رژيم پهلوي به چشم ميخورد.
خانواده لاجوردي فعاليت اقتصادي خود را از سال 1270 شمسي با فعاليتهاي سيدمحمد لاجوردي و برادرش شروع کرد. اين فعاليتها توسط سيدمحمود لاجوردي از نسل دوم و ساير اعضاي خانواده تا سال 1357ادامه يافت. لاجورديها که تا سالهاي اوايل 1950 ميلادي (1330 شمسي) در بخش تجاري بيشتر فعال بودند آينده توسعه اقتصاد را در بخش صنعت ديدند و لذا به توسعه فعاليتهاي صنعتي پرداختند. لاجورديها در بسياري زمينهها جزو پايهگذاران بخش خصوصي مدرن در ايران بودند. آنها اولين شرکت خصوصي کامپيوتري ايران را بعد از شرکت ملي نفت ايران تأسيس کردند که با داشتن بيش از 250 پردازنده مرکزي نظام پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان و کارگران، حسابداري و هزينههاي سرمايهگذاري را با محاسبات کامپيوتري انجام ميداد. لاجورديها اولين شرکت خصوصي بودند که بيمه درماني خصوصي براي کارکنان خود راهاندازي کردند تا آنها بتوانند از خدمات مؤسسات خصوصي درماني و بهداشتي (چون تهران کلينيک و بيمارستان شهرام) استفاده کنند.

اگرچه بزرگ خانواده، سيدمحمود لاجوردي، بر بيشتر فعاليتهاي خانواده ـ بخصوص فعاليتهاي اقتصادي ـ نظارت ميکرد و يکي از ويژگيهاي اصلي اين خانواده اتحاد به حساب ميآمد اما لاجورديها با گسترش فعاليتها، مرزهاي مالکيت خانوادگي را شکستند. آنها شروع به تفكيك مديريت از مالكيت خانوادگي کردند و برخي از مسئوليت اعضاي خانواده را به مديران واگذار كردند. اگر چه سيدمحمود نقش پدري را بازي ميكرد كه به فعاليت واحدها همبستگي ميداد اما در مديريت دخالت نميكرد. در دهه 1340 شمسي اولين مدير غيرعضو فاميل يعني ناصر متيني را در گروه خود منصوب کردند و تا پايان دهه 50 ميلادي بسياري از مديرانشان هم سهامدار بودند و هم مدير واحدهاي مختلف گروه صنعتي بهشهر با اختيارات کامل.
 سل اول و دوم و سوم اين خانواده در فعاليتهاي بازرگاني (واردات و صادرات) فعال بودند اما با شروع فعاليتهاي نسل سوم شاهد گسترش فعاليتهاي آنان در صنعت هستيم. اين خاندان در فعاليتهاي مختلف اقتصادي از جمله تجارت داخلي، تجارت خارجي، توليدات صنعتي و کشاورزي و ساختماني و خدمات بانکي و بيمه، نوآوريهايي براي صنعت مدرن داشت كه در تاريخ اقتصاد ايران به نام آنها به ثبت رسيده است. گسترش شرکتها مبتني بر سرمايهگذاري مجدد سود شرکتها بود. لاجورديها بيش از 80 شرکت و کارخانه در نقاط مختلف کشور از جمله تهران، کاشان، بهشهر، کرمانشاه، قزوين، مشهد، گنبدکاووس، گرگان، نکا، اراک، خرمشهر، نوشهر و حومه محمودآباد تأسيس کردند. در اين شركتها كه عمدتاً در چارچوب گروه صنعتي بهشهر بود تا سال 1357 بيش از 15 هزار مهندس، كارشناس، مدير، كارمند و كارگر مشغول به كار بودند. توليدات مهم اين شرکتها و کارخانهها از توليدات صنعتي چون انواع روغن نباتي، صابونها، پودرهاي رختشويي، قوطي و کارتن براي بستهبندي، پارچههاي مخملي، ابريشمي و نخهاي پنبهاي، نخهاي پلياستر و اکريليک، فرشهاي ماشيني، انبارهاي فلزي سوله آماده براي نصب، سيمان بويژه از دهه 1330 به بعد توليدات کشاورزي چون پنبه براي مصرف کارخانههاي نساجي و صادرات، لوبياي سويا، دانه آفتابگردان براي روغنکشي و مصرف در روغن نباتي تا خدمات اقتصادي چون توليد آب براي کشاورزان کاشان از طريق حفر چاههاي عميق،
 مپاشي هوايي مزارع پنبه شمال، ايجاد کارخانههاي پنبهپاککني تأسيس بانک بينالمللي ايران و ژاپن با مشارکت بانک آو توکيو و تأسيس بيمه حافظ  با مشارکت بيمههاي کنتينانتال و رويال را دربرميگرفت. نسل اول و دوم خانواده لاجوردي تنها تحصيلات ابتدايي را طي كرده بودند اما بعدها با گسترش فعاليتهاي اقتصادي دورههاي عالي مديريتي را در خارج از كشور نيز گذراندند. لاجورديها نيروهاي مختلفي را به شيوههاي گوناگون به کار گرفتند.
با گسترش فعاليتها، آنها به تأسيس بخش سازمان و روشها در گروه اقدام کردند. اين بخش بر اثر اقدامات حبيب لاجوردي شرح وظايف، جدول مسئوليتها و اختيارات، قوانين و اساسنامه داخلي و طبقه بندي مشاغل براي اولين بار بعد از شرکت ملي نفت در ايران انجام شد. حبيب لاجوردي در پاکسان اولين اقدامات را در راه توسعه بخش تحقيقات بازار و شناخت سليقه مصرفکننده برداشت.

همكاري تجاري با رژيم شاه
لاجورديها علاوه بر سرمايهگذاريهاي خانوادگي به سرمايهگذاري مشترك با رژيم پهلوي، ساير سرمايهداران و شركتهاي خارجي بانك آو ژاپن و كارخانه دوپان امريكا براي طرح اکريليک ـ اقدام کردند. پلياکريل بزرگترين شرکت سهامي مشترک در ايران به حساب ميآمد.
خانواده لاجورديها به غير از سيدمحمد از نسل اول اغلب در اتاق بازرگاني و بعد در تأسيس اتاق صنايع و معادن و سپس در ادغام آن با اتاق بازرگاني كه به شكلگيري اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران منجر شد نقش مهمي بازي كردند و تعاملات خود را با سياستگذاري و تصميمگيري و تعامل با مقامات اقتصادي رژيم پهلوي از طريق آن نهاد شكل ميدادند. همچنين برخي مديران ارشد به دورههاي پيشرفته در دانشگاههاي امريكا از جمله هاروارد اعزام شدند. با گسترش گروه احمد لاجوردي در دهه 1960م (1340 هـ ـ ش) با بخشي از مديران مشهور بازنشسته امريكايي قرارداد مشاوره امضا کرد تا در مديريت، گروه لاجورديها را ياري کنند. او خود نيز به عضويت انستيتوي تحقيقات مديريت در استنفورد درآمد تا هم مفاهيم مديريت جديد را بياموزد و هم با آشنايي با مديران امريكايي از آنها براي تقويت توليد و سرمايهگذاري گروه استفاده کند.
هنگاميكه كه سيدمحمود لاجوردي در سالهاي 1300 الي1320 هـ ـ ش كارهاي تجاري انجام ميداد، تنوع وسيعي در كارهاي او ديده ميشد و به دليل محدود بودن بازار داخلي و فقدان تخصص، خود را متمركز در يك رشته در عرصه تجارت داخلي يا صادرات نکرد ولي در عصر پهلوي دوم با گسترش بازار فعاليتها بهتدريج متمركز شد بهطوري كه آنان توانستند در هر حوزهاي كه فعاليت ميكردند شركت تجاري خاص آن حوزه را نيز درست نمايند. لاجورديها در دهه 1330 از تجارت به صنعت روي آوردند. نخست كارخانه روغن نباتي را تأسيس كردند و سپس حلقههاي مرتبط با آن را ـ چون روغنكشي، تصفيه روغن، صابونسازي و بستهبندي ـ گسترش دادند و تأسيسات کارخانهاي در نساجي و مواد شيميايي از توليد نخ پنبهاي و مصنوعي گرفته تا تهيه انواع پارچه، پتو و قالي راهاندازي كردند. عليرغم موفقيتهايشان در مواجهه با رقابت داخلي و خارجي در عرصه كشتيراني، چوب (شركت آكام چوب) و تهيه فلاسك ناكام بودند.

دفاع از پهلويها
اگرچه نسل اول و دوم خانواده لاجوردي گرايشهاي مشروطه خواهانه داشتند اما با ظهور سلسله پهلوي بتدريج در زمره مدافعان غيرفعال آنها درآمدند، زيرا برقراري امنيت نياز اصلي سرمايهگذاري و انباشت سرمايه آنان بود. حتي يكي از اعضاي خاندان لاجوردي در احزاب سياسي مورد حمايت رژيم پهلوي حضور يافت و تا درجه نمايندگي مجلس سنا نيز پيش رفت. لاجورديها با نيروهاي نظامي رژيم پهلوي هم در ارتباط بودند و تعدادي از نيروهاي بازنشسته نظامي را جذب كردند. سرانجام با وقوع انقلاب اسلامي، دادگاه انقلاب اسلامي مستقر در بنياد مستضعفان در تاريخ سوم تيرماه 1363 حکم بر توقيف اموال لاجورديها داد. آنان جزو سرمايهداران معروف و انگشتشمار وابسته بودند که با استفاده از دربار پهلوي کسب ثروت کرده بودند و بنابراين مشمول حکم حکومتي امام شدند. در نيمه تير ماه 1358 بر اساس بند 4 ماده 3 آئيننامه قانون حفاظت و توسعه صنايع ايران مديريت و كنترل شركتها در اختيار دولت قرار گرفت و بعد از آن توسط دادگاه انقلاب مصادره شد. شركتهاي كوچك غيرصنعتي و معدني كه مشمول بند (ب) هم نبودند از قبيل شركتهاي صادراتي و توزيع و خدماتي بهتدريج از اختيار صاحبان و مديران اصلي خارج شدند. منازل مسكوني و مستغلات افراد خانواده بهتدريج اشغال شد و بسياري از افراد خانواده ممنوعالمعامله شدند. يك ماه پس از آن، احمد لاجوردي مديرعامل گروه صنعتي بهشهر و از نسل سوم كه از اروپا به تهران برگشته بود در مرداد ماه 1358 به سختي مجروح گرديد. سيدمحمود لاجوردي تنها بازمانده نسل دوم و سرپرست اكثر واحدهاي شركت، تا مهرماه 1363 در ايران ماند و در اين سال (1984) براي معالجه سرطان به امريكا رفت و در همانجا درگذشت. نسل چهارم فعاليتهاي خود را در طرحهاي اقتصادي در خارج از كشور شروع كرد اما قبل از آن، خانواده لاجوردي به عنوان يكي از برجستهترين خانوادههاي عضو طبقه بالا و برجسته اجتماعي و اقتصادي با وقوع انقلاب از صحنه تحولات اقتصادي و اجتماعي ايران حذف شده بود. بعد از انقلاب، گروه صنعتي بهشهر تحتنظر مديريت دولتي قرار گرفت.

محمد تقي برخوردار
ايران در دهه 1340 هجري شمسي شاهد تأسيس و رشد صنايع لوازم خانگي بود. يکي از مهمترين عوامل اين رشد ناشي از فعاليت محمد تقي برخوردار است.
محمد تقي برخوردار يکي از بزرگترين صاحبان صنايع لوازم بود که از مؤسسان شرکت پارس الکتريک، قوه پارس، پارس توشيبا، شرکت پوشش، لامپ پارس و چندين شرکت بزرگ بوده است.
 محمد تقي در يزد بهدنيا آمد. ديپلمش را در سال 1321 گرفت. در هنگام تحصيل، به پدرش در کارکمک ميکرد. وي به بهانه تحصيل همراه دکتر مرشد به تهران آمد.
 اما علاقه به تجارت باعث گرديد که در تجارتخانه حکيمزاده حدود سه سال، علاوه برکار، مسائل مالي پدرش راپيگيري نمايد. در سن 21 سالگي فعاليت مستقلش را در تهران با حمايتهاي پدرش شروع نمود. محيط بزرگ تهران، حضور تجار بزرگ در آن و ورود و خروج تجار خارجي و آشنايي برخوردار با آنها تأثير مهميدر حرکتهاي بعدي او ايفا نمود. وي پس از پدرش نقش بسزايي در توسعه بنگاه داري و فعاليتهاي اقتصادي خانواده ايفا نمود. ورودش به صنعت، بيست سال پس از تجارت داخلي و خارجي 1341 - 1321 بود. او در طي 15 سال نقش مؤثري در توسعه صنايع خانگي مثل راديو و تلويزيون، پنکه، آب ميوه گيري، کاشي، سراميک، قالي، باتري، يخچال، لامپ و... به عهده داشت. محمد تقي اولين شرکت صنعتيش را بهنام پارس الکتريک در سال 1342 تأسيس نمود. سرمايه شرکت از 15 ميليون ريال در سال 1342 به بيش از دو ميليارد ريال در سال 1356 افزايش يافت.
در آغاز تنها بدنه چوبي راديو و تلويزيون در ايران ساخته ميشد بهتدريج قطعات بيشتري در ايران ساخته شد. ميزان توليد شرکت در پروسه 14 ساله دائماً در حال افزايش بود. بطوريکه توليد تلويزيون رنگي شرکت در سال 1357 بيش از 46 هزار، سياه و سفيد 120 هزار و راديو حدود 103 هزار توليد داشت.

مشاركت با امريكاييها
محمدتقي برخوردار با امريكاييها هم مشاركت داشت. وي شرکت قوه پارس را طي سال 1344 تاسال 1357 با مشاركت امريكاييها توسعه داد. وي پارس توشيبا و لامپ پارس توشيبا را با مشارکت ژاپنيها در سال 1349 و پوشش و کالا الکتريک را در سال 1354 و... را تأسيس نمود. سرمايه گذاري مشترک او با شرکتهاي معتبر ژاپن، فرانسه، امريكا و بانک توسعه صنعتي و معدني و ساير شرکاي داخلي بخشي از فعاليت صنعتي او بود. دو برادرش محمدهاشم و محمد علي در کار با او مشارکت داشتند. محمد تقي، 6 شرکت بزرگ صنعتي تاسال 1352 تأسيس نمود. اين روند تا سال 1357 شتاب بيشتري يافت. شناخت بازار داخلي و خارجي، نيروي انساني، اعتماد شرکتهاي سرمايه گذار خارجي به او، اعتبار بينالمللي، همراه با تسهيلات مناسب، امکان گسترش فعاليتش را امکان پذير نمود.

ارتباط با رژيم پهلوي
محمد تقي برخوردار در تعدادي از نهادهاي کارفرمايي مثل اتاق بازرگاني و سنديکاي لوازم خانگي و... مشارکت داشت. با اينکه بعضي از اعضاي خانواده تحصيل کرده اروپا بودند با اين وجود تمايلي به اشتغال در بخش عمومي نداشتند. عباس که فارغ التحصيل مهندسي از هاروارد بود به علت پيوستن به گروههاي چپ و مبارزه با حکومت پهلوي تا زمان انقلاب نتوانست به کشور باز گردد. از ميان شش برادر، محمد تقي تنها کسي بود که توانست پروسه خانوادگي را به حوزه صنعت با ابعادي بزرگ گسترش دهد.
سال 58 پايان فعاليت صنعتي او در ايران بود. پنج ماه پس از انقلاب اسلامي، شوراي انقلاب نام او را در فهرست 53 نفر از صاحبان سرمايه و صنايع قرار داد و سپس مصادره اموال او از سوي دادگاه انقلاب صادر شد.
 پس از مصادره اموال در اوايل انقلاب گفته ميشود محمد تقي برخوردار تا سال 64 پيگير اموال خود بوده است.

رحيم متقي ايرواني
رحيم متقي ايرواني از پيشتازان و بنيانگذاران صنعت مدرن کفش در ايران ميباشد. او از سال 1336 تا 1357 بيش از 52 شرکت در صنعت کفش و چرم، و بيش از 300 فروشگاه زنجيرهاي کفش ملي در سطح ايران تأسيس کرد.

تمايل مليگرايانه در دوره دانشجويي
 ايرواني در سال 1321 در رشته حقوق دانشگاه تهران پذيرفته شد. در دوران دانشجويي ضمن تحصيل کارهاي مختلفي ميکرد. او در دانشگاه با انتشار نشريه آئين دانشجويان با کمک دوستش عباس اردوبادي در حقيقت يک فعال دانشجويي محسوب ميشد که نظرات دانشجويان را منعکس ميکرد. اين نظريات عمدتاً ملي گرايانه بود. رحيم ايرواني از سال 1325 تا 1357 در کار تجارت و صنعت بود. او اولين شرکت خود را با نام شرکت سهاميباتا در تير ماه 1330 به منظور صادرات و واردات کفش در سبزه ميدان تهران و آخرين شرکت را به نام چرم خسروي نو در سال 1356 به منظور دباغي و چرمسازي به ثبت رساند. وي علاوه بر فعاليت اقتصادي در همين زمان به يک کار بزرگ اجتماعي دست زد که تا آن زمان در تاريخ ايران سابقه نداشت و نمونه انجام مسئوليت اجتماعي کارآفرين در جامعه محسوب ميشد.
ايرواني در شرکت کفش يونايتد، شرکت فالکو، گوستاو هوفمن و شرکت گابورو تنس ايران با سرمايه گذاران آلماني شريک بود. در اتافوکو با ژاپنيها، ماشينسازي ملي با فرانسويها، و گود بلت ايران با انگليسيها شريک بود. اما شيوه کار او به اين شکل بود که بهتدريج سهام و نقش مديريت ايرانيها نسبت به خارجيها، را افزايش ميداد.
ايرواني علاوه بر تأسيس فروشگاه کفش ملي در سطح ايران و يکسانسازي قيمت در کل فروشگاهها توانسته بود به شوروي و اروپاي شرقي کفش پوتين صادر نمايد. ايرواني در بيش از 30 سال فعاليت، توانسته بود در سال 1356 قريب به 10 هزار نفر را در شرکتهايش مشغول نمايد. ايرواني سياستهاي مختلفي را در جهت رشد گروه صنعتي ملي در پيش گرفت تا خانواده بزرگ کفش ملي را ايجاد کند.

خروج سرمايه‌ها به سمت مصر
بعد از مصادره اموال، او در مصر كارخانه کفشسازي استاندارد را تأسيس کرد. همچنين از سال ۱۹۸۱ در حوالي شهر آتلانتا در ايالت جورجيا «پارک صنعتي کامن ولث» و صنايع جورجيا و کارخانجات کفش اوکاباشي را با مشارکت شرکتهاي ايتاليايي و ژاپني که در ايران با او همکاري داشتند بنيان نهاد. وي در سال 1371 به ايران برگشت و تقاضاي تأسيس کارخانه کفشسازي کرد اما جوابي دريافت نکرد. وي در سال 1384 در لندن درگذشت.

خاندان خسروشاهي
خاندان خسروشاهي از بزرگترين فعالان صنعتي توليد و توزيع دارو در ايران در دوره رژيم پهلوي بودند. خاستگاه تاريخي آنها تبريز ميباشد که پس مدتي، فعاليتهاي خود را به قزوين، تهران و همدان گسترش دادند.
 حسن خسروشاهي در اواخر قاجار و اوايل دوران پهلوي اول، مدتها رئيس اتاق بازرگاني تبريز بود. وي همراه دو برادر از سال 1280 شمسي و يک کارمند شروع به کار تجارت نمودند. آنها به واردات کالاهايي از قبيل فاستوني، کاغذ، چاي، شکر و... ميپرداختند. علاوه بر فعاليت تجاري اقدام به تأسيس کارخانه نساجي در قزوين نمودند.
 يکي از برادران حسن به همين منظور در سال 1315-1314 به ايتاليا رفت. او يک مهندس نساجي را از ايتاليا براي اداره امور فني کارخانه آورد. آنها پارچه بافي آذربايجان را در سال 1316، با سرمايهگذاري 352 هزار تومان، با 100 دستگاه، ريسندگي و بافندگي پنبه را تأسيس نمودند. کارخانه پارچههاي ضخيم ميبافت که مورد استفاده روستائيان بود. سه برادر و مديران استخدام شده، غير از مهندس ايتاليايي، در نساجي تجربه نداشتند.
 حمايت گمرکي و سود بازرگاني نسبت به محصولات نساجي وارداتي، امکان تداوم توليد با سودآوري را براي آنها در چند سال اوليه، بدون تخصص و تجربه لازم در صنعت نساجي تضمين نموده بود. مشکلات مديريتي و بيتوجهي به تحولات ايجاد شده پس از جنگ جهاني دوم در صنعت نساجي و ناکاميدر نحوه اداره کارخانه خصوصاً با بزرگ شدن فرزندان، همچنين فعاليت مستقل اقتصادي از سوي آنها، سرانجام شراکت در سال 1325 به پايان رسيد و هريک از آنها کار مستقل تجاري و صنعتي خود را پيش بردند.
دو گروه بزرگ توليد دارو و مينو متعلق به دو خانواده خسروشاهي ميباشند. حسن خسروشاهي 6 پسر داشت که بنگاههايش را اداره ميکردند. از اوايل سالهاي 1334 به کمک فرزندانش بار ديگر فعاليت صنعتي را آغاز نمود. اين بار در صنعت دارو و شويندهها فعاليتش را متمرکز نمود. وي بتدريج با تأسيس شرکت سهاميتوليد دارو، تيدي، تولي پرس (توليد مواد شوينده)، کيوان (توليد انواع بيسکويت و...)، پخش البرز، پايور، پايه گذار، تکنو صنايع و کامپيوتر البرز فعاليتهاي خود را گسترش داد. همه اين شرکتها تابع سرمايهگذاري البرز- سهاميعام - قرار داشتند.
شرکتهاي گروه بيش از 600 محصول متنوع دارويي، بهداشتي، مواد غذايي، دترجينت و پاک شويي، الياف مصنوعي و سموم دفع آفات نباتي و... توليد ميکردند و در تمام کشور توزيع ميشد.
 از ميان خانواده بزرگ خسرو شاهي، تنها کاظم خسروشاهي پنجمين فرزند خانواده، تاسوم دبيرستان را در دبيرستان رشديه تبريز به پايان رساند و ديپلمش را از مدرسه تجارت تهران گرفت. دفترداري، حسابداري، قانون تجارت و زبان را تا حدي در آنجا فرا گرفت. وي در کنکور دانشکده حقوق پذيرفته شد و به عنوان يکي از شاگردان ممتاز دانشکده رشته اقتصاد پذيرفته شد. درسها را در کنار کار مطالعه ميکرد و پس از دو سال دانشکده را ناتمام گذاشت. قبل از پايان جنگ جهاني دوم براي ادامه تحصيل به امريكا رفت. او ابتدا به عراق، کراچي، بمبئي و از طريق کشتي که شش هزار سرباز داشت به امريكا رفت و تمام اصول نظامي را درکشتي بايد رعايت مينمود. او مدت يکماه در کشتي همچون سربازان هر روز تمرين نجات غريق ميکرد. وقتي به امريكا رفت شبها تحصيل ميکرد، روزها به دنبال فرصتهاي تجاري و توسعه فعاليتهاي اقتصادي خانواده بود. همچنين با پدر وبرادران مکاتبات تجاري انجام ميداد. او در امريكا نمايندگي فروش محصولات دارويي ماکسون رابينز را براي برادر داروسازش دکتر نصرالله گرفت. کاظم پس از دو سال توقف در امريكا به ايران باز گشت. پس از برگشت به ايران حين کار، تحصيلش را ادامه داد و دکتراي اقتصادش را از دانشگاه تهران گرفت. در همين زمان، پنج برادر به اتفاق پدر، فعاليت تجاري در ايران و امريكا را پيش ميبردند.
توزيع دارو بين داروخانهها بخشي از فعاليت آنها را تشکيل ميداد. آنها پس از چند سال نمايندگي توزيع دارو، وارد صنعت دارويي شدند و به تدريج فعاليت خود را گسترده دادند؛ با بزرگ شدن فرزندانشان، نسل سوم خانواده به گروه پيوست.

رفاقت با جمشيد آموزگار
 از ميان اين خانواده که همه در بخش خصوصي طي بيش از 36 سال فعاليت داشتند، تنها يک نفر به بخش عموميدر بحرانيترين شرايط تاريخي وارد شد. کاظم خسروشاهي پس از 33 سال فعاليت، به اصرار دوستش جمشيد آموزگار، کمتر از يکسال مقام وزارت بازرگاني رژيم پهلوي را پذيرفت. در اين دوران قريب دو بار استعفا داد که از سوي نخستوزير پذيرفته نشد. از ميان خانواده، تنها سهام او مشمول قانون حفاظت قرار گرفت. زمان انقلاب در پاريس بود و اصلاً تصور نميکرد که سهامش مصادره گردد. به همين دليل ميخواست قراردادهاي جديد در فرانسه ببندد اما رؤيايش معکوس از آب در آمد.

حبيب الله ثابت
حبيباللّه ثابت پاسال، سرمايه‌دار و بازرگان بهائي و مؤسس تلويزيون ايران بود. در سال 1282 ش در تهران، در خانوادهاي که از طرف پدر به بهائيت منتسب بود، متولد شد. پدرش ابتدا يهودي بود و بعدها بهائي شد. ثابت تحصيلات ابتدايي را در مدرسههاي تربيت و سنلويي تهران به پايان رساند.

رانت و حمايت بهائيان
 تحصيلات دبيرستاني را نيمه تمام گذاشت و در دکان دوچرخه‌سازي به کار مشغول شد و مدتي نيز مسافرکشي کرد. اندکي بعد توسط دايياش که معاون وزير پست و تلگراف بود، امتياز حمل مرسولات پستي شمال کشور را به دست آورد. سپس با حمايت مرکز بهائيان ايران، چند دستگاه اتومبيل و کاميون خريد و تا آنجا پيش رفت که اداره امور حمل مرسولات پستي سراسر کشور را بر عهده گرفت. از آن پس، با سرمايهاي که بهائيان در اختيارش نهادند به فروش ماشين آلات نجاري مشغول شد و کارخانههاي مبل ثابت را راهاندازي کرد. اين نخستين گام در صنعتي کردن نجاري در ايران بود. ثابت در خلال جنگ جهاني دوم به امريكا رفت و در آنجا به صدور لباسهاي کهنه و دست دوم به ايران پرداخت و از اين راه سود فراواني برد. او سپس در اواخر 1320 ش به دعوت «جامعه بهائيان ايران» چندين بار به ايران آمد و همکاري نزديکي را با «شرکت امناي ايران» (وابسته به جامعه بهائي) آغاز کرد و به نمايندگي از آنان، کار تجارت و گرفتن امتياز نمايندگي از کارخانههاي خارجي در ايران را پيگيري کرد. وي از اوايل دهه 1330 ش در ايران مستقر شد و دوره جديد فعاليتهاي اقتصادي و تجاري خود را پس از کودتاي 28 مرداد 1332، در مقام نماينده تامالاختيار بهائيان، آغاز کرد.
در دوران سلطنت محمدرضا پهلوي (1357ـ1320 ش)، وي يکي از بزرگترين سرمايهداران ايران شد، چنانکه برخي او را بزرگترين سرمايه دار ايران، بعد از شاه، با مالکيت 10 درصدِ همه چيز ايران ميدانستند. برخي از شرکتها و مؤسساتي که وي مالک آنها بود يا در آنها سهام داشت، عبارتند از: بانک ايران و انگليس، بانک ايران و خاورميانه، بانک صنعتي ايران، بانک توسعه صنعت و معدن ايران، مؤسسات توليدي و تجاري پپسي کولا، سيمان مشهد، پلاسکوکار، جنرال تاير و رابر، ايران فارواگ، سيکاب و فرانس پيک. همچنين نمايندگي خودرو دوج، چند نوع تلويزيون و يخچال، کارخانههاي بزرگ لاستيکسازي گودريچ و چندين کارخانه قند را داشت. وي صاحب 41 شرکت بازرگاني بود که حدود 10 هزار نفر در آنها کار ميکردند.
 قصر ثابت در تهران که به تقليد از قصر تريانون کوچک در ورساي ساخته شده بود، 15 ميليون دلار ارزش داشت. در عين حال، او همواره اظهار ميکرد که در خانوادهاي فقير رشد کرده و موقعيت کنونياش را با سعي و پشتکار خودش به دست آورده است كه ادعايي بيش نبود.
ثابت در طول زندگي خود، بويژه از 1332 ش به بعد، با خاندان پهلوي و شخص شاه و شخصيتهاي مهم سياسي ايران، از جمله عبدالکريم ايادي، پزشک مخصوص دربار و منسوب به بهائيت، مناسبات دوستانهاي داشت که همين امر زمينه رشد سريع او را فراهم کرد و سبب شد منابع سرمايهگذاري او به بهترين نحو تأمين شود. وزارت اقتصاد نيز، به دستور دربار، تسهيلات گستردهاي در اختيار ثابت قرار داد. ثابت با نخستوزيران وقت، از جمله حسين علاء و اميرعباس هويدا، نيز مناسبات دوستانه داشت و بنا بر بعضي شواهد، آنان در برخي از شرکتهاي ثابت سهام داشتند. وي همچنين به شاه و شخصيتهاي سياسي و غيرسياسي کمکهاي مالي زيادي ميکرد، بويژه در برگزاري جشنهاي 2500 ساله، تأمين کننده اصلي هزينهها بود.

تأسيس تلويزيون با هدف ترويج بهائيت
ثابت براي اولين بار در ايران فرستنده تلويزيوني ايجاد کرد و در 1335 ش، پخش برنامههاي تلويزيوني را ابتدا در آبادان و سپس در تهران آغاز نمود. طبق اسناد ساواك، ثابت در نامهاي به محفل بهائيان اعلام كرده بود: هدف اصلي از تشكيل تلويزيون در ايران، ايجاد كار براي بهائيان و نشر تدريجي افكار آنان بوده است. در زمان نخستوزيري منوچهر اقبال، دولت تصميم گرفت امتياز پخش را از ثابت بخرد، اما به سبب اختلافات مالي و دخالت دربار عملي نشد. در سال 1348 ش، در دوره نخستوزيري هويدا، شبکه تلويزيوني متعلق به ثابت در اختيار تلويزيون ملي قرار گرفت.

حمايت از اسرائيل
ثابت از دولت اسرائيل حمايتهاي مالي بسيار ميکرد. درجنگ شش روزه اعراب و اسرائيل (خرداد 1345/ ژوئن 1966)، وي وظيفه جمعآوري کمکهاي مالي بهائيان را بر عهده گرفت. حمايتهاي ثابت از اسرائيل وي را چنان نزد آنان محبوب کرد که بر يکي از خيابانهاي تل آويو (تل حبيب) نام او را گذاشتند.
ثابت از اعضاي محفل ملي بهائيان ايران بود و از ثروت خود براي گسترش بهائيت در ايران و سراسر جهان استفاده ميکرد. از جمله اقدامات او ميتوان به اين موارد اشاره كرد: خريداري املاک پيرامون حظيرهالقدس در تهران، ديوارکشي اطراف زمينهاي مشرق الاذکار (مشرق الاذکار: معبدهاي قارهاي بهائي) در منطقه لويزان تهران، کمکهاي وسيع مالي براي احداث محفل ملي بهائيان پاکستان، ساخت ايوان مقام اعلي در جبل کَرمِل، حظيره القدس بهائيان در هندوستان، مشرق الاذکار در سانتياگو (شيلي) و معابد بهائيان در مصر و استراليا و اردن. به علاوه، او عضو باشگاه لاينز (اداره اطلاعات، امنيت و آزادي ملت) و روتاري (روتاري: از سازمانهاي جنبي سازمان فراماسونري) در تهران بود.
پس از صدور فتواي آيتالله بروجردي مبني بر لزوم ترک معامله و معاشرت مسلمانان با اعضاي فرقه بهائي با توجه به اختصاص بخشي از درآمد کارخانه پپسي کولا به تبليغات بهائيان، مردم متدين محصولات اين کارخانه را تحريم کردند. سالها بعد، دامنه اين تحريم با صدور فتواي برخي ديگر از مراجع تقليد که در آن صريحاً خريد و فروش و تبليغ و آشاميدن پپسي کولا منع شده بود، گسترده شد.
در پي اجراي طرح دولت براي مبارزه با گرانفروشي در سال 1354 ش، ثابت به اتهام گرانفروشي تحت تعقيب قرار گرفت و او ناگزير در سال 1355 ش به پاريس و سپس به امريكا رفت و بخش عمده سرمايهاش را به خارج از کشور منتقل کرد و ديگر به کشور بازنگشت. وي در سال 1369 ش در لسآنجلس درگذشت.
بعد از پيروزي انقلاب اسلاميايران (22 بهمن 1357)، بيشتر اموال ثابت مصادره شد. بخشي از اموال حبيب اللّه ثابت بعدها به بنياد مستضعفان سپرده شد. اگرچه خانواده وي در دوره پهلوي بيشتر مؤسسات خود را نزد بانكها گرو گذاشته و چند برابر ارزش واقعي آنها وام گرفته و به صورت ارز از کشور خارج کرده بودند. فرزندان ثابت هم اکنون فعاليتهاي تجاري او را ادامه ميدهند.

ابوالحسن ابتهاج
ابتهاج در 8 آذر 1278 در يك خانواده بهائي در رشت به دنيا آمد. وي نخستين فردي بود که در رژيم پهلوي، رئيس سازمان برنامه شد. ابوالحسن ابتهاج بعد از اين که از سازمان برنامه به خاطر فساد بركنار شد اقدام به تأسيس بانک ايرانيان كرد.
طبق اسناد موجود، وي سالها با جاسوسان امريكايي در ارتباط بود. ابتهاج تنها فرد مسئول مذاكره با شركتهاي خارجي براي هدايت تكنولوژيكي و به دست آوردن سخت افزار در رابطه با جنبههاي مختلف برنامه فضايي ايران بوده است.

سابقه خانوادگي توهين به امام زمان(عج)
پدرش ابراهيم ابتهاج الملك به سبب توهين به ساحت حضرت ولي عصر (عج) به دست يكي از رعاياي خود كشته شد. ابتهاج براي ادامه تحصيل به خارج رفت و پس از بازگشت در بانك شاهي استخدام شد. در سال 1315 به وزارت دارايي رفت و اندكي بعد به رياست بانك رهني منصوب گرديد و يك سال بعد معاون بانك ملي ايران شد. او در سال 1321 به رياست بانك ملي رسيد. در سال 1329 سپهبد رزم آرا او را از اين مقام بركنار كرد و به عنوان سفير به فرانسه فرستاد اما دكتر مصدق او را از مقامهاي دولتي بركنار نمود. در سال 1333 به توصيه اشرف پهلوي به رياست سازمان برنامه منصوب شد. او بسيار بد اخلاق بود و حتي دستورات نخستوزير را اجرا نميكرد. به همين سبب منوچهر اقبال (نخستوزير وقت) با تدوين يك لايحه اداره سازمان برنامه را در اختيار گرفت و خسرو هدايت را به سرپرستي آن گماشت. ابتهاج پس از بركناري از سازمان برنامه به بانكداري روي آورد و بانك ايرانيان را ايجاد كرد. اما پس از مدتي اين بانك را به هژبر يزداني فروخت. او پس از انقلاب به لندن گريخت و پس از صد سال زندگي در سال 1378 درگذشت.

رابطه با اشرف پهلوي
طبق اسناد، اشرف پهلوي كه سابقه فساد گستردهاي داشت، مدت زماني هم به دنبال ابوالحسن ابتهاج بود و براي جلب توجه او و بهرهبرداري از موقعيتي كه وي به عنوان رئيس سازمان برنامه داشت، طرح و برنامههايي اجرا مينمود. در آن سالهاي سياه ميليونها دلار از كيسه بيتالمال خرج سفرهاي متعدد اشرف پهلوي به همراه معشوقهايش به خوش آب و هواترين نقاط جهان ميشد كه قاعدتاً اينگونه بودجهها بايد از سازمان برنامه مجوز ميگرفت.
مثلاً طبق اسناد، اشرف پهلوي براي سفر به برزيل يك ميليون و سيصد هزار دلار، خرج كرده است. در سندي ديگر هزينه سفر خواهر شاه و همراهانش به سوئيس 300 هزار دلار امريكايي شده است كه با توجه به سفرهاي متعدد اشرف به كشورهاي مختلف روشن ميشود كه اشرف پهلوي هر سال 100 ميليون تومان هزينه سفر به خارج را از بيت المال ملت برداشت ميكرده است كه مطمئناً افرادي همچون ابتهاج در اين فساداندوزي، وي را ياري ميكردند.

خاندان فرمانفرمائيان
عبدالحسين ميرزا فرمانفرما از نوادگان قاجار و داراي هفت همسر بود. عبدالحسين ميرزا فرمانفرما نوه عباس ميرزا نايبالسلطنه و پسر فيروز از بطن حاجيه خانم دختر بهمن ميرزا بهاءالدوله فرزند فتحعلي شاه درسال 1274 هجري قمري به دنيا آمد، در مدرسه اتريشي که در حقيقت مدرسه نظام زمان ناصرالدين شاه بود به تحصيل علوم و فنون نظاميپرداخت. بعد از فوت پدر با لقب نصرتالدوله مأمور خدمت در دستگاه مظفرالدين ميرزا وليعهد در تبريز شد. در آنجا با عزت الدوله دختر وليعهد ازدواج کرد، مشاغل اداري و حکومتي وي: مسئوليت صندوقداري وليعهد، رياست قشون آذربايجان، حاکم کردستان بود (در سال 1311 لقب فرمانفرما گرفت) و به حکومت کرمان منصوب شد. در آغاز سلطنت مظفرالدين شاه، وي وزير جنگ و فرمانده کل قوا شد. سپس چند سال به حالت تبعيد در کشور عراق به سر برد، پس از بازگشت به حکومت کرمان و در آغاز مشروطيت وزير عدليه و پس از مقابله با عثمانيها به حکومت آذربايجان انتخاب و پس از افتتاح مجلس دوم در کابينه سپهدار اعظم وزير داخله و سپس وزير جنگ و در سال 1339 هجري قمري عازم کرمانشاه و به دفع و سرکوبي فتنه سالارالدوله پرداخت و سپس در افتتاح مجلس سوم در کابينه عين الدوله وزير داخله و مدتي نيز مأمور تشکيل کابينه گرديد و از آن پس به حکومت فارس و تا پايان جنگ جهاني اول در آن سمت باقي بود. در کودتاي سيد ضياءالدين و رضا خان، همراه تعدادي از رجال زنداني و پس از سقوط ضياءالدين آزاد شد. به دنبال به قدرت رسيدن رضا خان سردار سپه، گرچه با نفوذ و اقتدار زندگي ميکرد ولي ديگر هيچگاه مصدر شغل دولتي نگرديد. وفاتش 1318 شمسي و هنگام مرگ خود بيست اولاد ذکور و دوازده اولاد اناث باقي گذاشت.

خداداد فرمانفرمائيان
از صاحب نامترين تحصيل کردگان ايراني خارج از کشورکه ابوالحسن ابتهاج موفق به جذب آنها در سازمان برنامه رژيم پهلوي شد و يک تيم متخصص تقريباً20 نفره را تشکيل دادند، ميتوان از خداداد فرمانفرمائيان نام برد كه دکتراي اقتصاد از دانشگاه استنفورد با گرايش برنامه ريزي اقتصادي در کشورهاي در حال توسعه داشت. وي از مهمترين مديران سازمان بودجه در دوران رژيم پهلوي بود كه بعدها به علت اختلاف با هويدا و کابينه اش در زمان ارائه برنامه پنجم استعفا داد.

ستاره فرمانفرما
 اولين همسر عبدالحسين ميرزا فرمانفرما، عزت‌الدوله دختر مظفرالدين شاه قاجار بود و مادر ستاره به نام معصومه همسر دوم و يا سوم او محسوب ميشد. دکتر مصدق نيز خواهرزاده پدر ستاره بود. ستاره فرمانفرما تا سنين نوجواني در ايران تحصيل کرد و پس از فوت پدر خود براي ادامه تحصيل راهي امريكا شد. در آنجا به تحصيل در رشته جامعهشناسي روي آورد و پس از پايان تحصيلات در همانجا ماند. سپس با يک دانشجوي هندي ازدواج کرد و آنها داراي فرزندي به نام ميترا شدند. ولي به علت نيافتن شغل براي شوهرش در امريكا وي به هند بازگشت و پس از مدتي از ستاره جدا شد و اين اولين و آخرين ازدواج ستاره بود.

كمك گرفتن از دربار
ستاره جمعاً مدت ده سال در امريكا ماند و سپس به ايران بازگشت و توانست با کمک عدهاي از درباريان و خانواده خود مؤسسهاي را در ايران راهاندازي کند. وي براي تأسيس اين مؤسسه، ملاقاتي نيز با محمد رضا پهلوي داشت.
در اوايل انقلاب وي با اتهاماتي از جمله اختلاس، همکاري با اسرائيل، همکاري با دربار و... روبهرو بود ولي توانست از کشور گريخته و به انگلستان و سپس به امريكا برود.

مهرماه فرمانفرمائيان
مهرماه فرمانفرمائيان چهارمين دختر فرمانفرما در سال 1294 شمسي در تهران تولد يافت. از کودکي به زبان فرانسه آشنا شد. به اخذ Brevet مدرسه ژاندارک و ديپلم مدرسه دارالمعالمات آموخت. در سال 1314 با محسن رئيس ازدواج کرد و در مأموريتهاي سياسي شوهرش در آلمان، ممالک بالکان، عراق، انگلستان، فرانسه و هلند زندگي نمود. صاحب دو فرزند يک دختر و يک پسر شد. پسرش را در تصادف اتومبيل به سال 1344 از دست داد و شوهرش در سال 1358 شمسي در تهران فوت کرد.

خيامي‌ها
درباره كارآفريني و نوآوري اين دو برادر در پايهگذاري كارخانه ايران خودرو، بسيار مانور شده است، اما حضور مقامات رژيم پهلوي در مراسم افتتاح كارخانه ايران ناسيونال، بيانگر ميزان ارادت مؤسسان آن به رژيم وقت و عدم امكان چشمپوشي كمكهاي رژيم در ايجاد اين كارخانه بود. در روز شنبه 24 ارديبهشت 1346 کارخانه اتومبيلسازي ايران در حضور شاه و شهبانو و عدهاي از رجال مهم سياسي و اقتصادي رژيم پهلوي افتتاح شد و احمد خيامي مؤسس و سهامدار بزرگ کارخانه گزارش مربوط به توليد پيکان و برنامههاي آينده را به اطلاع شاه رساند. به موجب اين گزارش کارخانه ايران ناسيونال با سرمايهاي در حدود چهل ميليون تومان به صورت زمين، اعتبار بانکي و ماشين آلات نو وکهنه تأسيس شد در حالي که فقط قادر بود روزانه ده دستگاه اتومبيل سواري و هفت دستگاه اتوبوس و کاميون مونتاژ کند.
احمد خيامي در سال 1303 خورشيدي و محمود خيامي در دي ماه 1308در مشهد به دنيا آمدند.احمد عاشق کارهاي صنعتي بخصوص سر و کله زدن با اتومبيل بود. همين که از مدرسه بيرون ميآمد يک لنگ ميگرفت و به شست و شوي اتومبيلهاي کوچه خيابانها ميپرداخت. کمي که بزرگتر شد چند آچار و پيچ و مهره و گاز انبر خريد و در کوچه خيابانها تعميرهاي ساده اتومبيل را هم انجام ميداد. وي بعدها به تهران آمد و كسب و كارش رونق گرفت.
محمود خيامي (برادر كوچكتر) چند سالي پيش از تأسيس كارخانهايران ناسيونال، به درخواست برادرش مديريت تعميرگاه برادران خياميدر مشهد را رها كرد و به همراه چند تن از كارگران تعميرگاه كه به نظرش متخصص و قابل اعتماد بودند به تهران رفت. شغل تازه وي در تهران مديريت شركت تضامني برادران خيامي بود تا برادرش احمد بتواند سفر به دور دنيا را براي پيدا كردن اتومبيل مناسبي براي ساخت در ايران آغاز كند.
بسياري علت موفقيت خيامي در تأسيس كارخانه ايران خودرو را كارآفريني وي ميدانند اما شايد اين عده خبر ندارند كه اگر كمك مقامات ارشد رژيم پهلوي بويژه اردشير زاهدي به واسطه يكي از ثروتمندان آن زمان يعني فريدون سودآور نبود، خياميها نميتوانستند كارخانه ايران ناسيونال را برپا كنند.

مصادره
در زمان جداشدن دو برادر از يکديگر، ايران ناسيونال به محمود انتقال يافت. پس از پيروزي انقلاب در سال ۱۳۵۷، نظام جمهوري اسلاميايران اموال وي را مصادره کرد و از آن زمان تاکنون وي مقيم انگلستان است. محمود خيامي به لندن رفت و مديريت فروش خودروهاي مرسدس بنز را به عهده گرفت. احمد خيامي هم به هنگام انقلاب، خانهاي  هفت هزار متري در انتهاي زعفرانيه داشت كه مصادره شد. وي بعد از انقلاب به امريكا رفت و در همانجا فوت كرد.

فروشگاههاي زنجيرهاي
محمود خيامي پيش از انقلاب، علاوه بر ايران ناسيونال، فروشگاههاي زنجيرهاي كوروش را هم به راهانداخت كه پس از انقلاب مصادره شد و به قدس تغيير نام داد. وي همچنين مؤسس بانك صنعت و معدن نيز به شمار ميرود.

كمك به حزب كارگر انگليس
محمود خيامي پس از انقلاب به اروپا رفت و چند سال پيش، (2007) كمك يك ميليون پوندي وي به حزب كارگر انگليس در صدر اخبار قرار گرفت. در آن زمان، توني بلر كه آخرين روزهاي خود را در سمت نخستوزيري انگليس ميگذراند، از خيامي به خاطر اهداي چنين پول سخاوتمندانهاي به حزب كارگر سپاسگزاري كرد. به اين ترتيب محمود خيامي دومين حامي مالي حزب كارگر پس از لرد سينزبري سرمايه دار انگليسي محسوب ميشود. خيامي ميگويد كه در طول 10 سال گذشته برايش مايه افتخار بوده است كه از حزب كارگر به رهبري توني بلر حمايت كند و اين جمله به آن معناست كه يك ميليون پوند اولين كمك وي به حزب كارگر نبوده است. خيامي مؤسسه اي به نام بنياد خيامي نيز تأسيس كرده كه فعاليتهايي همچون گفتوگوي اديان از طريق برگزاري جلسات و كنفرانسها برگزار ميكند. اين بنياد در سال ۲۰۰۵ کنفرانس دو روزهاي تحت عنوان «آيا اسلام خطري براي غرب محسوب ميشود؟» برگزار کرد. وي همچنين از بنيادهاي آموزشي مسيحي، حمايت مالي ميكند. وي صاحب چندين نمايشگاه اتومبيلهاي مرسدس بنز در کشورهاي انگلستان و ايالات متحده است.

علينقي عاليخاني
علينقي عاليخاني متولد بهمن ۱۳۰۷ وزير اقتصاد رژيم پهلوي و از دوستان اسدالله علم (وزير درباره رژيم شاه) بود.
عاليخاني به دليل اينكه پدرش در دربار مشغول به كار بود، به راحتي به دربار راه پيدا كرد. وي تحصيلات خود را در دانشگاه تهران دررشته علوم سياسي به پايان رساند. در سال ۱۹۵۰ با بورس رژيم پهلوي براي ادامه تحصيل رهسپار فرانسه شد ودر دانشگاه پاريس، نخست در رشته حقوق بينالملل عمومي به اخذ ديپلم مطالعات عالي و سپس در رشته اقتصاد به اخذ دکتراي دولتي اقتصاد نائل شد. در سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷) به ايران بازگشت و مدتي در نخستوزيري و سپس در شرکت ملي نفت ايران به کار مشغول بود و به موازات آن مشاور اتاق بازرگاني تهران شد. در بهمن ۱۳۴۱ (۱۹۶۳) وزير اقتصاد شد و تا مرداد ۱۳۴۸ (۱۹۶۹) در اين سمت خدمت کرد. از ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ رئيس دانشگاه تهران بود. ازآن پس از کارهاي دولتي کناره گرفت و در بخش خصوصي به فعاليت پرداخت. پس از انقلاب اسلامي، به عنوان مشاور اقتصادي براي سازمانهاي مختلف بينالمللي و شرکتهاي خصوصي کار ميکند.

مشاركت در كودتا
عاليخاني در طرح كودتاي تيمور بختيار و مذاكره تيمور بختيار با جان اف كندي، نقش مهمي داشت. وي به جهت تسلطش به زبان انگليسي و هم به زبان فرانسه مورد اعتماد تيمور بختيار قرار گرفته بود و به همين سبب در مذاكره تيمور بختيار با جاناف كندي به عنوان مترجم بختيار حضور داشت. تيمور بختيار پس از اين جلسه لو رفت. بعدها معلوم شد كه عاليخاني بيش از اينكه معتمد تيمور بختيار باشد رابط سرشاپور ريپورتر (جاسوس امريكا) بوده است.
عاليخاني وقتي به وزارت بازرگاني صنايع و معادن رفت 30 ساله بود. بعد از آن كه وزارت صنايع ملي را ادغام كردند و تبديل به وزارت اقتصاد شد، او در سن 31 و 32 سالگي اولين وزير وزارت اقتصاد و امور دارايي ايران شد. علت اين كه او به اصطلاح خيلي سريع محرم اسرار رژيم منحوس شد، در اين بود كه وي اساساً كارمند ساواك بود. وظيفه او در دوره دانشگاهي در فرانسه نيز اين بود كه اسامي مخالفان را جمع كند و بهايران بياورد. به تعبير آشكارتر يعني به صورت دانشجونما داخل آنها برود و بعد اطلاعات جمع كند. خيلي هم دانشجوي فعال و تيزي بود و به هر حال موفق ميشود تعدادي اسامي دانشجويان معترض را با خودش بهايران بياورد، چون آن موقع مركز دانشجويان كنفدراسيون در فرانسه بود.
 از سوي ديگر، عاليخاني بشدت مورد وثوق شاه بود، ديگر اينكه عاليخاني يك آدم تحصيلكرده بود و چندين شغل عالي در ايران داشت كه شغلهاي آبرومندي هم بودند و شايد مهمتر از همه اينكه خوشخدمتياي كه عاليخاني به شاه كرد و اسرار تيمور بختيار را افشا كرد.

عبدالمجيد اعلم
عبدالمجيد اعلم، از مقاطعهکاران بنام در دوره رژيم شاهنشاهي در زمينههاي سد سازي، آبياري و لوله کشي بود كه با سوءاستفاده از رفاقت با شاه پهلوي، ثروت هنگفتي به جيب زد.
اعلم از جمله دوستان محمدرضا پهلوي به شمار ميرفت كه در ساعات فراغت و خوشگذرانيهاي وي حضور داشت و برخي شبها همراه چند درباري ديگر، تا يک و دو نيمه شب به ورقبازي ميپرداختند.
وي با استفاده از رابطه خود با شخص محمدرضا شاه پهلوي و همچنين محمد صفي اصفياء، مديرعامل سازمان برنامه و بودجهايران در سالهاي ٤٧-١٣٤٠ و وزير مشاور و نايب نخستوزير در امور اقتصادي و عمراني در سالهاي 57-1347، توانست پروژههاي بزرگي را به دست گيرد.
در آن دوران، گزارشي تهيه شد که نشان ميداد مجيد اعلم صدها مقاطعه از سازمان برنامه گرفته و پس ازتصويب پروژهها، سيمان مربوطه را از سازمان برنامه اخذ و احتکار کرده و سپس پروژه بدون سيمان را در مقابل اخذ 20درصد ارزش کل پروژهها به ديگران واگذار کرده است و بدينترتيب هم صاحب صدها هزار کيسه سيمان شده و هم 20درصد ارزش کل پروژهها را اخذ نموده است. او سيمان را به قيمت دولتي کيسهاي 75 ريال اخذ و به قيمت 250 الي 320 ريال در بازار آزاد ميفروخت. گزارش به همراه آلبوم عکس از انبارهاي سيمان به محمدرضا پهلوي تحويل گرديد ولي اين پرونده نهايتاً بايگاني شد. در هر صورت، مجيد اعلم به واسطه رفاقت زيادي كه با شخص محمدرضا پهلوي داشت، توانست در مدت كوتاهي مافياي قاچاق سيمان را در كشور تشكيل دهد و دست به احتكار صدها هزار كيسه سيمان در كشور بزند و به ثروتي انبوه دست يابد اما تعجبآور آن كه برخي بدون توجه به اين باندبازيها وي را كارآفرين نمونه نام دادهاند.
اعلم در تأمين اعتبار ريخت و پاشهاي فرح پهلوي نيز نقش داشت. بايد اشاره كرد كه دفتر فرح پهلوي نيز يكي از مكانهاي ريخت و پاش و اسراف شديد بيتالمال در دوران پهلوي دوم بود و به بهانههاي مختلف (حفاظت از آثار عتيقه و هنري) هزينههاي بسيار سنگيني به كشور تحميل ميكرد. در اين ميان افرادي نظير مجيد اعلم حداكثر سوءاستفاده را از اين نزديكي به فرح و ارتباط با دفتر وي انجام دادند. وخامت اين اوضاع به حدي بود كه حسين فردوست در خاطراتش اين ايام را به دوران قاجار تشبيه و از آن با تعبير اوج فساد و چپاول و غارتگري ياد ميكند.

مهدي بوشهري
مهدي بوشهري فرزند رضا بوشهري و نوه معين التجار بوشهري بود. پدربزرگ مهدي بوشهري نيز از افراد نام آشنا بود. معين التجار بوشهري پس از اينكه باغ لاله زار تهران را از ناصرالدين شاه قاجار خريداري كرد، آوازه شهرتش در سرتاسر ايران مطرح گرديد. وي صاحب املاك فراوان در نقاط مختلف ايران بود و بخش زيادي از سهام اوليه بانك ملي ايران به وي تعلق داشت. البته بعدها مهدي بوشهري (نوه وي) با بهره گيري از رانت دربار قسمتهايي از اراضي باغ لاله زار را كه قيمت فوق العاده گزافي داشت در گرو بانك ملي گذاشت و مبالغ هنگفتي وام دريافت كرد. از آنجا كهاين وام دريافتي چندين برابر ارزش واقعي اراضي لاله زار بود، مهدي بوشهري هيچ گاه در انديشه پس دادن آن و تسويه حساب با بانك ملي ايران نيفتاد و بانك ملي نيز به اجبار براي وي اجراييه صادر نمود و بخشي از اين اراضي را به افراد مختلف، از جمله بانك عمران، متعلق به محمدرضا پهلوي فروخت و خريداران، اين اراضي را مبدل به پاساژ و مغازههاي تجاري و سينما و پاركينگ كردند و بخشي ديگر از اين اراضي را بانك ملي تصرف كرد كهاين قسمتها پس از گذشت دهها سال همچنان به صورت متروكه و مخروبه در حاشيه شرقي خيابان لاله زار و حاشيه غربي خيابان سعدي تهران به چشم ميخورد.
رضا بوشهري، پدر مهدي بوشهري، نيز فرزند ثروتمند معروف دوره قاجار، معين التجار بوشهري بود. او در كشور آلمان به كار تجارت اشتغال داشت و با يك زن آلماني ازدواج كرده بود. يك بار در دوره هشتم نماينده مجلس شد. زماني كه پسرش مهدي با اشرف پهلوي ازدواج كرد، فعاليتهاي تجاري وي رونق فراوان گرفت. از رهگذر اين وصلت به نمايندگي مجلس سنا رسيد و چند دوره به عنوان سناتور انتصابي بهاين مجلس رفت. در سال 1350 در حالي كه افزون بر هشتاد سال از عمرش ميگذشت، مرد.

ازدواج با اشرف
مهدي بوشهري در عصر پيش از انقلاب، به علت ازدواج با اشرف پهلوي، شهره است. اشرف پهلوي در چهارم آبان 1298در بيمارستان احمديه تهران همراه برادر دوقلويش محمدرضا متولد شد. سن اشرف چند ساعت كوچكتر از محمدرضا پهلوي بود.
اشرف پس از سقوط حكومت پدرش كه با تبعيد او همراه شد، چندين بار ازدواج كرد كه يك بار قرعه به نام مهدي بوشهري افتاد. او در رستوراني در پاريس با جواني به نام مهدي بوشهري آشنا شد.
اشرف آنچنان كه خود اعتراف كرده از سال 1331 مهدي بوشهري را به عنوان دوست پسر خود انتخاب كرد و با اينكه طلاق او از شفيق شوهر سابقش در سال 1339 انجام شد، اما هميشه مهدي بوشهري كنارش بود و آنها با يكديگر ارتباط نامشروع داشتند. در تمام اين سالها مهدي بوشهري در متن زندگي اشرف حضور داشت. خبر ازدواج اشرف پهلوي با مهدي بوشهري بدون در نظر گرفتن 3 ماه عده در نظر گرفته شده در شرع اسلام، توسط دربار در تاريخ 24/2/1335، يعني هجده روز پس از طلاق گرفتن از احمد شفيق، رسماً اعلام گرديد.
 مهدي بوشهري از اولين روز ازدواج كاري به كار اشرف نداشت و او را در رفتار و كرداري كه پيشه ميكرد آزاد ميگذاشت و همين راز تداوم و طولاني شدن دوران زناشويي آنان بود. ولي اشرف پس از يك سال از بوشهري بيزار شد و به او گفت كه ديگر تحملت را ندارم. بوشهري زرنگ بود و هر چند اسماً شوهر اشرف بود ولي كاري به كار او نداشت و رهايش كرد و اشرف اين وضع را پسنديد. مهدي بوشهري به پاريس رفت و در آنجا در «ايران اير» شغل مهميگرفت و چلوكبابي و عكاسي به راهانداخت و سر خود را گرم كرد. او به بهانههاي مختلف پول زيادي هزينه ميكرد و از محمدرضا ميگرفت. او در ماه دو، سه روز به تهران ميآمد و مستقيماً به طبقه بالاي كاخ اشرف ميرفت كه مبادا خانم او را ببيند و حالش به هم بخورد! بوشهري با اين تمهيد تا انقلاب شوهر اشرف ماند و تصور ميشود هنوز نيز شوهر اسمياش باشد. اشرف از بوشهري فرزندي ندارد.
 مهدي بوشهري تنها به منافع كلاني كه از رهگذر اين ازدواج نصيبش ميشد، ميانديشيد و هيچ كاري به كار اشرف نداشت، او هر چند ماه يك بار براي دنبال كردن كارهاي دلالي و پروژههاي تجاري اش بهايران ميآمد و يكسره به اتاق خود در طبقه فوقاني كاخ اشرف ميرفت.
 شغل رسمي مهدي بوشهري سفير سيار شاه و رئيس هيأت مديره فستيوالهاي هنري ايران بود. وي از طريق دلالي براي كمپانيهاي بزرگ فرامليتي كه خواستار فروش كلان محصولات خود بهايران بودند و نيز از رهگذر گرفتن پورسانت و واگذاري عمليات ساختماني طرحهاي عمراني ايران به مقاطعه كاران بزرگ، پولهاي كلاني به دست ميآورد. او نمايندگي چندين شركت هواپيمايي را در ايران به عهده داشت.
 زماني كه شاه و فرح هوس كردند تا ايران در عرصه سينماي بين المللي فعال شود، تشكيلاتي به نام «شركت گسترش سينمايي ايران» تأسيس شد و مهدي بوشهري به رياست آن برگزيده شد. او در اين شركت بودجه بيحسابي در اختيار داشت و آن را با گشاده دستي هزينه ميكرد. وي از طريق اين تشكيلات در چند فيلم با شركت هنرپيشگان نامدار جهاني سرمايه گذاري كرد، كه فيلم كاروانها با شركت آنتوني كوئين نمونهاي از اينگونه فيلمها بود.
 پرويز قريب افشار، شومن تلويزيوني در دهه آخر حيات رژيم پهلوي دريكي از برنامههايي كه از طريق شبكه تلويزيون ماهوارهاي «تپش» پخش شد، اعتراف كرد كه براي ايفاي نقش كوچكي در فيلم كاروانها كه جمعاً حدود 8 دقيقه بود، مبلغ 25 هزار دلار از شركت گسترش صنايع سينمايي ايران پول گرفته است.
 او در همين برنامه گفت كهاين فيلم ظاهراً با مشاركت يكي از سرمايه داران امريكايي تهيه ميشد و قرار بود كه او پنجاه درصد از ميزان سرمايه گذاري در اين فيلم را پرداخت نمايد. هزينهاين فيلم تماماً از سوي ايران پرداخت شد و تهيه كننده امريكايي مدام پرداخت خود را به تأخير ميانداخت و با اينكهاين فيلم در سرتاسر جهان به نمايش درآمد و سرمايهگذار امريكايي سودش را از فروش اين فيلم گرفت، اما هرگز سهم خود در سرمايه گذاري فيلم كاروانها را پرداخت نكرد و موضوع هم با پيروزي انقلاب به دست فراموشي سپرده شد.

برادران نمازي
خاندان نمازي از تبار دو برادر، محمد حسن (متوفي حوالي 1310 ش.) و محمد حسين (متوفي 1326 ش.)، بود. کمپانيهاي م. نمازي و ح. نمازي در هنگکنگ بهاين دو برادر تعلق داشت. طبق اسناد موجود، اين دو کمپاني شرکتهاي پوششي براي فعاليت سرويس اطلاعاتي انگليس (اينتليجنس سرويس) بودند. برادران نمازي با کمپانيهاي انگليسي و امريكايي و يهودي و پارسي فعال در تجارت جهاني ترياک پيوند نزديک داشتند و از اين طريق ثروت هنگفتي اندوختند. بانک هنگکنگ شانگهاي (HSBC) و شاخهايراني آن (بانک شاهنشاهي انگليس و ايران) و کمپاني کشتيراني شبه جزيره و شرق (P&O) از مراکز عمده سرمايهگذاري اين شبکه بوده و هست. نمازي بيشتر صادرات ايران را ترويج ميكرد و ترياك محصول ايران را به چين ميبرد. وي امتياز استخراج طلا از معدني در نزديكي هنگكنگ را از دولت انگليس گرفته بود و گاهگاه شمش طلا به شيراز ميفرستاد. 
محمد نمازي پسر محمد حسن و سناتور مهدي نمازي پسر محمد حسين است. محمد نمازي فرزند حسين، در يكي از خانوادههاي ثروتمند شيراز به دنيا آمد. وي سالها در امريكا سكونت داشت و مشغول تجارت بود. زماني كه بهايران آمد در كابينه زاهدي به عنوان وزير مشاور منصوب شد. وي عضو هيأت امناي دانشگاه پهلوي شيراز و از اعضاي كلوب روتاري و همچنين لژفراماسونري حافظ شيراز و روشنايي بوده است. او در شيراز، بيمارستان نمازي را تأسيس كرد.
پسر عموي وي مهدي نمازي تا دوره چهاردهم بدون وقفه نمايندگي مجلس شوراي ملي را عهدهدار بود و با تأسيس مجلس سنا در سال 1328 به عنوان نماينده لرستان و فارس در اين مجلس تا زمان انحلال آن حضور يافته است. مهدي نمازي نمايندگي صادرات كتيرا به اروپا و امريكا را در اختيار داشت و از اين راه صاحب ثروت زيادي شده بود. همچنين در زمينه قاچاق مواد مخدر نيز فعاليت داشت. نامبرده داراي كارخانههاي متعدد بوده و با اغلب سران رژيم سابق حشر و نشر داشته است. فرزند مهدي نمازي - شفيع - نمايندگي شركت معروف نفت سوكوني واكسيوم را در سال 1333 برعهده داشت.
در سالهاي جنگ اوّل جهاني محمد نمازي، در شراکت با آقا جان کليمي (نياي خاندان کهن صدق)، «رشندار» (سررشتهدار) قشون انگليس در جنوب ايران بود. در سالهاي جنگ دوّم جهاني مهدي نمازي، در شراکت با مهير عبدالله (يهودي بغدادي)، پيمانکار ارتش امريكا در ايران بود. محمد و مهدي نمازي از فراماسونهاي متنفذ ايران بودند. تصاويري از محمد نمازي در کسوت ماسوني بههمراه ساير اعضاي لژ روشنايي در ايران در کتاب اسماعيل رائين (فراموشخانه و فراماسونري در ايران، ج 3، صص 131، 133) مندرج است.
بهدليل همين پيوندهاي ديرين و ريشهدار با شبکه مقتدر و جهانشمول فوق است که بيل کلينتون، رئيسجمهور پيشين ايالات متحده امريكا، در پايان سال 1998 ميلادي يکي از اعضاي اين خاندان به نام حسن نمازي را بهعنوان سفير امريكا در آرژانتين منصوب کرد.
محمد نمازي (متوفي فروردين 1351) بخش عمده عمرش را در امريكا سپري کرد. او براي فرار از پرداخت ماليات ثروت هنگفتي که در اين کشور انباشته بود، به احداث برخي تأسيسات خيريه در شيراز، بويژه بيمارستان نمازي و لولهکشي آب شيراز، دست زد. او از اين طريق هم سود قابل توجهي برد و هم بطور صوري «خوشنام» شد. طبق قوانين امريكا، صرف پول در امور خيريه، در هر جاي دنيا، پرداخت ماليات را بشدت کاهش ميدهد. در بسياري از اسناد و منابع تاريخي از محمد نمازي تصويري مثبت ديده نميشود. دکتر محمد مصدق بشدت به نمازي بدبين بود و او را عامل انگليسيها ميدانست. بهنوشته دکتر غلامحسين مصدق، در زمان سفر مصدق براي شرکت در اجلاس شوراي امنيت به نيويورک (مهر 1330)، محمد نمازي «مرد اول سفارت» بود و تماميکارکنان سفارت ايران حقوقبگير او. «مثل ريگ پول خرج ميکرد... وي قصد داشت با استفاده از قدرت مالي خود اعضاي هيأت نمايندگي ايران حتي پدرم را زير نفوذ خود درآورد. پدرم در حين مسافرت به امريكا به من، صالح و دکتر فاطميو يکي دو نفر ديگر از همراهان گفت: ما در اين مأموريت بهجز انگليسيها و عوامل آنها در امريكا با دو ايراني متنفذ هم سروکار داريم: يکي محمد نمازي و ديگري گالوست گلبنگيان، بايد مراقب آنها نيز باشيم. صحت پيشگويي پدر و سوءظني که نسبت به نمازي داشت پس از کودتاي 28 مرداد به اثبات رسيد.»
باقر پيرنيا، استاندار فارس در دوران پهلوي که چهرهاي کم و بيش خوشنام است، در خاطراتش مينويسد: «محمد نمازي وابسته افتخاري سفارت ايران در واشنگتن بود بدون دريافت حقوق. نمازي که از ثروتمندان بنام ايران شمرده ميشد، ساليان دراز در چين و امريكا به تجارت مشغول بود و اين پست را تنها به ملاحظه مصلحتهاي اقتصادي و مالي خود و سودهاي ديگري که يک مأمور سياسي از آن برخوردار است دست و پا کرده بود.»

اسدالله رشيديان
اسدالله رشيديان فرزند حبيبالله رشيديان در سال 1298 در تهران تولد يافت. پدرش حبيب‏الله‏خان در سفارت انگليس شغل كوچكى داشت و غالباً واسطه و معرف اشخاص با اعضاى سفارتخانه بود. بعد از 1320 سه فرزند خود را كه سيف‏الله، قدرت‏الله و اسدالله نام داشتند همراه و همكار خود نمود مخصوصاً موقعى كه سيد ضياءالدين طباطبايى وارد ايران شد و چون معروف بود وى عامل سياست انگليس در ايران مى‏باشد، برادران رشيديان به دور او گرد آمدند و در احزابى كه سيد تشكيل داد، آتش‏بيار معركه بودند. اسدالله معذلك كه كوچكترين برادر بود ولى استعداد و ابتكار او بر دو برادر رجحان داشت، امور سياسى را اداره مى‏كرد و دو برادر ديگر به دنبال تجارت و پيدا كردن پول رفتند چند سينما در تهران دائر نموده و درآمدى سرشار براى فعاليتهاى سياسى اندوختند.

مبارزه با حكومت مصدق
در دوران حكومت مصدق برادران رشيديان علناً با نهضت و جريان ملى شدن نفت در مقام مبارزه بودند و به زندان افتادند و همه‏گونه اختناق و محدوديت براى آنها بوجود آمد. از نخستين روزهايى كه مصدق به قدرت رسيد، برادران رشيديان با تمام قدرت براى سرنگونى حكومت او مى‏كوشيدند. پس از روي کار آمدن دولت دکتر مصدق فعاليتهاي رشيديانها براي حفظ منافع دولت انگليس آغاز شد و رابين زينر مأمور مخفي انگليس راهي تهران شد تا جريان را هدايت کند. او که با رشيديانها سابقه دوستي داشت بلافاصله ارتباط مجدد برقرار کرد و براي ايجاد اختلاف در بين نمايندگان مجلس و ايجاد تزلزل در نهضت ملي شدن نفت ماهانه مبلغي را به رشيديانها پرداخت ميکرد تا به نمايندگان پرداخت کنند.
پس از سقوط دولت قوام در 30 تير، اسدالله رشيديان معتقد شد که براي سرنگوني دولت دکتر مصدق بايستي از تشکيلات منسجمياستفاده کرد و به همين منظور جلساتي با حضور افسران بازنشسته و ديگر عوامل انگليسي و رشيديانها در منزل فضلالله زاهدي تشکيل شد که سرانجام در مهر 1331 عوامل شرکتکننده در آن جلسات دستگير شدند. اسدالله رشيديان مدتي محبوس بود و پس از بستن سفارت انگليس، عوامل انگليس به پايگاه سازمان سيا در تهران واگذار و رشيديانها نيز با اين پايگاه مرتبط شدند و اسدالله رشيديان در خرداد 1332 به منظور دخالت دادن اشرف پهلوي در کودتا راهي فرانسه شد و با او ملاقات کرد. اين ملاقات نتيجه مثبتي براي کودتاچيان به بار آورد و اشرف پس از کسب اطمينان در خصوص همراهي در دولت براي کودتا بهايران رفت. پس از ملاقات شاه و اشرف، رشيديان به عنوان سخنگوي انگليس وارد گفتوگو با شاه شد و نظر مساعد او را نسبت به کودتا جلب کرد. اين ملاقاتها چند بار صورت گرفت و سرانجام کودتا در 28 مرداد پيروز شد و دولت دکتر مصدق با فعاليتهاي رشيديانها و عواملشان و دو سازمان MI6 و سيا سرنگون شد. رشيديان پس از کودتا به پاسداشت حفظ سلطنت پهلوي از امتيازات فراواني چون امتياز تأسيس بانک، اعتبارات تعاوني و توزيع برخوردار شد. او يکي از دلالان اسلحه ميان ايران و امريكا بود که از اين معاملات نيز سود فراواني عايدش شد.
بعد از 1332 رشيديان و برادرانش در صحنه‏ سياسى ايران خورشيد درخشنده‏اى بودند. همه كار از آنها ساخته بود و در دربار رفت و آمد داشتند. هركس هرجا مشكلى داشت، به آنها متوسل مى‏شد. در 1339 اسدالله رشيديان تصميم گرفت پايگاه سياسى براى خود درست كند و كانديداى وكالت مجلس شد و در دوره بيستم از تهران انتخاب گرديد. با انحلال مجلس بيستم فعاليت برادران رشيديان عليه دولت امينى شروع شد. به دستور امينى، اسدالله و سيف‏الله رشيديان به زندان افتادند. چند ماهى در زندان به سر بردند تا اينكه دستور آزادى آنها صادر شد. اين بار مزد مبارزه‏ خود را از شاه به صورت امتياز تأسيس بانك گرفتند. به دستور شاه، به آنها اجازه داده شد بانكى به نام تعاونى و توزيع وابسته به اصناف تهران تشكيل دهند. از طرف بانك مركزى كمكهاى مؤثرى به عمل آمد و سرمايه‏ آن از طرف چند نفر تأمين گرديد. در كنار بانك مزبور، شركت بيمه‏اى هم دائر كردند كه آن هم واحدى سوددهنده بود. بانك تعاونى و توزيع رشيديان چندين بار دچار نوسانات مختلف شد و هربار كه به سقوط نزديك مى‏شد، بانك مركزى مديريت آن را به عهده مى‏گرفت و در سامان دادن آن تلاش بسيار مى‏كرد. در فاصله‏ بين سالهاى 50 و 52 دو تن از برادران وي فوت شدند. اسدالله از فقدان برادران خود سخت دلسرد و آزرده گرديد. گرچه مديرعامل بانك مزبور بود ولى بيشتر اوقات او در خانه مى‏گذشت و با دوستان در كنار منقل به نقل و گفتوگو مى‏پرداخت. در بانك او متجاوز از 50 وزير و سفير و سپهبد و سرلشكر بازنشسته شاغل بودند و همه حقوق قابل ملاحظه‏اى دريافت مى‏داشتند. وى بيش از 60 سال عمر نكرد.
عدم برخورد جدي با برادران توطئهگر رشيديان بعد از 30 تير قابل ذکر است که برادران رشيديان از وابستگان به شبکه روتچيلد  ريپورتر بودند و فضلالله زاهدي مدتي در خانه اسدالله رشيديان مخفي بود. اسدالله رشيديان قبل از انقلاب اسلاميسرمايه خود را از کشور خارج کرد و خود نيز به انگلستان رفت و در اوايل دهه 60 خورشيدي درگذشت.