انقلاب اسلامی؛ افزایش رویش ها بر ریزش ها

انقلاب اسلامی به عنوان تحول بزرگ تاریخی با ریزش ها و رویش هایی همراه بوده است، به این معنی که به تدریج در اعتقادات برخی نخبگان نسبت به ارزش ها و آرمانهای انقلابی بی میلی ایجاد شده و در عوض نخبگان زیادی را انقلاب به سمت خود جذب و یا تربیت نموده است.
مقام معظم رهبری به صورت مکرر این موضوع را یادآوری نموده و اخیراً نیز در دیدار با مسئولان شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی(29/10/88) با اشاره به ریزش ها و رویش های انقلاب اسلامی فرمودند: «نسل جوان کنونی و جوانانی که حتی پیروزی انقلاب اسلامی و مقاطع مهم آنرا ندیده اند نوخاسته ها و رویش های انقلاب هستند که در مقایسه با نسل جوان اول انقلاب بسیار بهتر و هوشیارانه تر عمل می کند.» معظم له در دیدار با اعضای اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا نیز پیرامون همین موضوع فرمودند: «رویش های انقلاب دو برابر ریزش ها می باشد.»(5)
رویش در هر نظام سیاسی نشانه پویایی آن نظام بوده و اینکه یک نظام و حرکت اجتماعی می تواند خود را باز تولید کند به سبب رویش های موجود در آن نظام است. این موضوع از آن جهت اهمیت پیدا می کند که ریزش و رویش عمدتاً در سطح خواص جامعه اتفاق می افتد و تأثیرگذاری آن به مراتب بیشتر از تأثیرات سایر گروهها است. این نوشتار در پی آن است تا مهمترین نشانه های رویش نظام اسلامی را به صورت مختصر و در چند محور مورد بررسی قرار می دهد:

1- رویش‌های علمی:
یکی از محورهای مهم رویش های مورد نظر مقام معظم رهبری که بارها در بیانات ایشان به آن اشاره شده، رویش های علمی بعد از انقلاب به خصوص دهه اخیر است که از مهمترین آنها دانش بومی فن آوری هسته ای است که جهانیان را شگفت زده کرد و علی رغم فشارهای بین المللی این تلاش متوقف نشد و جوانان کشور با تکیه بر اعتماد به نفس و انگیزه های متعالی خود به این دستاورد مهم دست یافتند. از دیگر موارد قابل اشاره سلولهای بنیادین است که ایران را در بین هشت کشور صاحب این فناوری قرار دارد و بارها مورد اشاره مقام معظم رهبری قرار گرفت به گونه ای که زمانی که دکتر کاظمی آشتیانی از موسسین مرکز پژوهشی رویان فوت کرد، معظم له در پیام تسلیتی به صراحت وی را از رویش های انقلاب دانستند.
پرتاب ماهواره امید توسط ایران و اخیرا ساخت ماهواره توسط دانشجویان نیز سبب شد تا کشورمان وارد باشگاه کشورهای صاحب این تکنولوژی شده و وجهه خود را در سطح بین المللی ارتقاء دهد.
حضور مؤثر جوانان ایرانی در نمایشگاههای اختراعات جهانی (ژنو، مسکو و...) و کسب مدال المپیادهای جهانی که آخرین آن المپیاد جهانی نجوم و اختر فیزیک بود. در این المپیاد که از 25 مهر تا 5 آبان سال جاری به میزبانی ایران برگزار شد، ایران توانست در بین 20 کشور رتبه نخست را از آن خود کند. همچنین از بین مدالهای کسب شده در المپیادهای جهانی، 49 مدال آن را دانش آموزان بسیجی از آن خود کرده اند. (6)
گرایش روزافزون به حضور در دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و پژوهش های علمی از دیگر نشانه ها رویش های علمی است. نائب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به افزایش پذیرش تعداد دانشجویان کشور در چهار سال اخیر می گوید: جمعیت دانشجویی کشور اکنون 5/3 میلیون نفر است که بر این اساس شاخص دانشجو به بیش از پنج هزار نفر در صد هزار نفر می رسد. دکتر محمدحسین دوگانی با اعلام اینکه عملکرد وزارت علوم در دولت نهم قابل توجه بوده است، یادآور شد: وزارت علوم در دولت نهم در تمامی شاخصهای آموزش عالی از قبیل افزایش پذیرش دانشجو، اصلاح هرم هیأت علمی دانشگاهها، افزایش بودجه دانشگاهها، مقالات ISI، افزایش تعداد دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و موارد مشابه پیشرفتی جهشی نسبت به دوره‌های گذشته داشته است.
وی همچنین در خصوص افزایش پذیرش تعداد دانشجویان کشور گفت: در دولت نهم تعداد کل دانشجویان از دو میلیون و 117 هزار و 471 نفر در سال 83 و به سه میلیون و 581 هزار و 70 نفر در سال 87 افزایش یافته و براین اساس، جمعیت دانشجویی در حال حاضر در حدود 5/3 میلیون نفر است که با لحاظ کردن این رقم، شاخص دانشجو در صد هزار نفر به بیش از 5000 نفر خواهد رسید. به گفته وی بر اساس آمار موجود تعداد کل مراکز آموزش عالی از 1300 مرکز در سال 83 به دو هزار و 158 مرکز در سال 87 رسیده است که این آمار نشان دهنده رشد بالای 60 درصدی تعداد مراکز آموزش عالی کشور از سال 83 تا‌کنون است. وی همچنین اضافه کرد: تعداد کل اعضای هیئت علمی از 10 هزار و 660 نفر در سال 70 به 13 هزار و 750 نفر در سال 83 و 18 هزار و 219 نفر در سال 87 رسیده که سال 83، 42 هزار و 625 نفر و سال 87، 63 هزار و 289 نفر بوده‌اند. (7)
در کنار این تعداد مقالات دانشمندان ایرانی در نمایه بین المللی ISI در سال 2009 به حدود 20 هزار مقاله رسید. و ایران در منطقه بعد از ترکیه رتبه دوم را کسب نمود. (8)
در این میان دانشمندان ایرانی در زمینه علوم پایه پیشرفت قابل توجهی داشته اند. موضوع رتبه بندی ایران در جایگاه علمی جهان در طول سال های اخیر از جهش مناسبی برخوردار بوده است با این توصیف هنوز دستیابی به رتبه های برتر در سطح جهانی نیازمند تلاش بیشتری در این زمینه است. در همین رابطه رئیس مرکز منطقه ای علم و فناوری با اعلام رتبه جهانی ایران در رشته های علوم پایه اظهار داشت: در رشته شیمی، رتبه 32، در رشته فیزیک رتبه 46، در رشته زیست شناسی رتبه 56، در رشته علوم زمین رتبه 51 و در رشته ریاضی و آمار رتبه 45 را دارا هستیم. دکتر جعفر مهراد گفت: تولید علم در شیمی در دست کشورهای پیشرفته است. ایران در 92 کشور تولید کننده موثر علم رتبه 32 را به خود اختصاص داده که رتبه ای بلند مرتبه است. رتبه ایران در رشته فیزیک در میان 117 کشور، 46 است. وی در مورد جایگاه ایران در زیست شناسی گفت: مجموعا 99 کشور در تولید علم زیست شناسی که بیوشیمی نیز با آن رده بندی می شود، موثر هستند که جایگاه ایران در میان این کشورها با تولید هزار و 214 مقاله پنجاه و ششم است. مهراد افزود: شمار استناد به این مقالات در مجموع 4 هزار و 194 بار است. وی با اشاره به تولید علم موثر در علوم زمین گفت: در زمینه علوم زمین 101 کشور جهان جز تولید کنندگان موثر تولید علم محسوب می شوند. ایران در این حوزه رتبه 51 را به خود اختصاص داده است. تعداد مقالات دانشمندان ایرانی در زمینه علوم زمین 723 مقاله است که هزار و 737 بار به این مقالات استناد شده است. وی با بیان اینکه در ریاضات و آمار، سهم تولید علم ایران که توسط دانشمندان ایرانی در مجلات معتبر بین المللی نوشته شده است در بین 83 کشور جهان هزار و 189 مقاله است، گفت: این تعداد مقاله که یک هزار و 416 بار به آن استناد شده است، ایران را در این رشته از علوم در مرتبه 45 قرار می دهد. (9)
نکته مهم در این رویش ها این است که بستر این رویش ها به مدد اهمیت دادن نظام اسلامی به علم و دانش فراهم شده است و این مسأله سبب شده تا دانشمندان و مبتکران جدیدی برخاسته از فضای فکری- فرهنگی انقلاب رشد کنند. به خصوص در دهه اخیر که مقام معظم رهبری بر جهش علمی و جنبش نرم افزاری تأکید فراوان داشتند این رشد کاملا محسوس بوده است.

2- رویش های فرهنگی و اعتقادی:
از دیگر محورهای مهم که در بحث رویش ها می توان به آن اشاره کرد، رویش های فرهنگی و اعتقادی است. افزایش مراکز حوزوی به دلیل گرایش روزافزون جوانان به حوزه های علمیه یکی از این موارد است به گونه ای که در سال 1389، 239 مرکز در سراسر کشور اقدام به پذیرش طلبه خواهر می نمودند و این جدای از مراکز غیر حضوری پذیرش طلبه است. در پژوهشی که توسط مرکز مطالعات دینی جوانان انجام شده 5/93 درصد جوانان اعتقادات دینی را باور دارند و 7/59 درصد جوانان اعمال مذهبی و مناسک خود را به صورت جمعی انجام می دهند که از این میزان 5/23 درصد بیشتر اوقات و 8/16 درصد کمترشرکت می کنند. (10)
حضور پررنگ جوانان در اعتکاف از دیگر نشانه های رویش های اعتقادی است. در حالیکه سالهای قبل اعتکاف به صورت کمرنگ و تنها در مساجد محدودی برگزار می شد در سال 1388 حدود 500 هزار معتکف در 2400 مسجد اعتکاف نمودند که بیش از 70 درصد معتکفین را جوانان تشکیل می دادند و از این تعداد 34 هزار نفر دانشجو و 15 هزار دانش آمور بودند. (11)
تربیت نسل نواندیش دینی در حوزه ها، دانشگاه ها، مراکز هنری و سینمایی که با آگاهی از زمان و مکان و تلفیق علم و ایمان توانسته اند موتور انقلاب را به حرکت در آوردند از دیگر رویش های اعتقادی جامعه اسلامی است که خلاء ریزش ها را پرکرده و قطار انقلاب را سرعتی مضاعف بخشیده است. حضور مؤثر جوانان دانشجو و طلبه در دوره های جهادی، بسیج دانشجویی، بسیج اساتید، تولیدات سینمایی فاخر مذهبی و تاریخی و... از دیگر رویش های اعتقادی قابل ذکر می‌باشد.

3- رویش‌های سیاسی:
یکی دیگر از محورهای مهم رویش های انقلابی که بیشتر خودنمایی می کند رویش های سیاسی است که تربیت نخبگان سیاسی تأثیرگذار در حوزه ها و دانشگاه ها که گاه بالاترین مدارج ترقی سیاسی را طی کرده و توانسته اند در عرصه های داخلی و بین المللی موفقیت هایی را برای کشور به ارمغان آورند و از ارزش های متعالی انقلاب اسلامی دفاع کنند، از مهمترین شاخص های این محور است به گونه ای که در این محور که به ظاهر ریزش وجود داشته هر کدام از این رویش ها نه تنها خلاء این ریزش را پرکرده که حتی افتخارات رویش های جدید از نسل قدیم آن بیشتر نیز بوده است.
افزایش مشارکت سیاسی یکی از شاخصه های عینی رویش های سیاسی است که آخرین آن حضور در انتخابات دهم ریاست جمهوری بود که بالغ بر 40 میلیون نفر یعنی بیش از 85 درصد مردم در انتخابات شرکت کردند. استمرار حضور سرزنده و با بصیرت مردم و به ویژه جوانان در مراسمات انقلاب اسلامی و اخیراً نهم دی ثابت می کند که نسل جدید در راه دفاع از ارزش های انقلابی رویشی مضاعف داشته است. حتی به بیان رهبر معظم انقلاب این حضور نسل جدید از حضور نسل اول انقلاب در دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که علاوه بر شور و احساس از عقلانیت نیز برخوردار است.
این افزایش مشارکت که نشان از ثبات نظام اسلامی دارد به معنای اعتماد عمومی به نظام تلقی می شود و همین اعتماد عمومی سبب می شود تا نظام اسلامی بتواند بر بحران ها غلبه کرده و تهدید ها را تبدیل به فرصت کند. به طور مثال جنگ تحمیلی و حوداث پس از آن از قبیل 18 تیر و حوادث پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری به واسطه مشارکت مؤثر رویش های جدید تبدیل به فرصتی برای تثبیت نظام شد.
در بعد بین المللی نیز الهام بخشی انقلاب اسلامی سبب شده تا جنبش های حزب الله و حماس و سایر نهضت های آزادیبخش با تأثیر پذیری از انقلاب ایران، دشمنان اسلام را وادار به شکست نموده و اهداف انقلاب را درصدور ارزشهای متعالی آن محقق سازند.
در دیگر ابعاد نیز شاخص های فراوانی برای اثبات افزایش رویش های وجود دارد از جمله در عرصه های ورزشی جوانانی که در مسابقات کشتی، جودو، تکواندو و.... با به نمایش گذاشتن نمادهای اسلامی پس از هر پیروزی و یا عدم رویارویی با نمایندگان رژیم صهیونیستی، نمایانگر رویش های اسلامی در عرصه ورزشی می باشد.
اینگونه است که مقام معظم رهبری بارها در سخنان خود رویشهای انقلاب را بسیار بیشتراز ریزش های دانسته و آن را مایه امیداواری جامعه اسلامی قلمداد کرده اند. معظم در خطبه های نماز جمعه 26/9/ 1378 به طور مفصل این موضوع را مورد بررسی قرار دادند و فرمودند: »شما به صدر اسلام نگاه کنید، ببینید آن کسانى‏که در دوران غربت اسلام و غربت على، از امیرالمؤمنین دفاع کردند، چه کسانى بودند؟ اینها سابقه‏داران اسلام نبودند. سابقه‏داران اسلام، جناب طلحه و جناب زبیر و جناب سعدبن‏ابى وقّاص و امثال اینها بودند. بعضى از اینها على را تنها گذاشتند؛ بعضى از اینها در مقابل على ایستادند. اینها ریزشها بودند. اما رویش کدام است؟ رویش، عبداللَّه‏بن‏عبّاس است؛ محمّدبن‏ابى‏بکر است؛ مالک اشتر است؛ میثم تمّار است. اینها رویشهاى جدیدند. اینها که در زمان پیامبر نبودند؛ اینها در همان دوران غربت اسلام روییدند؛ اینها نهالهاى تازه‏اند. شما ببینید یک مالک اشتر در همه تاریخ اسلام چقدر مؤثّر است. بله؛ ممکن است کسانى ریزش پیدا کنند که البته مایه تأسّف است. وقتى به امیرالمؤمنین شمشیر زبیر را دادند، گریه کرد. همان‏طور که گفتم، غصّه دارد. غصّه دارد کسانى ریزش پیدا کنند که یک روز پاى سفره انقلاب، پاى سفره امام زمان، پاى سفره اسلام و قرآن نشستند و نان و نمک اسلام را خوردند؛ اما در کنار آن ریزشها، مالک اشترها هستند؛ عبداللَّه‏بن‏عباسها هستند. امیرالمؤمنین هرجا در میدانهاى جنگ احتیاج به زبان داشت، عبداللَّه‏بن‏عباس مى‏رفت و امیرالمؤمنین را یارى مى‏کرد. هرجا احتیاج به شمشیر داشت، مالک اشتر بود. مثل مالک اشتر، مثل عبداللَّه‏بن‏عباس، مثل محمّدبن‏ابى‏بکر - مثل این رجال - نه یکى، نه ده نفر، نه هزار نفر که هزاران نفر بودند. این‏طور نیست که شما خیال کنید حالا چهار نفر آدمى که از راه برگشتند و نیرویشان تمام شد، معنایش این است که نیروى این گردونه عظیم تمام شده است. نه آقا؛ بعضیها در بین راه قوّه‏شان تمام مى‏شود. بله؛ ضعیفترها وسط راه آذوقه‏شان تمام مى‏شود.»