آشنايي مختصر با شهید حاج مهدی عراقی – بخش سوم

محرم 1342
بعد از قضایای فروردین ماه و حمله وحشیانه مزدوران رژیم ستم شاهی به مدرسه فیضیه، و به دنبال روشنگری های حضرت امام (ره) و دیگر علما و روحانیون مبارز، تصمیم بر این گرفته شد که مراسم تاسوعا و عاشورای حسینی، به تظاهراتی اعتراض آمیز علیه رژیم مبدّل گردد. بر این اساس شهید عراقی، طبق یک برنامه منسجم، مسیر تظاهرات را از مسجد حاج ابوالفتح واقع در میدان قیام تا دانشگاه تهران تعیین کرد.
این جمعیت که بالغ بر یکصد هزار نفر بود از مسجد حاج ابوالفتح با شعار:
اکبر من فدای دین اصغر من فدای دین
تا به تنم روان بود زیر ستم نمی روم
بقای من فنای دین! فنای من بقای دین
گفت عزیز فاطمه نیست زمرگ واهمه
تا به تنم روان بود زیر ستم نمی روم
به حرکت درآمد.
سراینده این شعارها، شهید حاج صادق امانی بود و پلاکاردهای مختلفی منقوش به شعارهایی علیه آمریکا، اسرائیل و علیه رفراندوم نیز در دست جمعیت قرار داشت.
مسیر تظاهرات به سمت دانشگاه طی گردید و سپس در جلوی در دانشگاه تهران شهید عراقی به همراه یک روحانی و یک دانشجو، سخنرانی کرد. وی در آن سخنرانی ضمن اعلام همبستگی با دانشگاهیان چنین گفت: "ما از یک مکان مقدس آمده ایم و در یک مکان مقدس دیگری می خواهیم این برنامه را ختم کنیم، از مسجد به دانشگاه ..." جمعیت عزادار در راه بازگشت، زمانی که به نزدیکی کاخ شاه رسیدند در حالت عصبانیت با مشت های گره کرده به طرف کاخ چنین سرودند:
خمینی خمینی خدا نگهدار تو بمیرد بمیرد دشمن خونخوار تو
سپس جمعیت با حضور در مسجد امام خمینی (ره)- مردم نام مسجد شاه را به مسجد خمینی از آن زمان تغییر داده بودند- قطعنامه ای را که در6 ماده تنظیم شده بود، قرائت کردند و متفرق شدند.
  
15خرداد 42
با پخش خبر سخنرانی مراجع تقلید برای مردم در روز عاشورا، جمعیت کثیری از تهران و دیگر شهرستان ها به قم سرازیر گردید. از اوّل صبح اعلان شده بود که امام خمینی (ره) عصر عاشورا در مدرسه فیضیه سخنرانی خواهند کرد؛ مدرسه ای که چند ماه قبل شاهد قتل عام علما و روحانیون بود. علیرغم تهدیدات و ایجاد فضای ارعاب و خفقان، حضرت امام مصمّم و با صلابت بدون توجه به این مسائل به طرف فیضیه حرکت کردند. شعار امواج خروشان ملت که در پشت سر امام (ره) حرکت می کردند این بود:"خمینی خمینی، تو فرزند حسینی"
نقش شهید عراقی در مراسم عصر عاشورای فیضیه چنین بیان شده است: "از سویی با توجه به احتمال خطر برای جان حضرت امام (ره)، افراد انقلابی و شجاع با هدایت و برنامه ریزی حاج مهدی عراقی بلافاصله بعد از ظهر و در پایان مراسم تهران، خود را به قم رساندند و در حلقه های مختلف با سلاح های گرمی که از دوران فدائیان اسلام داشتند، از امام در میان جمعیت و هنگام سخنرانی در فیضیه حفاظت نمودند" بعد از سخنرانی امام (ره) که دارای محتوایی کاملاً برانگیزاننده و حماسی و علیه اسرائیل، شاه، رفراندوم و در دفاع از روحانیت بود، رژیم راه چاره را در دستگیری و بازداشت حضرت امام (ره) دانست.
در ساعت 3 بعد از نیمه شب 15/ خرداد/ 1342 کامیون های نظامی در بیرون شهر قم مستقر بودند و خیابان های قم مملوّ از کماندو و سرباز مسلح بود. مقدمات هجوم به منزل حضرت امام فراهم شد و با فریاد"روح الله خمینی منم. به کسی کاری نداشته باشید" کار دستگیری امام پایان پذیرفت.
در پی پخش خبر دستگیری امام خمینی (ره) مردم به تظاهرات عظیمی دست زدند که مجموعاً واقعه پانزدهم خرداد را تشکیل داد.
"سرانجام شاه و مشاوران داخلی و خارجی او، که هیچ یک از حیله های خود را مؤثر نیافتند تحت فشار افکار عمومی تصمیم به آزادی محدود امام خمینی (ره) گرفتند. روز جمعه12ربیع الاول 1383 برابر با 11 مرداد 1342... دستور آزادی ایشان و آیت الله قمی را صادر کردند و آنان را به داوودیه در خانه ای که متعلق به ساواک بود، انتقال دادند."
و بعد از سقوط دولت علم و روی کار آمدن دولت منصور، در تاریخ 14 فروردین 1343حضرت امام (ره) را به قم بردند و نزدیک حرم مطهر حضرت معصومه (س) پیاده کردند.
اعلامیه امام در سالگرد 15 خرداد
یکی از فعالیت های موفق و سازماندهی شده هیئت های مؤتلفه چاپ، تکثیر و پخش اعلامیه علما، به خصوص حضرت امام بود.
پس از گذشت یک سال از واقعه خونبار پانزدهم خرداد، حضرت امام اعلامیه ای به مناسبت سالگرد شهدا صادر کردند که علاوه بر افشای ماهیت ضد دینی رژیم، در کالبد مردمی که دچار یاس و ناامیدی شده بودند، روح تازه ای دمید.
خبر این اعلامیه که می بایست به امضا آیت الله میلانی و آیت الله قمی در مشهد نیز برسد به اعضای موتلفه داده شد و از طرفی نیروهای امنیتی نیز در جریان خبر صدور آن قرار گرفتند و چاپخانه های تهران و قم را تحت نظر و گاهی مورد یورش نیز قرار دادند.
شهید عراقی، براساس یک برنامه ریزی دقیق و غافلگیرانه، متن اعلامیه را قبل از اخذ امضاهای دیگر آماده چاپ کرد و بعد از گرفتن امضاها، به قدری سریع به دست چاپ سپرد که حیرت مأموران ساواک را برانگیخت.
بزرگداشت 15خرداد 42
همواره ایام محرم در بین مردم، از شور و اشتیاق خاصی نسبت به سرور آزادگان و شهدای کربلا برخوردار بوده است و این خود زمان مناسبی است تا از این فرصت، کمال استفاده در راه روشنگری، صورت پذیرد. براین اساس هیئت های موتلفه اسلامی که تجربه موفق تظاهرات چند ده هزار نفری سال گذشته را به همراه داشت با برنامه ریزی دقیق، تصمیم گرفت در ایام تاسوعا و عاشورای این سال نیز حرکتی مشابه با حرکت سال قبل، ایجاد نماید و به افشاگری رژیم شاه و اهداف شوم حکومت او بپردازد.
در جریان این تظاهرات، شهید عراقی به همراه 38 نفر دیگر دستگیر گردید. سند ساواک شعارهای مراسم عاشورای حسینی (ع) را چنین ثبت کرده است: "ان لم یکن لکم دین فکونوا احراراً فی دنیاکم، اگر دین ندارید لااقل مردمی آزاده باشید. "حسین بن علی"؛ کن لظالم خصماً و للمظلوم عونا- دشمن ستمگر و یار مردم ستمدیده باشید... دست عمال پلید اسرائیل از کشور اسلامی کوتاه..." با دستگیری شهید عراقی و تعدادی از افراد دیگر، در بازجویی شهید عراقی به عنوان یکی از قاریان قرآن در طول مسیر مطرح می گردد.
کاپیتولاسیون
"لایحه مصونیت مستشاران و دیگر تبعه امریکا در ایران که در 13/ مهر/ 1342 در کابینه امیر اسدالله علم به تصویب رسیده بود، در مرداد ماه 1343 به مجلس سنا رفت و مورد تصویب سناتورها قرار گرفت. حسنعلی منصور، که پس از علم به نخست وزیری رسیده بود، لایحه مزبور را در 21/ مهر/ 1343 به مجلس شورای ملی برد و از تصویب نمایندگان گذراند"
تصویب این لایحه در مجلسین سنا و شورای ملی، تقریباً اعلام نشد و مطبوعات کشور نیز زیر سانسور دولت از افشای آن خودداری کردند.
چندی بعد نشریه داخلی مجلس شورا، متن کامل سخنان و گفتگوهای نمایندگان و رئیس دولت در این رابطه را به چاپ رساند.
خیر تصویب لایحه کاپیتولاسیون از طریق یکی از رفقا به شهید عراقی منتقل شد و از این طریق مدارک آن به حضرت امام (ره) داده شد.
حضرت امام (ره) روز چهارم آبان را که شاه در کاخ گلستان جلوس داشت و از روزهای محوری حکومت شاهنشاهی محسوب می شد، برای سخنرانی انتخاب فرمودند که از طرفی این روز، مصادف با عید میلاد حضرت زهرا (س) نیز بود.
رژیم برای جلوگیری از سخنرانی توفنده حضرت امام (ره)، واسطه ای را به قم فرستاد که این واسطه موفق به دیدار شهید حاج آقا مصطفی گردید و در این دیدار حمله به آمریکا از سوی امام، خطرناک تر از حمله به شخص اوّل مملکت، عنوان شد.
"... امام خمینی با آگاهی از این نقطه ضعف رژیم، در سخنان پرشور خود، حمله را مستقیماً متوجه آمریکا کردند و ایالات متحده را با شدیدترین لحن به یاد انتقاد و اعتراض گرفتند. حضرت امام به دلیل اینکه شاید سخنرانی شان به گوش همه مردم نرسد اعلامیه ای درباره مسائل جاری مملکت و به ویژه موضوع تصویب لایحه کاپیتولاسیون تهیه کردند... و همان روز اعلامیه را به آقای حاج مهدی عراقی دادند و سفارش کردند که حتی المقدور مخفیانه و با احتیاط چاپ و منتشر شود تا کسی دستگیر و گرفتار نشود. این بود که با ابتکار آن شهید بزرگوار و حرکت تشکیلاتی هیئت ها و جمعیت های موتلفه و نیروهای دانشجویی، اقدام بسیار ارزنده ای صورت گرفت..."
پس از این جریان، در شب سیزدهم آبان صدها کماندو و چترباز مسلّح خانه امام (ره) را در قم محاصره کردند و از بام و دیوار وارد بیت ایشان شدند و پس از دستگیری معظم له، ایشان را با اتومبیلی که از قبل آماده شده بود به تهران انتقال دادند.
هنوز آفتاب روز13 آبان سر از افق بیرون نیاورده بود که رهبر بزرگ نهضت، به جرم دفاع از استقلال وطن و بهروزی هموطنان مسلمان خود، از وطن بیرون برده شد و به ترکیه تبعید گردید.
اعدام انقلابی حسنعلی منصور
با دستگیری و تبعید حضرت امام (ره) که با سرعتی خارق العاده صورت گرفت، رژیم سرمست از باده غرور و نخوّت، در فکر وارد کردن ضربات دیگر بر پیکره دین و روحانیت بود.
هیئت های مؤتلفه اسلامی، که رهبر خود را در تبعید می دیدند، پس از نشستی به این نتیجه رسیدند که باید حرکتی انجام دهند.
جمعیت های مؤتلفه در گروه هایی تحت عنوان: اجرائیات، بررسی مسایل سیاسی، مسایل ایدئولوژی و مسائل اقتصادی، ساماندهی شده بود. بعد از واقعه پانزدهم خرداد، در داخل تشکیلات مؤتلفه، افرادی که معتقد به مشی غیر از حرکت سیاسی بودند، طرح شاخه ای به نام شاخه نظامی را مطرح کردند که مورد موافقت قرار گرفت.
شاخه نظامی جمعیت های مؤتلفه توسط شهید عراقی و شهید حاج صادق امانی، شکل گرفت و نیروهای عملیاتی تحت نظر آنان، به آموزش مشغول شدند.
در این بین تماس هایی در جهت اخذ حکم ارتداد حسنعلی منصور با مراجع و علما برقرار شد. در یک جلسه سری با شرکت حدود بیست تن از اعضای سازمان تصمیم گرفته شد حسنعلی منصور به عنوان اولین شخص مسئول و مفسد فی الارض اعدام گردد... اوّل قرار بود منصور در منزلش اعدام شود و پس از اعدام او چند تن دیگر به اسامی ارتشبد نصیری، سپهبد ایادی و دکتر اقبال به ترتیب اعدام شوند. پس از اخذ فتوا، سازماندهی عملیات به خوبی انجام شد. افراد عملیاتی و مأموریت آنان مشخص شد و طرح عملیاتی در کمال دقت و رعایت اصول پنهانکاری ریخته شد.
در شب هفدهم ماه مبارک رمضان، شهیدان حاج صادق امانی، محمد بخارایی، مرتضی نیک نژاد، رضا صفار هرندی و سید علی اندرزگو برای اجرای مأموریت هم پیمان شدند و برای جلوگیری از انتساب این عمل، به گروه های ملّی، کمونیستی و ... و همچنین روشن نمودن هدف و انگیزه الهی خود، قطعنامه و نوارهای وصیتی را تهیه کردند و آماده عملیات شدند.
صبح روز اول بهمن ماه سال 1343 مأمورین اجرای حکم، تحت فرماندهی شهید حاج صادق امانی، به محل حادثه- میدان بهارستان- رهسپار شدند.
شهید محمد بخارایی در ساعت 10 صبح با شلیک چند گلوله به زندگی ننگین حسنعلی منصور خاتمه داد و در هنگام فرار به علت شرایط جوّی زمستان، بر اثر لغزش پا بر روی زمین یخ زده، توسط مأمورین شهربانی دستگیر شد.
با دستگیری شهید بخارایی علیرغم سکوت قهرمانانه او در زیر شکنجه های مزدوران رژیم- در حدی که ایشان را جوانی لال معرفی کردند- از طریق پدر و مادر و دستگیری همرزمان وی شهیدان نیک نژاد و صفار هرندی و اعمال بازجویی های فنی ... و مرتبطین دیگر مورد شناسایی قرار گرفتند. پس از آن پیگیری ها و جستجوی خانه به خانه و کنترل خانه اقوام و بستگان و دوستان، دستگیری های وسیع اعضای جمعیت مؤتلفه اسلامی را به دنبال داشت و در این راستا شهید عراقی نیز در تاریخ 19/11/43 دستگیر گردید.
شهید عراقی، عنصری زندان آزموده بود که سابقه او به دوران زندان همراه با فدائیان اسلام، زندان در شهرستان قزوین، زندان در عاشورای 1343 باز می گشت و به راستی در چنین موقعیت هایی است که عیار افراد به بوته محک سپرده می شود و سره از ناسره مشخص می گردد.
در جریان بازجویی ها، تمام سعی شهید عراقی بر این قرار گرفت تا افراد کمتری از مرتبطین شناسایی و دستگیر شوند. بر این اساس شهید عراقی مسئله تهیه اسلحه را به عهده می گیرد.
ابوالفضل حیدری در این رابطه می گوید: "یادم هست در پرونده یک اسلحه بود، مشخص نشده بود که این اسلحه از کجا آمده... بالاخره یک روزی بنده را با ایشان آوردند اتاق رئیس... من نگاه کردم دیدم شهیدعراقی را ناخن هایش را کشیده اند و بسته اند. بازجویی و سوال انجام شد، نتیجه ای نگرفتند. شهید عراقی برای اینکه فشار روی برادرهای جوانتر را کم کند، یادم هست که پیشنهاد کرد به آن سرهنگ، که آقا اسلحه را من قبول می کنم..."
این یکی از نمونه های بارز از روحیه جوانمردی و ایثار شهید عراقی است. کسانی که مختصر شناختی از سیاهچال ها و شکنجه گاه های ساواک دارند از این نمونه پی به عمق روحیه سلحشوری و مقاومت وی خواهند برد. پس از اتمام دوران بازجویی، پرونده های تنظیمی به بیدادگاه های نظامی ارسال می گردد. در نهایت برای6 تن از متهمین پرونده که از آن جمله شهید عراقی بود، حکم اعدام صادر گردید.
شهید عراقی که یکی از آرزوهای دیرینه اش، وصال معشوق ازلی با روی خونین بود، با شنیدن حکم دادگاه برای رئیس کل زندان، رئیس زندان، افسر نگهبان و مأمورین او، شیرینی فرستاد تا رضایت و خوشحالی خود را از رای دادگاه اعلام نماید.

  
دوران زندان
پس از اعلام یک درجه تخفیف به شهید عراقی و حاج هاشم امانی همرزم وی، شهید عراقی و دیگر همراهان را به زندان قصر منتقل کردند تا مرحله ای دیگر از مجاهدت های این پیشکسوت انقلاب و سرباز قدیمی امام (ره) آغاز گردد.
از سوابق فعالیت های داخل زندان شهید عراقی، به غیر از اسنادی که در متن کتاب آمده است، اطلاع چندانی در دست نیست.دورانی که جوانی شهید عراقی را به پیری تبدیل کرد و موی سیاه سر و صورت وی را به سفیدی مبدّل ساخت.
امیر عراقی می گوید: حضرت امام (ره) در دیدار با دانشجویان در نوفل لوشاتو فرمودند: "جوانانی که قبلاً با آنها دست می دادی دست پهلوانی و مردانه بود الان که نگاهشان می کنم، می بینم ریش ها و موهایشان سفید است". "امیر ادامه می دهد که پس از این صحبت وقتی چشمم افتاد به پدر، دیدم که اشک پدر روان است."
برای نقل خاطرات دوران طولانی بازداشت، می بایست پای صحبت همرزمان و هم بندان وی نشست و بر آنان است که با ثبت رشادت ها و فعالیت های شهید عراقی در داخل زندان، در حفظ تاریخ حماسه ساز دوران مبارزه کوشا باشند تا مبادا این از خود گذشتگی ها در گذر زمان به بوته فراموشی سپرده شود.
در اولین ماه حضور در زندان قصر، اتاق ملاقات تبدیل به محل میتینگ و سخنرانی شهیدعراقی و یارانش گردید تا جایی که منجر به نصف کردن اتاق ملاقات از طرف مسئولین زندان شد تا ملاقات کنندگان دیگر زندانی ها یا ملاقات کنندگان شهید عراقی و یارانش همراه نشوند و...
سپس در زندان برای انتقال به بند زندانیان سیاسی- چون شهید عراقی و یارانش را به بند زندانیان عادی، منتقل کرده بودند- دست به اعتصاب غذا زدند تا در نهایت موفق به انتقال به بند زندانیان سیاسی شدند. هر چند در بند عادی نیز شهید عراقی و یارانش، زندان را تبدیل به کلاس آموزش کرده و به ارشاد زندانیان عادی همچون قاچاقچیان، سارقین و... پرداختند و ضمن نسبت دادن مفاسد اجتماعی به حکومت، با مطرح کردن اهداف دین مبین اسلام، خیانت های رژیم پهلوی را مطرح کرده، با بزرگداشت ایام مذهبی و جشن گرفتن اعیاد دینی، سعی در محکم کردن مبانی اعتقادی افراد نمودند.
شهید عراقی در ایام زندان، پس از آنکه وضعیت غذا و طبخ آن را غیر مطلوب دید، داوطلب مسئولیت تهیه غذای زندانیان گردید. مسئولیتی که از صبح بسیار زود شروع می شد و تا ساعات آخر شب ادامه داشت تا زندانیان از غذای مطلوب و قابل استفاده ای برخوردار شوند.
شهید عراقی هرگز خط مستقیم اسلام ناب محمّدی (ص) به رهبری حضرت امام (ره) را در لابلای زنگارهای ایسم ها و التقاط ها گم نکرد و به یک کلمه کمتر یا بیشتر از آنچه امام می فرمود، رضایت نداد. با جمع آوری اطلاعات و اخبار زندان و در بحث با التقاطیون زندانی، در برابر تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق ایستادگی کرد و با روشنگری های خویش از اثرات سوء آن بر افراد کم اطلاع درون زندان، جلوگیری کرد. هرچند در موضعی پدرانه قرار داشت و جوانترها را تحت حمایت خویش قرار می داد و به آنها کمک می کرد.