آیت الله العظمی سید مرتضی حسینی مرتضوی لنگرودی
فقیه عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج سید مرتضی حسینی مرتضوی لنگرودی در حدود سال ۱۳۰۶ ه.ق (۱۲۶۸ ه.ش)در یکی از توابع شهرستان لنگرود، در بیت سیادت و تقوی، چشم به جهان گشودند.
ایشان پس از گذراندن دروس مقدماتی در این شهر، تحصیلات دینی خود را از سال ۱۳۲۲ ه.ق در حوزه‌های علمیه رشت و قزوین، تا مقطع سطح پی گرفتند و سپس وارد حوزه علمیه تهران شده و در کنار تلمذ در محضر بزرگانی همچون حکیم متأله میرزا هاشم اشکوری و آموختن دروس معقول از جمله: اسفار، شرح اشارات، شرح فصوص، شوارق لاهیجی، به تدریس شرح لمعه، هدایه میبدی و کتب دیگر پرداخت.
آن فقیه فرزانه پس از ۸ سال اقامت در تهران (۱۳۲۷ ـ ۱۳۳۵ ه.ق) عازم نجف اشرف ـ مهد علم و فضیلت ـ شد و با شرکت در حلقه دروس اساتید مبرزی چون مرجع علی‌الاطلاق آیت الله العظمی حاج سید ابوالحسن اصفهانی و محقق کبیر آیت الله العظمی حاج میرزا محمد حسین نائینی و دیگر عالمان و فرزانگان آن دیار، به مراتب عالی علمی و عملی نایل گشت. این دو استاد بزرگ حوزه علمیه نجف ـ همچون سایر اساتید ایشان ـ در اجازات متعدد اجتهادی و روایی، منزلت علمی ایشان را با مضامینی کم‌نظیر ستوده‌اند.
وی در سال ۱۳۶۱ ه.ق پس از نیل به درجات بالای علمی، به ایران مراجعت نمود و در تهران رحل اقامت افکند و با تدریس سطوح عالی و خارج فقه و اصول، مشتاقان و طالبان علم را از اندوخته‌های سال‌های متمادی تحصیل و تحقیق خود بهره‌مند ساخت و در کنار آن، از خدمات دینی و اجتماعی غافل نبود که برخی از آنها عبارتند از:
۱ـ توسعه و بازسازی مسجد و مدرسه حاج ابوالفتح، (فتحیّه) که در بدو ورود ایشان به حالت مخروبه درآمده بود.
۲ـ تأسیس کتابخانه‌ای مجهّز برای تأمین نیاز علمی طلاّب.
۳ـ تعلیم و تربیت طلاّب مستعدّ.
۴ـ احیا و تعظیم شعائر دینی با تبیین بحوث اعتقادی، تقویت و تأسیس هیئات دینی و برگزاری مجالس متعدّد مذهبی.
آیت الله العظمی لنگرودی در سال ۱۳۷۳ ه.ق به شهر قم ـ عش آل محمد ـ مهاجرت کردند و به تدریس خارج فقه و اصول در منزل خود واقع در کوچه عشقعلی (محل فعلی مدرسه علمیه آیت الله العظمی لنگرودی) پرداختند. این درس پربار پس از چندی بر اثر استقبال طلاب و فضلا، به مسجد عشقعلی منتقل شد.
از علما و فضلایی که از محضر آن عالم فرزانه مستفیض شدند ـ علاوه بر چهار فرزند مجتهد ایشان ـ می‌توان به حضرات آیات و حجج اسلام: شیخ محمّد‌علی طالقانی، شیخ محمّد‌علی کاشفی، شیخ احمد تفضلی، سیّد محمد اشکوری، سید عبدالحمید هاشمی خویی، شیخ موسی الهی، سید جلال حیدری یزدی، شیخ علیرضا ممجد، شیخ محمود تحریری، شیخ محمد امینیان، شیخ زین العابدین قربانی، شیخ محمود فاضل کاشانی، شیخ محمد‌تقی امینی املشی، شیخ صادق احسان بخش، شیخ محمد واصف لاهیجی، شیخ محمد‌تقی قوام الشریعه، شیخ عبدالمکارم ربانی املشی، سید محمّد‌باقر بنی‌سعید قاضی محله‌ای، شیخ موسی زنجانی، شیخ احمد عبد‌منافی، شیخ محمد مناقبی، شیخ عبدالله قفقازی لنکرانی و شیخ احمد مجتهدی تهرانی اشاره کرد.
ایشان صاحب تألیفات بسیاری است که اهم آنها عبارتند از: تقریرات کامل از آخرین دوره خارج اصول محقق نائینی (در حال تحقیق و طبع)، بخش‌هایی از خارج فقه محقق نائینی، شرح مبسوطی بر طهارت عروه، حاشیه بر مکاسب، حاشیه بر رسائل، رسائل ثلاث (مطبوع)
پس از وفات آیت الله العظمی بروجردی جمع بسیاری از مؤمنین در امر تقلید به آیت الله العظمی لنگرودی رجوع کردند، اما افسوس دیری نپایید که دست تقدیر، امت شیعه را از وجود آن فقیه فرهیخته محروم ساخت و ایشان در شب اربعین سال ۱۳۸۳ ه.ق برابر با ۱۳۴۲ ه.ش در سن ۷۷ سالگی پس از عمری مجاهده علمی و معنوی، دار فانی را وداع گفته و پس از تشییعی با شکوه، در یکی از مقابر صحن عتیق حرم حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) مدفون شد.
ماده تاریخی رحلت ایشان را «غریب العلم» رقم زده‌اند.