امام خمینی و رویکرد دینی ومعنوی انسان معاصر
بااوج گرفتن رویکرد دینی ومعنوی انسان معاصر، تلاش روزافزون وحساسیت چشم گیری از سوی صاحب‌نظران غربی در جهت شناخت وتحلیل این پدیدة جهانی به وجود آمده است.کارشناسان غربی درفرصت های گوناگون به بیان نظرات وارائه تحلیل‌‌های خود دراین زمینه می‌پردازند.
«بیل مایزر» روزنامه‌نگار ومحقق آمریکایی طی ده برنامه متوالی که از شبکة تلویزیونی PBC پخش شد باارائه نتایج تحقیقات خود در این زمنیه اظهار داشت:
«مردم در سارسر جهان از مادی‌گرایی وماتریالیسم خسته شده‌اند و به سرعت سوی معنویت باز می‌گردند واین بازگشت چندی است که آغاز شده‌است.»
وی افزود:«دین وپیروی و محض از اصول آن بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است.»
متفکرانی چون جورج ویگل – اندیشمند غربی - «غیر مادی {مذهبی} شدن جهان را از واقعیتهای برجستة زندگی اواخر قرن بیستم»میدانند.»
دکتر «پنتی کایین»ا زمحققان و اساتید دانشگاه فنلاند نیز معتقد است:
«{در جهان امروز} تمایل برای پذیرش دین به وجود آمده و این تمایل رو به افزایش است.»
«پیتر شولاتر» نویسنده مفسر سیاسی مشهور کشور آلمان، طی،سخنرانی در سمینار اسلام واختلافات فرهنگ جهانی اظهار می‌دارد:
«اکنون نهضت بازگشت به دین ومدینه فاضله آغاز شده است»
«جرج متالینوس»استاد سیاسی کلیسا و دانشکدة الهیات اتن (یونان) هم تصریح میکند:
«...در این عصر، مذهب و بازگشت به دیانت رونق گرفته است»چنانکه، پروفسورخوزه ماریا اندیشمند اسپانیایی هم می‌گوید:
«الآن در دنیا رویکرد به مذهب چشم گیر است.»
«گوستاو ینبور» خبرنگار روزنامة آمریکایی نیویورک تایمز نیز طی گزارشی از اجتماع گسترده ای که در آن سخنرانان آمریکایی بر لزوم بازگشت به دین تأکید نمودند، اعلام نمود:
«نه تنها در آمریکا که همة نقاط جهان توجه مردم به مذهب وخدا رو به افزایش چشم گیر است.»
بن بست نظریة افول مذهب
بسیاری از تحلیل‌گران غربی جریان رویکرد دینی رابسیار قوی‌تراز حد متصور دانسته و با بیان این مطلب که:
«در شرایط حاضر هیچ قدرت اجتماعی قوی‌تر ازدین (درجهان)وجود ندارد.»
و با تأکید براین که:«مردم دنیا به طور روز افزون چه در شرق و چه درغرب به طرف خداوند، مذهب ومعنویت سوق پیدا می‌کنند.»
اعتقاد خود را این گونه ابراز میدارند که:
«جریان بازگشت ملت‌ها به دین باوری همانند یک سیل خروشان به راه افتاده است واین تصور که سکولاریسم همة جهان رادر بر می‌گیرد به پایان رسیده است.»
وتصریح می‌نمایند:
«همه به اشتباه دراین اندیشه بودند که دنیاگرایی درحال به تحلیل بردن مذهب است وهیچ چیز نمی‌تواند مانع آن شود.»
قرن بیست و یکم:قرن بسط نفوذ فوق العادة مذهب
بسیاری از صاحب‌نظران غربی بااعتقاد به تجدید حیات دینی بشر معاصر وشتاب فزایندة آن اکنون از افق‌‌های روشن پیش روی این پدیدة در قرن بیست و یکم سخن می‌گویند، آنان «قرن بیست و یکم را قرن بسط نفوذ فوق العادة مذهب درابعاد مختلف زندگی بشر «میدانند.
«رابرت ماکواند»نویسندة آمریکایی باتوصیف قرن بیست و یکم (میلادی)به قرن کنجکاوی ومعنوی بشر با ارائه امار وارقام و شواهد موجود پیش‌بینی می‌نماید که «سدة جدید،دورةجدید هیجانات مذهبی خواهد بود، وانتظارات مردم در این زمینه به شدت افزایش خواهد یافت.»
هفته نامة فرانسوی آبزرواتور در تأیید همین واقعیت ضمن طرح پیش‌بینی آندره مالرو، نویسندة بزرگ فرانسوی و وزیر فرهنگ اسبق فرانسه، از قول وی می‌نویسد:
«قرن 21 میلادی یا اصلا وجود نخواهد داشت و یاقرن مذهب خواهد بود.»این هفته نامه افزود:
«پیش‌بینی مالرو به حقیقت پیوسته ودرهمه جا بازگشت به مذهب به چشم می‌خورد.»
رویکرد دینی ومعنوی شهروندان جوامع غربی
جریان بازگشت دوبارةانسان عصر امام خمینی (ره) به سوی ارزشهای معنوی واعتقاد‌‌های دینی به سرعت درحال رشد وگسترش در عرصة جهانی می‌باشد.
اما آنچه دراین میان کنجکاوی هر محققی را بر می‌انگیزد ظهور ونفوذ گستردة جریان مذکور درکانون غفلت‌زدگی و مادی‌گرایی افراطی در جهان معاصر یعنی جوامع غربی می‌باشد.
بر اساس نتیجة یک تحقیقات آماری که توسط مؤسسة «برند فیو چرزگروپ» تهیه شده است: توجه وگرایش به مسائل وموضوعات مذهبی درمیان شهروندان کشورهای غربی خصوصا قشر نوگرا و مدرن پسند، روندی رو به افزایش دارد.»
کارشناسان غربی با تایید این مطلب که «الآن در غرب کلیساها پر جمعیت‌تر از سابق هستند» اظهار میدارند:« این روزها در امریکا وانگلیس و فرانسه واسپانیا بازگشت دینی آن قدر قوی است که هم چیز را تحت شعاع خود قرار داده است.»
پدیدة خداجویی انسان غربی موجب تحولات عظیمی‌در مرکز ثقل تمدن غرب یعنی ایالات متحدة آمریکا گشته است.
کارشناسان معتقدند:«به سبب خداجویی درمیان مردم آمریکا بر میزان توجه آنان به مسائل مذهبی چه به صورت فردی وچه از لحاظ اجتماعی افزوده شده است و این امر بدون شک مهم‌ترین ومنحصرترین رویداد دهة هفتاد و هشتاد در آمریکاست، واگر بگوییم این جریان می‌رود تا همة جامعة آمریکا و رفتار مردم وفرهنگ کشور را در سالهای آیندة این قرن تحت تأثیر قرار دهد حرف باطلی نگفته ایم.»
«رابرت ووتنا»استاد جامعه شناسی دانشگاه بریستون، و «دانلاتین»گزارش‌گر مذهبی هم در کتابهای جدید الانتشارشان باعنوان «بعد از بهشت»و«به دنبال خریدایمان»بر اساس مصاحبه‌‌های پی در پی و داده‌‌های تحقیقاتی متفقا معتقدند:
«هم اکنون هجوم مردم امریکا به زندگی‌‌های مذهبی به صورت بی سابقه ای درحال افزایش است.»
این دو کارشناس دردو تحقیق جداگانه در شرق وغرب ایالات متحدة آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که:
«اعتقاد به خداوندو رفتن به عبادتگاه‌ها در میان مردم بیش از هردورة دیگر مرسوم گردیده است.»
یکی دیگر از صاحب‌نظران غربی در این باره می‌نویسد:
«مذهب در اشکال گوناگون خود را در جامعة امریکا متجلی ساخته وهم اکنون در حال شکل دادن به فرهنگ مردم آمریکا می‌باشد.»
رویکرد دینی ومعنوی غرب در آیینة اطلاعات
گسترش دامنة جریان معنویت خواهی و خداجویی به کشورهای غربی یکی از شگفت‌آورترین تحولات چند قرن اخیر را پدید آورده است که به لحاظ اهمیت موضوع به طرح برخی از گزارشهای موجود در این زمینه می‌پردازیم:
«امروزه بخش مهمی از جنوب آمریکا از جنوب شرقی تاغرب را کمربند مذهبی (Religius Beit) می‌گوبند،زیرا در این منطقه فعالیت دینی دردو دهة اخیر، رو به رشد بوده است، این مطلب را تعدا دشرکت کنندگان درکلیسا وپاسخ دهندگان به پرسش‌نامه‌ها ونظر سنجی ها تأیید میکند، اکنون بیش از 80 % مردم آمریکا خود را افراد دینی معرفی می‌کنند، 90% مردم آمریکا اظهار میدارند:خدا وجود دارد.»
دراین نظر سنجی‌ها 60-65% مردم انگلستان و 70 % مردم ایتالیا به چنین نظری قائل بوده‌اند.»
بر اساس گزارش مؤسسة نظر سنجی «پیو» (درواشنگتن ):« مردم آمریکا روز به روز بیشتر به مذهب روی می‌آوردند واعتقاد مردم آمریکا به خداوند ومعجزات الهی در دهة جاری به مراتب بیش از بیش از دهة گذشته می‌باشد.»
ادارة امار کانادا در یک گزارش رسمی‌اعلام نمود:«تعداد افراد مذهبی درکانادا رو به افزایش است.»
هم چنین مرکز آمار اجتماعی بین المللی (بر اساس نظر خواهی از 19 هزار نفر در بیش از 21 کشور جهان ) اعلام نمود:
«تعداد جوانان کشورهای شرق اروپا که معتقد به زندگی پس از مرگ هستند رو به افزایش می‌باشد.»
روزنامة آمریکایی یو اس تودی باارائة گزارشی به بیان نمونه ای محسوس ازافزایش علایق مذهبی مردم آمریکا پرداخته می‌نویسد:« «اکنون 29% آمریکایی ها معتقدند از آزادی بسیار کمی‌برای آموزش دینی خود برخوردارند و این در حالی است که این رقم نسبت به نظر خواهی سال گذشته درباره همین موضوع 3%و نسبت به ,سال 1997، 8% افزایش یافته است.
تقریبا 48% از مردم آمریکا هم معتقدندمسئولان باید اجازه نیایش در مدارس را به دانش آموزان بدهند و 64% شهروندان آمریکایی نیز به ممنوعیت دعا در مراکز ورزشی اعتراض دارند و با آن مخالفند.»
این روزنامه می‌افزاید:
« تعداد بی شماری از مردم آمریکا از تصمیم دادگاه این کشور در رابطه با ممنوعیت دانش آموزان از خواندن دعا در مراکز ورزشی، به شدت شکایت داشته و آن را محکوم کرده اند.»
پیامد‌‌های افزایش علایق دینی و معنوی غربی ها
تحولات اجتماعی ناشی از جنبش معنویت گرایی در مغرب زمین اکنون به خوبی محسوس است.هم اکنون به وضوح می‌توان روند رو به رشد تجمعات گسترده و عظیم مردمی‌در کشورهای غربی را که با پا فشاری بر مطالبات دینی و معنوی از دولت های خود و اعلام وفاداری نسبت به عقاید مذهبی تشکیل می‌گردد، مشاهده کرد.
« در مرداد 1376 به مناسبت سالگرد روز جهانی جوانان کاتولیگ، گرد همایی عظیمی‌با حضور پاپ پل ژان دوم برگزار گردید که در آن بیش از یک میلیون نفر به نیایش پرداختند، در این مراسم جوانان کاتولیک 140کشور جهان حضور داشتند.»« هم چنین شرکت کنندگان میلیونی در اجتماع زنان سیاه پوست آمریکایی در فیلادلفیا اعلام نمودند اکنون زمان تقویت پیوند روحانی و معنوی در خانواده و جامعه سیاه پوستان فرا رسیده است.»
چنانکه « صدها هزار نفر از مردم از ایالات متحده که در اجتماع میلیونی مقدس، به دعوت سازمان میثاق گردهم آمدند به دعا نشسته و خواستار بازگشت معنویت به جامعه خود شدند.»
«در مراسم دیگری که در شهر لس‌آنجلس برپا گردید، 43 هزار نفر از جوانان آمریکایی با عنوان طرفداران مسیح گردهم آمدند، و هدف از این همایش را آشنایی با ارزشهای معنوی و تجدیدنظر در مورد ایمان شخصی ذکر کردند.»
«پانزده هزار زن آمریکایی نیز با اجتماعی در سالن اجتماعات شهر اوهایو، ضمن فراخواندن مردم آمریکا به یکتاپرستی، یگانه راه حل خروج از بن بست فعلی جامعه خود را گرایش به ارزشهای معنوی و مذهب اعلام کردند»
البته به این نکته اشاره شود که تجمعات روزافزونی که در کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده، به همراه اصرار بر خواسته‌های فرامادی و مذهبی شکل می‌گیرد تنها بخشی از آثار مشهود تغییرات عمیق ذائقه معنوی بشر غربی است.
با مروری بر اخبار و گزارشهای موجود درباره تحولات جاری در جوامع غربی به خوبی می توان با وسعت و گستردگی آثار رویکرد دینی و معنوی جوامع غربی آشنا گردید که در این جا تنها به ذکر بخشی کوچکی از این آثار می‌پردازیم.
براساس اخبار موجود:
«کارشناسان مؤسسه های تحقیقاتی در غرب به طراحان بازاریابی مؤسسات بازرگانی و ... اکیداَ توصیه می‌نمایند که در برنامه‌ریزی‌‌های خود به افزایش جهانی گرایش افراد به مذهب توجه داشته و آن را مدنظر بگیرند.»
با افزایش گرایش شهروندان غربی به ویژه در آمریکا به دین و مذهب «هم‌اکنون ایستگاه‌های رادیویی در آمریکا که برنامه‌های مذهبی پخش می کنند میلیون‌ها شنونده را به خود جذب نموده‌اند.» و «براساس گزارش شبکه خبری رویتر 4/1 کاربران بزرگ‌سال اینترنت در آمریکا (که حدود 28 میلیون نفر هستند) به دنبال اطلاعات مذهبی و یا معنوی در این شبکه‌اند که این رقم روزانه بالغ بر سه میلیون نفر می‌شود.»
هم‌اکنون کتابهای مذهبی در صدر لیست پرفروش‌ترین کتاب‌ها در غرب قرار گرفته‌اند.» براساس گزارش مؤسسه تحقیقات گالوپ (Galiup): در آمریکا حدود 2000 عنوان کتاب در بازار وجوددارد که به موضوعاتی پیرامون عبادت پرداخته‌اند، این تعداد سه برابر تعداد عناوینی است که در موضوعات جنبی چاپ شده است.»
اقبال عمومی جوامع غربی به مسائل دینی و ... فضایی را به وجود آورده که:
«... امروزه (حتی) برای فیزیک‌دانان، کیهان‌شناسان، منجمان‌غربی سودآور شده که در عنوان کتاب‌هایشان اسم خدا را بگنجانند، گرچه در داخل کتاب کاری به خدای سنتی نداشته باشند، لذا عناوینی نظیر The Mihd of God و God and the New Physics و غیره رایج شده است!»
شبکة تلویزیونی سی.ان.ان نیز با ارائه آماری در این زمینه اعلام کرد:
«طی سال 1995 انتشار کتابهای عمومی از رشد نزدیک به 6% برخوردار بوده‌اند، در حالی که انتشار کتابهای مذهبی نرخ رشدی برابر 20% در همین مدت داشته‌اند.»
افزایش تمایلات معنوی و مذهبی مردم در کشورهای غربی تحولات مهمی را نیز در صحنه سیاسی و خصوصاً رقابت های انتخاباتی پدیده آورده است.
طی سالهای اخیر، بهره‌گیری از تبلیغات مذهبی در برخی از کشورهای غربی از سوی کاندیداهای نمایندگی مجلس و نخست‌وزیری و ریاست‌جموری، به جهت جلب رضایت و آرای مردم، رشد چشم‌گیری داشته است، چنانکه: «نامزدهای نخست‌وزیری در انگلستان از دو حزب کارگر و محافظه‌کار هر کدام به نحوی کم‌سابقه به توصیف اعتقادات مذهبی خود پرداختند.»
«در انتخابات پیشین ریاست جمهوری آمریکا کلینتون (از حزب دموکرات) و باب دال (از حزب جمهوری‌خواه) نیز به طرح شعارهای مذهبی پرداختند.»
«در جریان انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکا نیز جورج‌بوش و مک‌کین، دو نامزد حزب جمهوری‌خواه در برنامه‌های تبلیغی خود از تأثیراتی که توصیه‌های حضرت عیسی(ع) بر شخصیت آنان داشته است و از عقاید درونی خود درباره دین سخن به میان آورده‌اند و «الگور» و «بیل برادلی» دو نامزد حزب دموکرات با بیان اینکه «برای اصلاح جامعه باید ارزشهای مذهبی را تقویت کرد» بر مذهبی بودن خود و خانواده‌هایشان تأکید نموده‌اند.»
اصالت جریان دین‌گرایی و معنویت‌خواهی جوامع غربی
قبل از مرور برخی از گزارشهای تفصیلی مربوط جریان رو به رشد گرایش‌های دینی و معنوی در کشورهای غربی، تذکر یک نکته ضروری به نظر می‌رسد و آنها اینکه:
گرچه در بدو نظر ممکن است برخی تحلیل‌گران با این توجیه که «غرب حقیقتی جز اراده معطوف به قدرت و تصرف تکنیکی به قوه عقل و تفکر حسابگر نمی‌شناسد و اگر از تفکر معنوی سخن می‌گوید صرفاً برای تقویت نفس خویش است» جنبش دین‌خواهی و معنویت‌جویی جوامع غربی را جریانی در راستای تنوع‌طلبی و لذت‌جویی و خودنسیانی انسان غربی تحلیل نموده و در مجموع آن را بیش از ارضای سطحی نیازهای عمیق و اصیل انسانی تلقی ننمایند. اما واقعیتهای موجود و تعمق در باطن تحولات دینی و معنوی جوامع مدرن، بی‌شک ما را بر این باور می‌دارد که:
شوق و شور معنوی انسان غربی در عصر امام‌خمینی (ره) برآمده از شعور معنوی و بخشی از آثار «عطش معنوی و گرایش ملت‌ها به ارزشهای وحی» می‌باشد که امام آن را از جمله ویژگی‌های عصر جدید ذکر نمودند.
گرایش‌های چشم‌گیر معنوی و مذهبی جوامع پیشرفته صنعتی نه در خود نسیانی بشر، که در خودآگاهی و تجدید عهد فطری انسان با خداوند ریشه دارد، و بشارت طلوع خورشیدی است که از مغرب ارزشهای حیاتی و معنوی در غرب سر برخواهد آورد.
آری، ما بر این باوریم که:
«گرایش‌های جسته و گریخته‌ای که امروزه در جوامع مدرن به سمت مذهب در شرف ظهور و شکل‌گیری است طلیعه‌ای امیدوار کننده از نوعی بیداری و خودآگاهی ملت‌های آنان است، (چنانکه) بی‌شک اجتماع عظیم سیاه‌پوستان مسلمان ایالات متحده آمریکا در سال 1995 در واشنگتن و برخواستن طنین پرصلابت «الله اکبر» در مقابل کاخ سفید، مقر ریاست جمهوری آمریکا نشانة میمونی از یک «خیزش معنوی و اخلاقی در کانون یک جامعه مدرن است.»