آسیب‌شناسى انقلاب اسلامى از منظر امام خمینی
از این‌رو همان گونه که انبیاى الهى در راه ترویج و تبیین احکام از هیچ کوششى فروگذار نمى‌کردند روحانیت نیز باید این نقش را به نحو مطلوب ایفا کنند. درتاریخ کشورها روحانیت مرجع رسمى تبیین باورهاى اعتقادى و ارزش‌هاى اخلاقى و نیز استنباط؟ احکام عملى به شمار مى‌رود و این نقش در حال حاضر مسئولیت ایشان را بیش از پیش سنگین‌تر ساخته است.
با توجه به تاثیرگذارى شگرف روحانیت درجامعه، توجه به وظایف ومسئولیت‌هاى این قشر بسیار مهم است. تبیین این وظایف از طرف چهره‌اى برجسته و درخشان که تمام عمر خود را در راه احیاى دین و نگاهبانى از آن مصروف داشته قطعا مقبول واقع خواهد شد، چهره‌اى که با فهم حقیقت دین وصفاى باطن خود دل‌هاى فراوانى را ربوده منشا تحولى شگفت انگیز شد که سالیان سال علماى اسلام انتظار آن را مى‌کشیدند. امام خمینی(ره) به‌عنوان اندیشمندى زمان شناس و روشن‌بین در اندیشه و عمل الگوى یک عالم دینى بود الگویى که انگیزه مردمى‌ترین قیام آ‌زادیبخش وعدالتخواه شد و وظیفه خود را به شایستگى به پایان رساند. بر ماست که بیانات قدسى او را بر دیده منت نهاده و آنها را در جاى جاى زندگى خود پیاده کنیم و روح او را که در اعلى علیین است ازخود راضى نگه داریم.
1- تزکیه نفس
اصلاح نفس و تربیت باطن وظیفه قشر خاصى نیست بلکه وظیفه آحاد افراد جامعه مسلمان است. امام خمینی(ره) در نامه‌اى که به فرزند خویش مى‌نویسد تهذیب و اصلاح درون را وظیفه همگانى مى‌شمارد و مى‌فرماید: “پسرم! فرصت را از دست مده و در جوانى خود را اصلاح کن. پیران نیز باید بدانند که تا در این عالم هستند مى‌توانند جبران تبهکارى‌ها و مصیبت‌ها را بکنند واگراز اینجا منتقل شوند کار از دست آنها خارج است.”(1)
لذا بر هر فرد متدین است که به سلوک معنوى خویش بیندیشد و به اصلاح نفس اهتمام بورزد ؛ اما به جهات مختلف، سنگینى این وظیفه بر دوش روحانى بیشتر احساس مى‌شود. مبلغ اگر خود را اصلاح نکرده باشد نخواهد توانست از عهده رفع رذایل اخلاقى مردم برآید و سلوک معنویشان را به اصلاح بگرواند به همین جهت است که آن بزرگ مرد عرصه تهذیب مى‌فرمایند:” تزکیه مقدم است بر همه چیز طلبه‌اى که در مدرسه درس مى‌خواند همدوش با درس،هم قدم با درس،”تزکیه”لازم است.”(2) و در همین جستار اهمیت تهذیب را از دیدگاه ایشان که در کتاب گرانسنگ جهاد اکبر نگاشته شده است مورد توجه قرار مى‌دهیم: “تا فرصت از دست نرفته، تا دشمن برهمه شئون دینى وعلمى شما دست نیافته فکرى کنید بیدارشوید، به پا خیزید در مرحله اول در مقام تهذیب و تزکیه نفس و اصلاح خود برآیید.”(3)
2- ساده زیستی
زندگى ساده، قانعانه و به دور ازاسراف و تجملگرایى زیبنده روحانیت است. نماد بى تعلقى به مظاهر دنیا با بافت حوزه و روحانیت شیعه گره خورده است واین مهمترین عاملى است که مکان و منزلت ایشان را در بین مردم حفظ نموده و اگر روزى از این علقه دست بکشد و به دام زرق و برق وتجملگرایى بیفتند از منزلت طبیعى خود در میان مردم هبوط خواهند کرد. “ هیچ چیزى به زشتى دنیاگرایى روحانیت نیست وهیچ وسیله‌اى هم نمى‌تواند بدتر ازدنیاگرایى روحانیت را آلوده کند.”(4) ایشان در مجالى دیگر در جمع روحانیون و طلاب فرمودند:”آن چیزى که روحانیت را پیش برده تا حالا و حفظ کرده این است که ساده زندگى کردند. آنهایى که منشاءآثار بزرگ بودند در زندگى ساده زندگى کردند.”(5)
ایشان نه تنها عظمت انسان را به تعلقات دنیوى نمى‌دانستند بلکه اعتقادشان بر این بود که بى‌آلایشى و دورى از دنیاگرایى است که به انسان ارزش مى‌دهد.”ارزش انسان به خانه نیست،به باغ نیست، به اتومبیل نیست. اگر ارزش انسان به اینها بود انبیا باید همین کار را بکنند.ارزش روحانیت به این نیست که یک بساطى داشته باشد و یک دفترى و یک دستکى داشته باشد. فکر کنید ارزش را به دست بیاورید ارزش روحانیت را از دست ندهید.”(6)
3- مرزبانى شریعت
ایشان در کتاب شریف ولایت فقیه مى‌نگارد:” فقها حصون اسلامند یعنى مکلفند اسلام را حفظ کنند و زمینه‌اى را فراهم آورند که بتوانند حافظان اسلام باشند واین از اهم واجبات مطلق مى‌باشد نه مشروط.”(7)
“بارعلم، بار سنگینى است که بر عهده شماست آن طور نیست که تنها وظیفه شما تحصیل مشتى الفاظ و مفاهیم باشد بلکه حفظ اسلام واحکام اسلام است که به شما سپرده شده و شما امین وحى الهى هستید.”(8)
4- اشاعه فرهنگ دینى
ایشان مى‌فرمایند: ”در خلال تحصیلات خود در فکر باشید که اسلام را به مردم معرفى کنید. فعلا اسلام غریب است و کسى اسلام را نمى‌شناسد ولى لازم است که شما اسلام واحکام اسلام را به مردم برسانید تا مردم بفهمند اسلام چیست؟ اصلا اسلام براى چه آمده وچه مى‌خواهد؟”(9)
امام خمینى (ره) به‌عنوان اندیشمندى زمان‌شناس و روشن‌بین به این اصل اشاره مى‌کند و مى‌فرماید:” ما امروز نمى‌توانیم مثل سابق فکر کنیم. ما سابق تبلیغات‌مان منحصر به ایران بود تبلیغات آن قدرى که براى خارج لازم است براى داخل کمتر از او لازم است پیشتر احتیاج به زبان، زبان‌هاى خارجى نبود. امروز احتیاج است به این یعنى جزء برنامه تبلیغاتى مدارس باید زبان باشد. زبان‌هاى زنده دنیا آنهایى که در همه دنیا شایع‌تر است.”(10)
5- بدعت زدایى ازدین
امام عظیم‌الشان وظیفه عالم دینى را در مقابل بدعت و بدعت گزاران این طور بیان مى‌دارد:” اگر بدعت‌ها در دین ظاهر بشود برعلماست که دانش خود را آ‌شکار کنند ونگذارند فریب‌ها و نیرنگ‌ها و دروغ‌هاى بدعت گزاران در دین و در مردم اثر کند و باعث انحراف شود.”(11)
6- حفظ وحدت
“خطباى محترم و اهل منبر مردم را به وحدت کلمه و ادامه نهضت و تقوا و صبر انقلابى دعوت کنند و از اختلاف و تفرقه که اساس شکست وعقب ماندگى است بترسانند.”(12)
امام(ره) که هوشیارانه تمامى مخاطرات را مدنظر داشتند در جمع اعضاى دفتر تبلیغات اسلامى مى‌فرمایند:” من به شما و تمام نسل‌هایى که بعد از شما و ما خواهند آمد هشدار مى‌دهم که ملت و روحانیت،دانشگاه و روحانیت از هم جدا نشوند که جدا شدن اینها از هم هلاکت ملت،هلاکت اسلام و هلاکت کشور است.”(13)
7- بصیرت سیاسى و اجتماعی
آن بزرگوار در نامه‌اى خطاب به فرزندخویش مى‌فرمایند:” و تو اى فرزندم! از جوانى خود استفاده کن و با یاد او (جل وعلا) ومحبت به او و رجوع به فطرت الله بزیست و عمر را بگذران واین یاد محبوب هیچ منافاتى با فعالیت‌هاى سیاسى واجتماعى در خدمت به دین او و بندگان او ندارد.”(14)
و در مجالى دیگر نه تنها جدایى دین از سیاست را باطل مى‌دانند بلکه تکلیف طلاب را دخالت درامور سیاسى برمى‌شمارند.
“روحانیون حق دارند در سیاست دخالت بکنند تکلیفشان این است.دین اسلام یک دین سیاسى است که همه چیزش سیاسى است حتى عبادتش.”(15) و در کتاب گرانقدر ولایت فقیه مى‌نگارند: ”این را که دیانت باید از سیاست جدا باشد و علماى اسلام درامور اجتماعى و سیاسى دخالت نکنند استعمارگران گفته و شایعه کرده‌اند اینها رابى‌دین‌ها مى‌گویند.”(16)
8- حمایت از محرومان
امام خمینی(ره) مى‌فرمایند:”آن چیزى که روحانیون نباید هرگز از آن عدول کنند و نباید با تبلیغات دیگران از میدان در بروند حمایت از محرومین و پابرهنه‌هاست در تحقق آن اگر کوتاهى کنیم خیانت به اسلام و مسلمین کرده‌ایم.”(17)
رهبر کبیر انقلاب مى‌فرمایند:”صدها سال است که روحانیت اسلام تکیه‌گاه محرومان بوده است همیشه مستضعفان از کوثر زلال معرفت فقهاى بزرگوار سیراب شده‌اند.”(18)
“ روحانیت عزیز باید به این اصل توجه عمیق داشته باشند وافتخار تاریخى و بیش از هزار ساله پناهگاهى محرومان را براى خود حفظ کنند و به سایرمسئولین و مردم توصیه نمایند که ما نباید گرایش و توجه بى‌شائبه محرومین را به انقلاب و حمایت بى‌دریغ آنان را از اسلام فراموش کنیم و بدون جواب بگذاریم.”(19)
9- دفاع از انقلاب
امام خمینی(ره) در بیانات خود به روشنى لزوم حمایت و دفاع از انقلاب را بیان داشته‌اند:” بر روحانیون محترم لازم است که در فرصت‌هاى مناسب و درمحضرمسلمانان به جبران تبلیغات مسموم که از وسایل ارتباط جمعى وابسته به آمریکا واسرائیل به شایعه پراکنى و دروغ‌پردازى بر ضد اسلام و جمهورى اسلامى ایران اشتغال دارد از اسلام وانقلاب اسلامى ایران دفاع نمایند و چهره واقى آن را به جهانیان معرفى نمایند.”(20)
* پى‌نوشتها در دفتر روزنامه موجود است.