آيت‌الله سيد محمد علي‌قاضي طباطبايي
در 1318 ش. براي ادامة تحصيل به حوزة علمية قم رفت و از آيات عظام، گلپايگاني، حجت، صدر، بروجردي و امام خميني درس آموخت. در 1328 ش. راهي حوزه علميه نجف اشرف شد و در درس آيات عظام، حكيم، عبدالحسين رشتي، ميرزا باقر زنجاني، بجنوردي و علامه محمد حسين كاشف‌الغطاء شركت كرد و در 1331 ش. مجدداً به تبريز مراجعت نمود. آيت‌الله قاضي در دوران مرجعيت و زعامت امام خميني نمايندة تام الاختيار ايشان بود.
با شروع نهضت اسلامي در 1341 ش.مبارزات او عليه رژيم پهلوي اوج گرفت. ابتدا در زندان قزل قلعه زنداني شد و سپس به شهرهاي بافت، كرمان و زنجان تبعيد گرديد. همچنين مدت سه ماه به سبب فشارها و ضربات روحي و جسمي، در يكي از بيمارستانهاي تهران بستري شد. بعد از خارج شدن از بيمارستان به عراق تبعيد شد و يك سال در آنجا ماند. پس از يك سال به ايران بازگشت و به هدايت مردم و تبليغ اسلام پرداخت.
آيت‌الله قاضي طباطبايي به زبان عربي تسلط داشت و آثاري به زبان عربي به چاپ رسانده است:1
1. الاجتهاد و التقليد (عربي، خطي)
2. الفوائد (فقهي، تاريخي)
3. خاندان عبدالوهاب (فارسي، خطي)
4. كتاب في علم الكلام (عربي، خطي)
5. فصل‌الخطاب في تحقيق اهل الكتاب (عربي، خطي)
6. السعاده في الاهتمام علي الزياره (عربي، خطي)
7. اجوبه الشبهات الواهيه (فارسي، خطي)
8. رساله في اثبات وجود الامام «ع» في كل زمان (عربي، خطي)
9. سفرنامه بافت (فارسي، خطي)
10. المباحث الاصوليه (عربي، خطي)
11. حاشيه بر كتاب رسائل شيخ انصاري «ره»
12. حاشيه بر كتاب مكاسب شيخ انصاري «ره»
13. حاشيه بر كتاب كفايه‌الاصول آخوند خراساني
14. تقريرات اصول آيت‌الله حجت كوه‌كمري
15. تاريخ قضا در اسلام
16. صدقات اميرالمؤمنين و صديقه طاهره «عليهماالسلام»
17. حديقه الصالحين
18. رساله در دلالت آيه تطهير بر اهل بيت «عليهم‌‌السلام»
19. رساله در اوقات نماز
20. رساله در مباهله
21. رساله في مساله الترتب
22. رساله در نماز جمعه
23. تعليقات بر كتاب الفردوس الاعلي تأليف علامه شيخ محمد حسين كاشف‌الغطاء (عربي، مطبوع)
24. تحقيق درباره اربعين حضرت سيد‌الشهداء (ع) (فارسي، مطبوعات)
25. تعليقات بر كتاب انوار نعمانيه تأليف سيد نعمت‌‌الله جزايري (عربي، مطبوع)
26. مقدمه و تعليق بر تفسير جوامع الجامع طبرسي (عربي، مطبوع)
27. تعليقات بر كتاب اسلام صراط مستقيم (فارسي، مطبوع)
28. تعليقات بر كتاب كنزالعرفان (عربي، خطي)
29. مقدمه بر كتاب صحائف‌الابرار كاشف الغطاء (عربي، مطبوع)
30. آثار تاريخي آيت‌الله العظمي حكيم (فارسي، مطبوع)
31. مقدمه بر تنقيح الاصول مرحوم حاج ميرزاآقا، متوفي در شهريور
32. مقدمه بر كتاب مرآت الصلوه
33. پيشگفتار بر علم امام علامه طباطبايي
34. مقدمه بر كتاب معجزه و شرائط آن
35. مقدمه بر كتاب جنه‌‌المأوي اثر كاشف الغطاء (عربي، مطبوع)
36. پاورقي بر تعليقات كتاب اللوامع الالهيه في المباحث الكلاميه اثر جما‌ل‌الدين مقداد بن عبدالله الاسدي السيوري الحلي (عربي، مطبوع)
37. مقدمه بر انيس الموحدين نراقي (فارسي، مطبوع)
38. تحقق در ارث زن از دارائي شوهر (فارسي، مطبوع)
39. علم امام عليه‌‌السلام (فارسي، مطبوع)
40. مقدمه بر العقائد الوثنيه في‌الديانه النصرانيه (عربي، مطبوع)
41. ترجمه مسائل قندهاريه از فارسي به عربي اثر كاشف‌الغطاء
42. مقدمه بر تاريخ ابن ابي الثلج بلخي (عربي، خطي)
43. مقالات متعدد چاپ شده در مجلات عربي
شهادت
آيت‌الله قاضي طباطبايي در دهم آبان 1358 مصادف با عيد سعيد قربان، نماز عيد را اقامه كرد. وي در خطبة نماز گفت «مرا تهديد به قتل مي‌كنند، من از شهادت نمي‌ترسم و آماده‌ام. از خدا مي‌خواهم.»2
در همان روز، بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در راه مراجعت به منزل توسط يكي از اعضاء گروهك فرقان در خيابان مورد حمله قرار گرفت و به شهادت رسيد و نامش به عنوان اولين شهيد محراب در كنار نام شهداي انقلاب اسلامي به ثبت رسيد و گروهك فرقان مسئوليت اين ترور را بر عهده گرفت. 3
پيام امام خميني
پس از شهادت آيت‌الله قاضي طباطبايي امام خميني پيامي صادر كردند: با كمال تأسف ضايعة ناگوار شهادت عالم مجاهد، حجت‌الاسلام و المسلمين آقاي حاج سيد محمد علي قاضي طباطبايي ـ رحمت‌الله عليه ـ را به عموم مسلمانان متعهد و علماي اعلام مجاهد و مردم غيور و مجاهد آذربايجان و خصوص بازماندگان اين شهيد سعيد تسليت عرض و از خداوند متعال صبر انقلابي براي مجاهدين راه حق و اسلام خواستارم.
ملت عزيز برومند ايران و آذربايجان غيرتمند عزيز بايد در اين مصيبتهاي بزرگ كه نشانة شكست حتمي دشمنان اسلام و كشور و عجز و ناتواني و خودباختگي آنان است، هر چه بيشتر مصمم و در راه هدف اعلاي اسلام و قرآن مجيد بر مجاهدت خود افزوده و از پاي ننشينند تا احقاق حق مستضعفين از جباران زمان بنمايند.
عزيزان من! در انقلابي كه ابرقدرتها را به عقب رانده و راه چپاولگري آنان را از كشور بزرگ بسته است اين ضايعات و ضايعات بالاتر اجتناب ناپذير است. ما بايد از كنار اين وقايع با تصميم و عزم و خونسردي بگذريم و به راه خود كه راه جهاد في‌سبيل‌الله است، ادامه دهيم. شهادت در راه خداوند زندگي افتخار آميز ابدي و چراغ هدايت براي ملتهاست 4
پي‌نوشت‌ها
1ـ جلوه محراب، ياران امام به روايت اسناد ساواك، شهيد آيت‌الله سيد محمد علي قاضي طباطبايي، مركز بررسي اسناد تاريخي، صص 7 و 8.
2ـ روزها و رويدادها، مركز فرهنگي تربيتي نور ولايت، انتشارات پيام مهدي، 1379، ص 388.
3ـ غائله چهاردهم اسفند، ظهور و سقوط ضد انقلاب، انتشارات نجات، 1364، ص 99.
4ـ صحيفه‌نور، ج 10، چاپ اول، ص 110