بررسی ریشه قرآنی مبارزات امام خمینی(ره)

مردم مسلمان ایران با هدایت و حضور روحانیت و در رأس آنان، حضرت امام خمینی «ره» توانستند نظام ستمشاهی را که تحت حمایت قاطع دنیای غرب بخصوص آمریکا، قرار داشت، ساقط کنند و با تکیه بر اصول و ارزشهای اسلام، نظام جمهوری اسلامی ایران را پی ریزی نمایند و با حمایت و پشتیبانی همه جانبه مردم ایران در برابر تمام تهدیدها و کارشکنی های دنیای استکبار، ایستادگی و مقاومت کرده و استقلال خویش را در تمام عرصه ها و حوزه ها حفظ کنند.
اینکه چه عواملی باعث شد تا مردم مسلمان ایران به رهبری امام خمینی «ره» بدون امکانات نظامی و حمایت کشورهای دیگر، در برابر نظام ستمشاهی ایستادگی نموده و پیروز شوند، سؤالی است که در این نوشته به آن، پاسخ داده خواهد شد.
با توجه به عنوان مقاله و با عنایت به اینکه حضرت امام «ره» به عنوان رهبر و هدایتگر اصلی انقلاب اسلامی، بیش از هرکس دیگری، حوادث کوچک و بزرگ انقلاب را تحت نظر و اشراف کامل داشته است؛ برآنیم عوامل پیروزی انقلاب اسلامی ایران را با رویکرد قرآنی آن، در لابه لای نظریه های حضرت امام «ره» بحث و بررسی نماییم:

 

1) اراده و مشیت الهی
اولین و در عین اصلی ترین و عمده ترین عامل پیروزی انقلاب اسلامی ایران، عزم، اراده و مشیت الهی است. این مطلبی است که در آثار امام: صحبتها، سخنرانیها و پیامهای آن پیر فرزانه انعکاس پیدا کرده است. در وصیت نامه الهی - سیاسی آن بزرگوار می خوانیم:
«ما می دانیم که این انقلاب بزرگ که دست جهانخواران و ستمگران را از ایران بزرگ، کوتاه کرد؛ با تأییدات غیبی الهی، پیروز شد... شک نباید کرد که انقلاب اسلامی ایران از همه انقلابها، جداست؛ هم در پیدایش و هم در کیفیت مبارزه و هم در انگیزه انقلاب و قیام. تردیدی نیست که این یک تحفه الهی و هدیه غیبی بوده که از جانب خداوند منان بر این ملت مظلوم غارت زده، عنایت شده است.»(آیین انقلاب اسلامی/ ص 251)
اراده و مشیت الهی که به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل پیروزی انقلاب اسلامی ایران در آثار حضرت امام «ره» مطرح شده، ریشه قرآنی دارد. در روایات می خوانیم که در روز بدر پیامبراکرم(ص) به علی(ع) فرمود: مشتی از خاک و سنگریزه از زمین بردار و به من بده، علی(ع) چنین کرد و پیامبر(ص) آنها را به سوی مشرکان پرتاب کرد و فرمود: «شاهت الوجوه»؛ «رویتان زشت و سیاه باد !» و نوشته اند این کار اثر معجزه آسایی داشت و از آن گرد و غبار و سنگ ریزه در چشم دشمنان فرو رفت و وحشتی از آن به همه دست داد.
تردیدی نیست، جنگ و نبرد، در صحنه بدر، در ظاهر، کار پیامبراکرم (ص) و اصحاب و یاران آن بزرگوار بوده است؛ اما خدای سبحان، خطاب به پیامبراکرم(ص) می فرماید: اگر به کشتن دشمنان افتخار می کنید، بدانید که شما آنان را نکشتید، بلکه خدا آنان را کشت؛ و هنگامی که تو ای پیامبر، مشتی شن به سوی کافران افکندی، تو نیفکندی، بلکه خدا افکند، تا ]دشمن را مغلوب کند و[ از جانب خود، موهبتی نیکو به مؤمنان ارزانی دارد. قطعاً خدا شنوا و داناست.
]عنایت خدا درباره مؤمنان[این بود، و ]بدانید که[ خدا سست کننده نیرنگ کافران است.» (انفال/17)
تفسیر کلام الهی این است که نخست: قدرت جسمانی و روحانی و نیروی ایمان که سرچشمه این برنامه ها و پیروزی ها بود، از ناحیه خدا به شما بخشیده شد و شما به نیروی خدادادی، در راه او گام برداشتید و دوم اینکه: در میدان بدر حوادث معجزه آسای دیگری نیز به وجود آمد که مایه تقویت روحیه مجاهدان اسلام و موجب شکست روحیه دشمنان شد. این تأثیر فوق العاده نیز از ناحیه پروردگار بود. (تفسیر نمونه/ ج 7/ص 15)

2) تحول درونی
اراده و مشیت الهی به عنوان اولین عامل پیروزی معرفی گردید، ولی نکته ای که باید توجه داشت این است که اعتقاد و باور به اراده و مشیت الهی، بدین معنا نیست که انسان دست روی دست بگذارد و هیچ گونه حرکتی از خود نشان ندهد.
به بیان دیگر، حوادث و رخدادهای کوچک و بزرگ عالم، زاییده علل و عواملی است که انسان می تواند با تلاش و فعالیت صادقانه، جریان حوادث را به سمت و سوی بهتر، جهت بدهد و از آن بهره برداری درست و بهینه نماید. خدای متعال خطاب به بندگانش می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر ]آیین[ خدا را یاری کنید، ]خداوند[ شما را یاری می کند و گامهای شما را استوار می دارد.»(محمد/7)
شک و تردیدی وجود ندارد، قدرت خدای متعال، بی پایان بوده و بر هر امری تعلق گیرد، محقق خواهد شد، ولی اینکه خدای سبحان از بندگان خود، یاری و کمک می طلبد، در واقع می خواهد آنان را به کارهای خیر، بخصوص جهاد و مبارزه علیه ظلم و فساد، تشویق و ترغیب نماید و از سوی دیگر می خواهد جریان امور بر اساس فرمول عادی و معمولی، ادامه پیدا کند.
خدای سبحان با توجه به تأثیر تحولات درونی انسانها در سرنوشت آنان، می فرماید: خداوند سرنوشت هیچ قوم ]و ملتی[ را تغییر نمی دهد، مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است، تغییر دهند! و هنگامی که خدا اراده سوئی به قومی ]به خاطر اعمالشان[ کند، هیچ چیز مانع آن نخواهد شد؛ و جز خدا، سرپرستی نخواهند داشت.»(رعد/11)
حضرت امام خمینی «ره» با توجه به آیه یاد شده، تحول درونی را یکی دیگر از عوامل پیروزی انقلاب اسلامی ایران می داند. ایشان معتقدند قیام و انقلاب مردم مسلمان ایران و هجوم آنان علیه مراکز نظام ستمشاهی، معلول تحول درونی و روحی است که در سایه توجه و عنایتهای حق تعالی، نصیب ملت و مردم ایران شده است لذا می فرماید:
«این تحول «مابِانفسکم» «}ِن ا... لا یغیر ما بِقَوم حتی یغیروا ما بِانفسهِم،» تغییر دادید خودتان را، یعنی آن حال پذیرش ظلم، متبدل شد به حال عدم پذیرش. یک حالِ اینکه دیگر زیر بار این ظلم نمی خواهیم برویم. این طوری که شد، تأیید کرد خدای تبارک و تعالی و شما ظالم را بیرون کردید. این حال را حفظ کنید... این یک سنت الهی است که کارهایی که می شود روی اسباب و مسببات، خدای تبارک و تعالی کار می کند، اسباب و مسببات، است. وقتی که شما خودتان مهیا شدید برای اینکه زیر بار ظلم بروید، ظالم پیدا می شود، این سبب می شود ظالم پیدا شود. هر چه بیشتر ما خضوع بکنیم برای ظالم، ظالم بیشتر فشار می آورد. وقتی که مهیا بشویم برای جلوگیری از ظالم، ظالم عقب می نشیند.»(آیین انقلاب اسلامی/ ص 221)

3) ایمان به هدف
یکی دیگر از عوامل کلیدی که نقش تعیین کننده در پیروزیهای فردی و اجتماعی دارد، داشتن باور و ایمان کامل به هدف است. ایمان به هدف، به عنوان محرک باطنی و درونی، انسان را به سوی هدف می کشاند. از آنجا که حب ذات در انسان ریشه عمیقی دارد وهرگز گسستنی نیست، هر گاه انسان مطمئن باشد که سعادت و کامیابی او در گرو فلان کاراست، خواه ناخواه به سوی آن حرکت می کند.
خدای سبحان، با توجه به تأثیر ایمان و روی آوردن به قدرت بی پایان الهی و نقش آن در مقاومت و پیروزی مجاهدان و مبارزان عدالت خواه، مؤمنان را مخاطب قرار داده و از آنها می خواهد تا در مواجهه با دشمن، ذکر خدا را ]که از آثار ایمان است[ فراموش نکنند، زیرا ذکر خدا دلها را آرام نموده به انسان نیرو و توانایی می دهد و زمینه پیروزی را فراهم می سازد: ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که با گروهی ]از دشمن[برخورد کردید، استوار باشید و خدا را بسیار یاد کنید، باشد که ظفر یابید.»
حضرت امام خمینی «ره» نیز که تمام وجودش غرق در دریای معارف اسلامی و قرآنی شده است، یکی دیگر از عوامل پیروزی انقلاب اسلامی ایران را، ایمان و باور مردم می داند. او می گوید: «روی موازین مادی، روی موازین عادی باید با یک یورش، ما از بین رفته باشیم. باید همه ما یک لقمه آنها می شدیم، لکن قدرت ایمان، پشتیبانی خدای تبارک و تعالی، اتکال به ولی عصر(سلام ا... علیه) شما را پیروز کرد.»(آیین انقلاب اسلامی ص 217)

4) روحیه جهاد و شهادت
در کنار اراده و مشیت الهی، تغییر و تحول درونی و باور و ایمان به هدف، داشتن روحیه سلحشوری و شوق و علاقه برای حضور در میدانهای جهاد و شهادت در راه خدا و برای رسیدن به هدفهای عالی، یکی دیگر از عوامل پیروزی است.
امام خمینی «ره» با توجه به شناخت عمیقی که از اسلام و تاریخ آن دارد، روحیه شهادت طلبی مسلمانان صدر اسلام را از جمله عوامل مؤثر در پیشرفت اسلام می داند و درباره تأثیر مثبت روحیه شهادت طلبی مردم مسلمان ایران و نقش آن در پیروزی انقلاب اسلامی، می فرماید:
«... در ملت ما تحولی حاصل شد که آن تحول، سابقه نداشت، آن تحول این بود که شهادت را برای خودشان فوز عظیم می دانستند، جوانهای ما الآن هم پیش من می آیند بعضی از آنها، می گویند که شما دعا کنید که ما شهید بشویم، این رمز پیروزی بود که همان طور که در صدر اسلام، مسلمین با این رمز پیش بردند، ملت ما هم با این رمز، پیش برد و با این رمز است که ملتها می تواند پیش ببرند.»

5) انسجام و همبستگی
یکی دیگر از عمده ترین عواملی که در موفقیت و پیروزی پدیده های اجتماعی بخصوص انقلابها، نقش مؤثر دارد، وحدت و همبستگی است؛ چنانکه در طرف مقابل، اختلاف و تفرقه، شکست و ناکامی را به همراه خواهد داشت.
خدای سبحان نیز از یک طرف امت اسلامی را به وحدت و همبستگی دعوت نموده، می فرماید: «و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید، و نعمت خدا را بر خود به یاد آورید، آن گاه که دشمن یکدیگر بودید، پس میان دلهای شما الفت انداخت و در سایه نعمت او با هم برادر شدید؛ و بر لب گودالی از آتش بودید، پس شما را از آن رهانید.» (آل عمران/ 103)
خدای سبحان در آیه اول، ایجاد الفت و صمیمیت بین مسلمانان را به عنوان نعمت ارزشمند الهی معرفی نموده و اختلاف و تفرقه را به حفره آتش تشبیه می نماید که خوب و بد را می بلعد و همه را نیست و نابود می کند.
از سوی دیگر، خدای متعال، تفرقه و اختلاف را عامل شکست و ناکامی معرفی نموده و به امت اسلامی توصیه و سفارش می کند از آن، دوری کنند: «و خدا و پیامبرش را فرمان برید و با هم نزاع نکنید که سست شوید و قدرت شما از بین برود، و صبر کنید که خدا با صابران است.» (انفال/ 46)
از این رو امام خمینی «ره» یکی از مهم ترین عوامل پیروزی انقلاب اسلامی ایران را وحدت و همبستگی مردم ایران می داند و به مناسبتهای مختلفی، آن را یاد آور شده و مردم و مسؤولان را به حفظ وحدت، انسجام و همبستگی دعوت می کند می فرماید: «رمز پیروزی شما اول ایمان ثابت و بعد وحدت کلمه، این دو مطلب را حفظ کنید.» (آیین انقلاب اسلامی ص 217)

سخن آخر
از مجموع مطالبی که در پرتو آیات نورانی قرآن به آنها اشاره شد، به این نتیجه می رسیم که اراده و مشیت الهی، تغییر و تحول درونی، ایمان به هدف، روحیه جهاد و شهادت طلبی، و بالاخره انسجام و همبستگی ملت و مردم ایران؛ از عمده ترین عواملی است که زمینه پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سقوط نظام ستم شاهی را فراهم نموده و دست بیگانگان را از منابع و سرزمین ایران اسلامی کوتاه می سازد.
عوامل یاد شده، نه تنها در پیروزی انقلاب اسلامی ایران نقش مؤثر داشته است؛ بلکه در حفظ و حراست از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن نیز تأثیر بسزایی داشته و از این به بعد نیز در جهت حفظ و حراست از انقلاب، نقش تعیین کننده ای خواهند داشت.