رسانه‌ها از نگاه امام
رسانه در نظام جمهوري اسلامي به عنوان يك كانون مقدس كه وظيفه اصلاح و تربيت جامعه را برعهده دارد همواره مورد توجه بوده است و از آن جايي كه دين اسلام مظهر تربيت بشر و رسيدن به سعادت است آنچه مدنظر بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران و قانون اساسي بوده، عمل و فعاليت يك رسانه بر اساس مباني و تعاليم اسلامي مي باشد. يعني خط قرمز فعاليت رسانه اي، مباني اسلام و حقوق عمومي است و اگر رسانه اي از اين حد تجاوز كند، مجرم است.گفتار ذيل به نظر امام در باب رسانه‌ها مي‌پردازد.
وظايف رسانه‌ها از ديدگاه حضرت امام
امروزه عمده ترين نقشي كه براي وسايل ارتباط جمعي و رسانه ها تعريف شده عبارت است از: فرهنگ سازي، آموزش، اطلاع رساني و ايجاد مشاركت اجتماعي، البته برخي نقش هاي ديگري را براي رسانه ها نيز بيان مي كنند مانند؛ تفريح، سرگرمي و فرار از واقعيت.
اين تعريف كلي كه در نظر اكثر انديشمندان ارتباطات ديده مي شود نه تنها در مسير كمال و ارتقاي معنوي بشريت نقش نداشته بلكه چون رسانه به عنوان ابزاري براي كسب قدرت، ثروت و شوكت مورد توجه قرار گرفته است، سبب شده كه آسيب پذيري جوامع بشري را در پي داشته باشد.
حضرت امام(ره) بر خلاف نقش هاي تخريبي كه رسانه ها از زندگي انساني ارائه داده اند در مورد نقش و كاركرد رسانه ها به بيان نكاتي مي پردازند كه در ذيل به آنها اشاره مي شود:
1- نقش تربيتي رسانه: اگر چه در تعريف نقش رسانه ها، فرهنگ سازي يكي از مهم ترين نقش هاي رسانه ها عنوان شده، اما اين فرهنگ سازي به تجاري سازي فرهنگ تبديل شده است و در عين حال به دنبال گسترش سرزمين هاي مستعمراتي خود هستند و به خاطر همين در انديشه برخي از انديشمندان از آن به عنوان امپرياليسم رسانه اي نيز ياد مي شود. حضرت امام(ره) يكي از مهم ترين نقش هاي رسانه را تربيت مي دانند و مي فرمايند: «تمام رسانه ها مربي يك كشور هستند؛ بايد تربيت كنند كشور را.»
اين جمله حضرت امام نهايت تعالي يك رسانه است و اين تنها نقشي است كه رسانه هاي غرب محور مي خواهند از آن فرار كنند.
2- حركت در مسير ملت: حضرت امام(ره) حركت انقلاب اسلامي را در مسير ملت مي دانند و از رسانه ها هم مي خواهند در مسير ملت باشند و مي فرمايند: «همه رسانه هاي تبليغاتي بايد خودشان را اصلاح كنند كه خداي ناخواسته برخلاف مسير ملت نروند.»
اين در حالي است كه رسانه هاي غرب كه خود را صداي ملت مي دانند همواره سعي كرده اند منافع اقليت هاي سياسي و اقتصادي را بر صداي ملت ها ترجيح دهند.
حضرت امام(ره) مي فرمايند: «اگر مطبوعاتي پيدا شد كه مسير آنها بر خلاف مسير ملت است، راهي كه آنها مي روند غير از راهي است كه ملت مي رود، اين بر فرض اينكه دولت هم اجازه بدهد كه بنويسند و بگويند لكن مورد تأييد اين ملت نمي تواند باشد و نبايد آن را حساب كرد كه يك رسانه ملي است.»
3- عبور از مبتذل گرايي به تعالي انسان: حضرت امام(ره) نقش رسانه اسلامي را متفاوت از رسانه پهلوي و طاغوتي مي دانند و مي فرمايند: «خدمتي كه مجله ها و روزنامه ها و ساير رسانه هاي اين مملكت مي توانند به كشور خودشان و به اسلام بكنند اين است كه وضع اين مجله ها را تغيير بدهند، اين مجله ها در زمان رژيم سابق يك وضعي داشت از حيث مطالب، از حيث عكس ها و از اين جهت اگر شما بخواهيد خدمتي بكنيد به كشور خودتان خدمتي بكنيد به اسلام، بايد (پرهيز كنيد) از چيزهايي كه انحراف مي آورد، اينكه در مجله ها اين عكس هاي شهواني مبتذل و آن مقالات منحرف كننده بود، شما خيال نكنيد كه اين همين طوري واقع شده بود. اين يك راه حساب شده اي بود كه جوان هاي ما را به انحراف بكشاند.»
4- رسالت خدمت محور رسانه: حضرت امام(ره) يك رسانه مطلوب را رسانه اي خدمت محور مي دانند و از ديدگاه ايشان سنجش خدمت محوري تيراژ بالا با مطالب منحرف نيست و از اين لحاظ است كه مي فرمايند: «مطبوعات، سينما، تلويزيون، راديو، مجله ها همه اينها براي خدمت به يك كشور است. اينها بايد در خدمت باشند نه اينكه هر كس پا شود يك مجله اي درست كند، هر چه دلش بخواهد در آن باشد و هر عكس بهتر مشتري داشته باشد، توي آن بيندازند. عكس هاي مهيج، عكس هاي مهوع در آن بيندازد كه مشتري هايش زياد بشود!»
5- پرهيز از شايعه پراكني: شايعه پراكني و ايجاد احساس توطئه و فساد باعث نااميدي از مسير طي شده و مسير پيش رو مي شود. حضرت امام(ره) از رسانه ها مي خواهند از اين روش رسانه اي بپرهيزند؛ «من ارباب جرايد و رسانه ها و گويندگان را نصيحت مي كنم كه دست از شايعه افكني ها بردارند و مسائل بيهوده و مطالب دروغ را براي زياد شدن تيراژ پخش نكنند كه اگر احساس توطئه و افساد شود ملت با آنها به طوري ديگر عمل مي كند. از آزادي؛ سوءاستفاده نكنيد و مسير ملت را رها ننماييد و از بزرگ نمايش دادن وقايع كوچك بپرهيزيد كه صلاح ملك و ملت در آن است.»
6- حركت مطبوعات در صراط مستقيم: حضرت امام(ره) سعادت و شقاوت يك ملت را ناشي از نقش مطبوعات مي دانند و در اين زمينه مي فرمايند: «رسانه هاي گروهي اصلاح بشود، يك جامعه اصلاح مي شود. اگر مطبوعات جوان ها را نكشاند به طرف فحشا و ببرد طرف صراط مستقيم، مراكز فحشا هم برچيده مي شود.»
7- اطمينان بخشي رسانه ها به مردم: اطمينان بخشي و ايجاد روحيه اميد و نشاط در زندگي از مهم ترين وظايف رسانه اي است كه در صورت غفلت نه تنها رسانه معناي واقعي خود را از دست مي دهد، بلكه نظام اسلامي را با چالش هم مواجه مي كند. حضرت امام(ره) در اين باره مي فرمايند: «اگر اين خدمت را اين رسانه هاي گروهي، اين مطبوعات، اين نويسندگان، اين گويندگان اين اطمينان را در ملت ايجاد كنند ما تا آخر پيروز هستيم.»
8- به مقامات توهين نكنيد: حضرت امام(ره) در سال 1359 زماني كه اختلافات داخلي به اوج خود رسيده بود و حملات زميني و هوايي متجاوزان به ايران تشديد شده بود بيانيه اي ده ماده ا ي را منتشر كردند و در بند دوم اخطار ذيل را به رسانه ها دادند: «مقامات فعلي، رياست جمهوري، دولت، رياست ديوان عالي، دادستاني كل كشور، مجلس شوراي اسلامي، شوراي نگهبان، قانوني مي باشند و كسي حق ندارد در مصاحبه ها و نطق ها و رسانه ها به يكي از اين مقامات توهين و يا آنان را تضعيف نمايد و متخلف به ملت معرفي و مورد مواخذه قرار مي گيرد.»
راهكار مقابله با رسانه‌هاي منحرف
حضرت امام خميني(ره) راهكار مقابله با رسانه هاي منحرف را در چند جنبه ارزيابي مي فرمايند كه در ذيل به برخي از آنها اشاره مي شود.
1- مقابله ملت با رسانه هاي منحرف: راهكار مقابله با رسانه هاي منحرف كه در خط اسلام و ملت نيستند عدم اقبال مردمي است و در اين راستا حضرت امام چنين مي فرمايند: «چنانچه بر خلاف مسير ملت بخواهد يك روزنامه اي رفتار بكند خود ملت با او مخالفت مي كنند. لازم هم نيست كه مخالفتش اين باشد كه بريزد و بزند و بشكند، نه اين ها اين كار را نمي كنند؛ لكن روزنامه براي خواننده است، وقتي خواننده نباشد روزنامه نيست...»
2- اخراج اشخاص منحرف از رسانه ها: حضرت امام(ره) يكي از روش هاي اصلاح رسانه ها را اصلاح عوامل آن مي دانند و افرادي را كه در اين شبكه تبليغي قابل اصلاح نيستند مستلزم اخراج از كار مي دانند و مي فرمايند: «....اصلاحاتي بنيادي در آنها بايد تحقق يابد كه اشخاص منحرفي كه موجب اين امور انحرافي مي شوند دست شان از اين رسانه هاي گروهي كوتاه شود.»
3- تذكر- برخورد قضايي: حضرت امام(ره) آخرين مرحله برخورد با رسانه هاي منحرف را برخورد قضايي مي دانند و مي فرمايند: «هر كس كه موجب تشنج در كشور مي شود رسيدگي بنماييد و در مرحله بعد به وسيله رسانه هاي گروهي به مردم شريف كشور معرفي و در تمام موارد فوق به دادستان كل كشور گزارش دهيد و دادستان كل كشور شرعاً موظف است تا با بي طرفي كامل پس از طي كردن مراحل قانوني، موافق موازين شرعي و قانوني با آنان عمل نمايد.»
رسانه اسلامي از ديدگاه حضرت امام منطبق با ارزش هاي اسلامي، انقلابي و پيروي از ملت است. حضرت امام (ره) از رسانه ها اين انتظار را دارند كه تحت تأثير شخصيت هاي منحرف و تبليغات بنگاه هاي خبررساني غرب و صهيونيسم قرار نگيرند و همواره نقش مربي گونه خود براي اصلاح جامعه را مدنظر داشته باشند.