اندیشه سیاسی امام از دریچه کتاب البیع
در اینجا با صرف نظر از جلد های 1، 3، 4 و 5 بخش مهمی از جلد دوم که با عنوان "شئون و اختیارات ولی فقیه" ترجمه و جداگانه به چاپ رسیده و حاوی آراء و اندیشه‌های سیاسی امام خمینی در طی این سالهاست مورد بررسی قرار می‌گیرد: کتاب مذکور شامل 13 مبحث
( و فهرستها ) به شرح زیر است:
پس از ذکر مدخل، در آغاز کتاب با طرح مسائلی نظیر: عنصر سیاست در احکام اسلام و لزوم تشکیل حکومت اسلامی نهایتا بدین نتیجه می رسد که: در لزوم حکومت به منظور بسط عدالت و تعلیم و تربیت و حفظ نظام جامع و رفع ظلم و حراست مرزهای کشور و جلوگیری از تجاوز بیگانگان، از بدیهی ترین امور است، بی آنکه بین زمان حضور و غیبت امام و این کشور و آن کشور فرقی باشد. 1
سپس به بحث در لزوم حکومت از نظر احادیث، پرداخته و5 حدیث را که از معصومین در مورد ضرورت تشکیل حکومت در جوامع بشری مطرح شده است ذکر می‌کند. 2
بحث بعدی کتاب به ذکر ویژگی های ولایت فقیه اختصاص یافته و در این بخش دو ویژگی اصلی برای حاکم را علم به قانون و عدالت معرفی می‌کند. 3 در ادامه در بحث وجوب تشکیل حکومت از سوی فقها، اقامه حکومت و تشکیل دولت اسلامی را بر فقیهان عادل واجب کفایی می داند. 4 همچنین متذکر میشود: "اگر یکی از فقیهان زمانی به تشکیل حکومت توفیق یافت، بر سایر فقها لازم است از او پیروی کنند "، 5 "ولایت فقیه در روایات" موضوع بعدی مورد بررسی در این کتاب است که طی آن به بررسی تفصیلی روایت های مهم راجع به ولایت فقیه توجه شده است. در مبحث " فقیه و سهم امام " با بحث و بررسی پیرامون نقش فقیه در تصرف و استفاده از سهم امام بر اساس روایات ثابت می نماید که خمس تماما به امام یا حکومت اسلامی اختصاص می یابد6
در بررسی مسئله "ولایت فقیه و امور حسبیه" با تعریف امور حسبیه به عنوان اموری که : " شارع مقدس راضی به وا نهادن آنها به حال خود نیست و حتما باید مسئولی عهده دار تصدی آن باشد. "7 و با ذکر اموری نظیر؛ "حفظ نظام اسلامی"، " پاسداری از مرزهای میهن اسلامی"، "حفظ جوانان مسلمانان از گمراهی و انحراف و در جلوگیری از تبلیغات ضد اسلامی" به عنوان "روشنترین مصادیق امور حسبیه" "تنها تشکیل حکومت عادلانه اسلامی" را راه رسیدن به این اهداف میدانند. "8
در ادامه به بحث در مورد " ولایت عدول مؤمنین در فقدان فقیه عادل " پرداخته، و این مسئله را مطرح می‌کند:
"که اگر فقیه عادل در جامعه یافت نشود یا دستیابی به او و کسب اجازه از وی برای اداره امور اجتماعی میسر نباشد، تصرف برای مومنان عادل جایز است یا خیر ؟ که نهایتا با بررسی تفصیلی روایات در این زمینه به این نتیجه می‌رسد که در زمان غیبت، جز در امور حسبیه، دلیلی بر ولایت اشخاص عادل و مورد وثوق وجود ندارد. "9 مبحث آخر کتاب به بررسی بحث تزاحم ولایت فقیه با ولی فقیهی دیگر و نیز توسط شخص عادل می‌پردازد، در این بخش به بررسی دو موضوع پرداخته شده است : 1) منافات نداشتن در مورد مثبت ولایت فقیه با ولایت شخص عادل یا جو از تصرف او بدون حق ولایت" 10 بحث در مورد اینکه آیا در تشکیل حکومت و تحقق ولایت دو عادل مزاحم یک دیگر خواهند بود یا خیر ؟ و این موضوع نیز در دو قسمت با عناوین الف ) مسئله تضاهم فقیه دیگر؛ ب) مسئله مزاحمت فقیه در امور شخص غیر فقیه که تصدی امری از امور جامعه اسلامی را بر عهده دارد مورد بررسی قرار گرفته است 11
پی نوشتها:
1 - امام خمینی(ره)، شئون و اختیارات ولی فقیه (ترجمه مبحث ولایت فقیه از ((کتاب البیع) ) ( تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات ؛ اداره کل مراکز و روابط فرهنگی، چاپ چهارم، 1374 ) ص 24.
2 - پیشین، صص 27 - 24.
3 - پیشین، ص 30.
4 - پیشین، ص 33.
5 - همانجا.
6 - پیشین، ص 69.
7 - پیشین، ص 79.
8 - همانجا.
9 - پیشین، ص 96.
10 - پیشین، صص 104 - 103.
11 - پیشین، ص 114.