علل تسخير سفارت آمريكا

با توجه به جو داخلي ايران و نظام بين‌المللي، دو روز پس از ورود شاه به آمريكا در سوم آبان 1358 پيشنهاد اشغال سفارت آمريكا، در شوراي هماهنگي «دفتر تحكيم وحدت» كه تشكيلات سراسري انجمن اسلامي دانشگاه‌هاي كشور است، مطرح مي‌شود و چون با مخالفت روبه‌رو مي‌شود، در انجمن‌هاي اسلامي دانشگاه تهران، صنعتي شريف و پلي تكنيك امير‌كبير، خارج از چارچوب دفتر تحكيم وحدت مورد بحث و توافق قرار مي‌گيرد.   حدود چهل يا پنجاه دانشجو در طرح اوليه شركت داشتند و كنترل آنها در دست حجت‌الاسلام خوئيني‌ها بود و بقيه حدود 450 نفر مي‌شدند.  به هر حال اين عده در صبح روز يكشنبه چهارم نوامبر برابر سيزدهم آبان گرد هم آمدند و به طرف سفارت روانه شدند. تمام عمليات تصرف سفارت از ساعت 10:30 صبح تا ساعت 4:30 بعدازظهر كه آخرين افراد در اتاق گنبدي شكل تسليم مي‌شوند، جمعاً حدود شش ساعت طول مي‌كشد.
در علل و انگيزه‌هاي اشغال سفارت آمريكا بايد گفت، اعتراض به آمريكا به سبب پناه دادن شاه «به عنوان شعار اصلي حركت و علت اشغال سفارت برگزيده شد...».   در همين ايام امام(ره) در سيزدهم آبان اعلام كردند:
«... بر دانش‌آموزان، دانشگاهيان و محصلين علوم دينيه است كه با قدرت تمام حملات خود را عليه آمريكا و اسرائيل گسترش داده و آمريكا را وادار به استرداد اين شاه مخلوع جنايتكار نمايند.» 
بدين ترتيب پيام امام(ره) تأثير خود را در اجراي طرح و به ويژه در ارتباط با دعوت از بيش از چهارصد دانشجوي به جاي گذارد. در جاي ديگري مي‌خوانيم:
«ما دانشجويان مسلمان پيرو خط امام خميني(ره) از موضع قاطعانه امام در مقابل آمريكاي جهانخوار، به منظور اعتراض به دسيسه‌هاي امپرياليستي و صهيونيستي، سفارت جاسوسي آمريكا در تهران را به تصرف درآورده‌ايم تا اعتراض خود را به گوش جهانيان برسانيم. اعتراض به آمريكا جهت:1ـ پناه دادن به شاه و استفاده از او؛ 2ـ كمك به ضد انقلابيون فراري ايراني؛ 3ـ توطئه در مناطق مختلف كشور و نفوذ در ارگان‌هاي اجرايي؛ 4ـ نقش مخرب آن در منطقه.» 
دانشجويان با تأكيد بر اينكه برابري و آزادي، معنويت، عدالت‌خواهي و آزادي‌خواهي به عنوان ابعاد لاينفك حركت اجتماعي مردم است، امپرياليزم آمريكا را بزرگ‌ترين مانع بر سر راه تحقق آنها و ايجاد جامعه‌ايي توحيدي و مبتني بر قسط مي‌دانستند.
بخشي از دلايلي كه دانشجويان جهت تصرف سفارت عنوان مي‌كردند، متوجه ايالات متحده و سياست‌ها و اقدامات آن مي‌باشد. پذيرش شاه، نفوذ در ارگان‌هاي اجرايي، سازمان دادن توطئه‌هاي گوناگون و تلاش به منظور تضعيف انقلاب از سوي آمريكا، اهم دلايلي است كه دانشجويان جهت اشغال سفارت آمريكا بر مي‌شمارند. اين اقدام از سوي دانشجويان، هم چنين اعتراضي به امپرياليسم آمريكا و سياست‌هاي آن در جهان و منطقه محسوب مي‌گشت.
بخشي مهم از دلايل اشغال سفارت از بطن ديدگاه‌هاي دانشجويان در قبال ماهيت انقلاب ايران و به خطر افتادن آرمان‌هاي آن ناشي مي‌شد. از ميان رفتن آرمان‌هاي انقلاب شامل، معنويت، عدالت‌خواهي، حاكميت مستضعفين، مبارزه ضد‌امپرياليستي، نفي سلطه‌اقتصادي، سياسي و فرهنگي غرب، نابودي سرمايه‌داري وابسته، قطع روابط ظالمانه با آمريكا، اخراج مستشاران آمريكايي، لغو قرار‌دادهاي دو جانبه نظامي و... دلايلي بودند كه دانشجويان را به اقدامي كه در نتيجه‌آن سردمداران سياست گام به گام را به اتخاذ سياست انقلابي و قاطع وادار سازد و خواسته‌ها و آمال‌هاي امام(ره) و مردم در جهت تحقق معنويت، عدالت‌خواهي و آزادي‌خواهي مجدداً احيا شود، واداشت. جامعه‌اي كه به نظر دانشجويان برقراري آن در گرو مبارزه با امپرياليسم و از ميان برداشتن سدهايي بود كه او ايجاد كرده بود.
البته اشغال سفارت در تهران، نه تنها انعكاسي از اين دشمني و خصومت بود، بلكه فرصتي براي ارضاي نياز‌هاي رواني و نيز بروز عكس‌العمل در قبال ساليان متمادي تحقير آمريكا نسبت به ايران بود. محمد حسنين هيكل در مصاحبه با برخي دانشجويان در اين زمينه مي‌نويسد: «آخرين كلماتي كه از قول دانشجويان شنيديم اين بود كه: ما 25 سال از تاريخ ايران را محو كرده‌ايم... اكنون بعد از يك ربع قرن، نيرو‌هاي انقلاب غبار شرم اولين شكست را از رخسار زدوده بودند.»   البته آمريكاييان نيز به تحقير آمريكا در جريان گروگان‌گيري معترفند. سوليوان در اين رابطه مي‌گويد: در نوامبر 1979م/1358 ش با گروگان‌گيري يك دوران تحقير ملي كه در تاريخ آمريكا نظير آن ديده نشده است آغاز گرديد.» 

۱ . عباس عبدي، برنامه «تسخير لانه جاسوسي آمريكا چگونه ريخته شد»، كيهان، سال 1365ـ1366، ج 2، ص 8.
۲ . محمد‌حسنين هيكل، ايران روايتي كه ناگفته ماند، ترجمه‌ي حميد احمدي، الهام، تهران، 1362، ص 47.
۳ . عبدي، پيشين، ص 9.
۴ . همان، ص 10.
۵ . روزنامه كيهان، 14 آبان 1358.
۶ . هيكل، پيشين، ص 56.
۷ . ويليام سوليوان، پيشين، ص 195