تأثیر الگوپذیری زنان ایرانی از حضرت زینب(ع)
اگرچه در قیام‌ها و مبارزه‌‌ها حضور فیزیکی مردان مانع از مطرح شدن تأثیر فعالیت‌های زنان در این زمینه شده، بدیهی است مقدمات اولیۀ پیدایش قیام‌ها و مبارزات به حضور غیرمستقیم زنان وابسته است. با توجه به شرایط موجود در دورۀ قبل از انقلاب اسلامی، تعیین الگو و سرمشق از سوی زنان ایرانی برای شرکت در مبارزات انقلابی ضرورت داشت. تبیین الگو در حرکت‌های اجتماعی در واقع هدف و مسیری مشخص برای زنان ایران به شمار می‌رفت. بنابراین اولین توجه زنان مسلمان ایرانی و مبارز توجه به امر حجاب و پوشش مناسب بود. به عبارتی زنان مبارز ایرانی ارزش‌های مذهبی خود را از ارزش‌های تبلیغ‌شده در دورۀ پهلوی جدا کردند. می‌توان چنین اظهار کرد که شرکت زنان ایرانی در صفوف مقدم انقلاب اسلامی ایران نشان‌دهندۀ هماهنگ‌نبودن خواسته‌های فرهنگی آنان با فرهنگ رایج در جامعۀ ایران بود. حضور زنان در صحنه‌های انقلاب، از نفی نظریۀ «حجاب مانعی برای زن» حکایت می‌کرد. بدین ترتیب با اتخاذ حجاب، اولین گام‌های زنان ایران در ورود به مبارزات انقلابی برداشته شد. بی‌شک اتخاذ پوشش اسلامی از سوی زنان ایرانی با پیروی از الگویی مانند حضرت زینب (ع) بود. زنان به این درک رسیده بودند که در عین حفظ ضوابط و موازین شرعی می‌توانند در سازندگی و ایجاد جامعه‌ای اسلامی سهیم باشند. الگوپذیری زنان ایران را می‌توان آشکارا در سخنان امام خمینی یافت. ایشان در سخنان خود با اشاره به شجاعت حضرت زینب (ع) زنان جامعۀ ایران را به زنان صدر اسلام تشبیه نمود.
این سخن نشان می‌دهد که ادعای مخالفان حجاب مبنی بر این که حجاب مانع فعالیت زن است ادعایی پوچ و بیهوده تلقی می‌شود. هدف مخالفان حجاب از طرح این ادعا چیزی جز سودجویی و مشغول شدن به لهو و لعب نیست. اتخاذ حجاب از سوی زنان، افزایش ایمان و رشد آگاهی‌های سیاسی، مذهبی و فرهنگی آنان را به دنبال داشت. به تعبیر امام خمینی(ره) «زنان ایران آزادی خود را در پوشش اسلامی یافته بودند».
سهم زنان در قیام و مبارزات انقلاب اسلامی
الف) افزایش روحیۀ مبارزه و شجاعت مردان
رهبری زنان در قیام و مبارزات انقلاب اسلامی اصلی مهم در مبارزات زنان به شمار می‌رود. تأثیر این امر در افزایش روحیۀ نبرد و ایجاد نیروی شجاعت مردان نمودار است. به عبارتی، زنان در انقلاب اسلامی ایران با حضور در صحنه‌های مبارزه، سهمی اصلی در عبرت‌گیری مردان داشتند. الگوپذیری زنان ایران از حضرت زینب(ع) به حرکت و رهبریت آنها در انقلاب اسلامی ایران زیبایی و هدف بخشید. حضرت زینب(ع) نه تنها در نهضت کربلا با استقامت و بردباری خود باعث تثبیت روحیۀ خانوادۀ خود در شرایط بحرانی گردید، بلکه پس از کربلا نیز با سخنان قاطع خویش علیه حکومت یزید، حیرت حاضران را برانگیخت.
سخنان امام خمینی(ره) در تجلیل از مقام زن بیانگر مطالب فوق است. ایشان در سخنانی از مقام زنان به‌ویژه زنان قم، تجلیل کرده و به شرکت آنها در مبارزات انقلاب اسلامی اشاره کرده است. ایشان آشکار فرمود که زنان در صفوف مقدم نهضت بودند و مردها از زنان الهام می‌گرفتند. در سخنرانی دیگری امام خمینی(ره) ضمن تشکر از بانوان، شجاعت زنان را عامل افزایش شجاعت مردان دانست.
زنان ایران مبارزات مستقیم خود را با حضور در تظاهرات آغاز کردند. حضور آنان در تظاهرات تکمیل‌کنندۀ حضور مردان بود. براساس اسناد و مدارک موجود، اسامی بسیاری از زنان محصل و دانشجو نشان می‌دهد که آنها حضور فعالی در برقراری تظاهرات داشتند.
تقویت حضور زنان در سیر پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اصلی مهم را در جامعۀ ایران آشکار کرد و آن نیروی بزرگ زنان بود که تا آن زمان این چنین جدی و گسترده نیروی باطنی خود را به نمایش نگذاشته بود. فعالیت‌های گستردۀ زنان نشان می‌دهد که نوع فعالیت آنها همانند فعالیت‌های مردان بوده است. اتخاذ اصول اولیه به پیروی از حضرت زینب(ع) از سوی زنان ایران نیروی ناشناختۀ آنان را نه تنها بر مردان بلکه بر تمامی جوامع مسلمان و غیر مسلمان آشکار کرد. زنان ایران با حفظ موازین شرعی و با رعایت اصول اسلامی نه تنها از رویدادهای سیاسی و فعالیت در مبارزات عقب نماندند بلکه خود نیز سهمی تعیین‌کننده در آن داشتند.
اتخاذ پوشش اسلامی، پیش قدم بودن در مبارزات انقلابی، ایجاد جلسات سیاسی، شرکت در تظاهرات و ایستادگی در مقابل مسلسل‌ها نشان می‌دهد که زنان ایران نه تنها در امور سیاسی نسبت به مردان عقب نبودند بلکه حضور آنان در فعالیت‌ها نیروی مردان را تقویت می‌کرد. امام خمینی نیز سهم بانوان را در پیروزی نهضت اسلامی بالاتر از سهم مردان اعلام کرد.
ب) اسارت و تحمل شکنجه
دستگیری زنان مبارز و شکنجه کردن آنها از سوی ساواک، نشان می‌دهد زنان ایران به طور دقیق از حضرت زینب(ع) پیروی کردند. اسناد و مدارک نشان‌دهندۀ آن است که ساواک در شکنجه کردن مبارزان هیچ تفاوتی میان زن و مرد قائل نبود. عده‌ای از مبارزان زن تا آخرین لحظه زیر شکنجه مقاومت می‌کردند و حتی از گفتن نام حقیقی خویش، خودداری می‌نمودند.
ج) شهادت‌طلبی
مهم‌ترین اصلی که به پیروزی انقلاب اسلامی ایران سرعت بخشید شهادت‌طلبی زنان ایران و ترویج فرهنگ آن در میان جامعه بود. والاترین درجۀ فداکاری زنان ایران به شکل شهادت نمودار شد که آخرین اقدام لازم در تکمیل سیر مبارزات آنها بود. این امر به پیروی از حضرت زینب(ع) بود. حضرت زینب(ع) نه تنها در برابر اجساد شهدای کربلا و به‌ویژه امام حسین(ع) بی‌تابی ننمود، بلکه با صراحت فرمود: «ما رایت الا جمیلا» آنچه می‌بینم جز زیبایی چیز دیگری نیست. پرده گذاشتن بر صحنه‌های فجیع کربلا و نگریستن به شهادت و زیبایی آن، نشان‌دهندۀ اوج استقامت و صبوری حضرت زینب(ع) است. شهادت‌طلبی زنان ایران در پیشبرد پیروزی انقلاب اسلامی آن چنان مهم بود که امام خمینی در این زمینه خطاب به زنان فرمود: «به شما که با مبارزات خویش روی ابرقدرت‌ها را سیاه کردید درود می‌فرستم و در مقابل صبر و استقامتتان خاضع وخاشعم». همچنین در پیامی دیگر شجاعت زنان و شهادت‌طلبی آنان را برخاسته از نور ایمان معرفی نمود.
بنابراین با بررسی فعالیت‌های زنان در انقلاب اسلامی می‌توان به این نتیجه دست یافت که زنان، به مثابۀ قشری از افراد جامعه، به طور مستقل عمل کردند. این ادعا که زنان در مسائل سیاسی و اجتماعی دنباله‌رو مردان هستند نظریۀ درستی نیست. فعالیت‌های زنان ایران نشان می‌دهد که آنان با درک اصول و آگاهی‌های مستقل سیاسی در فعالیت‌های سیاسی شرکت کردند؛ زیرا پیروی زنان از مردان به متوقف شدن فعالیت آنها و حتی تضعیف روحیۀ مردان در شرایط بحرانی منجر می‌گردید. بنابراین نیرویی برتر در تثبیت فعالیت‌های زنان ایران لازم بود که این نیرو از طریق تبیین الگو و پیروی از بانوی بزرگ اسلام حضرت زینب(ع) ممکن گردید.
* منابع در دفتر مجله موجود است.