امام خمینی(ره) و تدریس علوم عقلی امام خمینی
از امام نقل شده است که میفرمود؛ از شاگردان درس فلسفه میخواستم درس را بنویسند و بیاورند، اگر میدیدم نمیفهمند، اجازه ورود به درس را نمیدادم. مرحوم حاج سید احمد خمینی درباره شیوه بیانی امام در تبیین مسائل فلسفی برای عوام و خواص مردم میگوید: "امام مسائل پیچیده فلسفی و عرفانی را با سادهترین کلام بیان میکردند و همه از فیلسوف و عوام حرف ایشان را میفهمیدند. هرگز در زبان ارتباطی ایشان از "ایسم"ها و عبارات و اصطلاحات نامأنوس خبری نبود".
آیتالله سید عزالدین زنجانی، میگوید که؛ "پس از آمدن علامه سید محمدحسین طباطبائی (س) به قم و رواج نسبی فلسفه، حضرت امام درس فلسفه و معقول را تعطیل و درس فقه و اصول را شروع کردند. این بیانگر این واقعیت است که حضرت امام از سال 1347 قمری، تا 1360 قمری، با تدریس فلسفه و تعدیل فضای ضد فلسفه حوزه علمیه قم زمینه را برای ادامه ترویج فلسفه در حوزة علمیه توسط علامه، فراهم نمودند. من خدمت علامه رفتم و در مدرسه حجتیه، ابتدا برای سه چهار نفر درس را شروع کردند و حضرت امام دامظلهالعالی چون دیدند که درس فلسفه و معقول علامه هست، لذا درس فلسفه را تعطیل، و درس فقه و اصول را شروع کردند".
از اینجا اهمیت نقش امام در ترویج فلسفه، زمانی که خواندن فلسفه جرم محسوب میشد و شکستن جوّ حاکم بر حوزه علمیه روشن میگردد، آقای زنجانی میگوید: "حضرت امام ـ دامظلهالعالی ـ در آن وقت اسفار میفرمودند که از اول در آن شرکت کردیم. ایشان در صحن بزرگ تدریس میکردند. درس فلسفه در آن زمان رایج نبود. در آن درس، حاج آقا مهدی حائری یزدی، شیخ عبدالجواد اصفهانی، آقا شیخ محمد فکور یزدی و دیگران شرکت می کردند. تعداد شرکت کنندگان به ده نفر میرسید. من آن درس را با آقای حاج آقا مهدی حائری مباحثه میکردم".
آیتالله زنجانی درباره خاطرات خود از درس فلسفه امام میگوید: "هنگامی که حضرت امام به قم تشریف آوردند، مرحوم والد که با حضرت امام آشنایی و رابطة دوستی داشت، به من توصیه کرد که از وجود شریف این شخصیت والا مقام بهره بگیرم. من خدمت ایشان رفتم و عرض کردم که برای ما (من و استاد شهید مطهری و دوـسه نفر دیگر) درس فلسفه بگذارید. ایشان فرمودند که من کتابهایم را هنوز با خودم نیاوردهام؛ و من در جواب ایشان عرض کردم که من کتاب اسفار دارم، از روی این کتاب تدریس بفرمایید. از آن به بعد حضرت امام به تدریس فلسفه پرداختند و کم کم فضلای زیادی به پای درس آن حضرت نشستند و از ایشان بهرهها بردند. وقتی کار بالا گرفت از ایشان درخواست شد که درس فقه و اصول بفرمایید و از آن به بعد درس فقه و اصول ایشان رونق بسیاری یافت. روش امام در تدریس فلسفه اینگونه بود که بحثی را از خارج شروع میکردند و بعد با متن اسفار مقایسه میفرمودند". امام خمینی (ره) درباره تدریس فلسفه میفرماید: "پس از فوت مرحوم آقای حائری با عدّهای از رفقا بحث داشتیم، تا آنکه مرحوم آقای بروجردی ـ رحمتالله علیه ـ به قم آمدند، برای ترویج ایشان به درس ایشان رفتم و استفاده هم نمودم و از مدتها قبل از آمدن آقای بروجردی عمدة اشتغال، به تدریس معقول و عرفان و سطوح عالیة اصول و فقه بود. پس از آمدن ایشان به تقاضای آقایان، مثل مرحوم آقای مطهری به تدریس خارج فقه مشغول شدم و این اشتغال در طول اقامت قم و مدت اقامت نجف مستدام بود و پس از انتقال به پاریس از همه محروم و به امور دیگر اشتغال داشتم که تاکنون ادامه دارد".
تدریس فلسفه و علوم معقول در زمانی که جو غالب بر فضای حوزه علمیه قم، بر ضد آن بوده، اهمیت این علوم را در نظر امام نشان میدهد که علی رغم مخالفت عمومی، نسبت به تدریس آن اهتمام داشتند.