مروری بر زندگی و آثار آیت‌الله شاه آبادی
سوم آذر ماه 62 سال پیش جامعه فقهی و دینی ما از وجود آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه آبادی، فقیه و مجتهد شیعی برای همیشه محروم شد.
آیت‌الله محمدعلی بیدآبادی، فرزند آیت‌الله محمدجواد بیدآبادی، فقیه و مجتهد شیعی مشهور به «شاه‌آبادی» و معروف به فیلسوف فطرت، سال ۱۲۹۲ هجری قمری مطابق با 1251 هجری شمسی در محله حسین‌آباد اصفهان به دنیا آمد.
وی پس از تحصیلات مقدماتی و فراگیری عرفان نظری و فلسفه نزد میرزا هاشم اشکوری، به نجف رفت و هفت سال شاگرد آخوند خراسانی و میرزا محمدتقی شیرازی بود و از این دو تن و سه مرجع دیگر اجازه اجتهاد گرفت، از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۷ هجری قمری در تهران اقامت گزید و در این مدت به تدریس و امامت جماعت اشتغال داشت.
در واپسین ماه‌های اقامت در تهران، در اعتراض به حرکت‌های رضاشاه در حرم عبدالعظیم حسنی متحصن شد و پس از آن به درخواست حائری‌یزدی به قم عزیمت کرد و در آنجا به تدریس فقه و اصول و عرفان همت گماشت. از برجسته‌ترین شاگردان وی در این زمان، امام خمینی(ره) بود که به مدت هفت سال متون عرفان نظری را نزد وی فراگرفت. این فقیه مبارز سال ۱۳۵۴ هجری قمری دوباره راهی تهران شد و در آنجا به تدریس و اقامه نماز جماعت پرداخت.
تلاش‌های وی در تهران موجب زمینه‌سازی فعالیت‌ها و حرکت‌های دیگری شد که توسط روشنفکران مذهبی پس از شهریور ۱۳۲۰ ادامه یافت. وی علاوه بر علم فقه و اصول، بر ریاضیات و علوم غریبه و بنا بر قولی زبان فرانسه نیز مسلط بود.
آیت‌الله شاه‌آبادی با انتشار کتاب جدید التالیف «کفایه الأصول» که مبانی تازه‌ای از اصول فقه در آن مطرح شده بود، تصمیم گرفت به نجف عزیمت کند و با مولف این کتاب آشنا شود. از این رو، سال 1322 هجری قمری هنگامی که 30 سال داشت، از اصفهان به همراه مادر، همسر و پدر همسر خود به نجف رفت تا از خرمن علم علمای بزرگ آن حوزه، به ویژه آخوند خراسانی بهره‌مند شود.
آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه‌آبادی سال 1329 هجری قمری، زمانی که 37 سال داشت با ارتحال آخوند خراسانی، نجف را پس از یک دوره اقامت هفت ساله ترک کرد و رحل اقامت به سامرا افکند تا از محضر درس میرزای دوم استفاده کند و به تدریس فقه و اصول و فلسفه بپردازد. حوزه درسی وی در سامراء از حوزه‌های درسی قوی و پر استقبال طلاب و فضلاء آن دوره بود به حدی که میرزای شیرازی، مراجعت وی به ایران را موجب خلأ حوزه سامراء دانسته و او را از مراجعت به ایران نهی کرد اما آیت‌الله شاه آبادی سال 1330 هجری قمری پس از یک سال اقامت در سامراء، به دلیل اصرار فراوان مادر که همراهش بود، تصمیم گرفت به ایران بازگردد.
وی تالیفات متعددی در زمینه فقه، عرفان و فلسفه دارد که برخی از آنها عبارتند از:
ـ شذرات المعارف
ـ رشحات البحار
ـ مفتاح السعاده فی احکام العبادة
ـ حاشیه نجاة العباد
ـ منازل السالکین
ـ حاشیه کفایة الاصول آخوند خراسانی
ـ حاشیه فصول الاصول
ـ رسالة العقل و الجهل
ـ تفسیری مشتمل بر توحید، اخلاق و سیر و سلوک
ـ چهار رساله درباره نبوت عامه و خاصه
امام خمینی(ره) به نقل از آیت‌الله شاه‌آبادی جمله ذیل را بیان کرده‌اند؛ «تا قوای جوانی و نشاط آن باقی است، بهتر می‌توان قیام کرد در مقابل مفاسد اخلاقی و خوب‌تر می‌توان وظایف انسانیه را انجام داد.
مگذارید این قوا از دست برود و روزگار پیری پیش آید که موفق شدن در آن حال، مشکل است و بر فرض موفق شدن، زحمت اصلاح خیلی زیاد است.»
سرانجام آیت‌الله شاه‌آبادی روز پنج‌شنبه، سوم آذر ۱۳۲۸، مطابق با سوم صفر ۱۳۶۹ در سن ۷۷ سالگی درگذشت و پیکرش در حرم عبدالعظیم حسنی دفن شد.
درباره آرا، آثار و اندیشه‌های این فقیه دینی و عارف بزرگ مکتوبات متعددی در سال‌های اخیر تدوین و منتشر شده‌اند که برخی از آنها عبارتند از:
ـ شذرات المعارف / محمدعلی شاه آبادی/ ستاد بزرگداشت مقام عرفان و شهادت/ 1381
ـ عارف کامل، مشتمل بر آموزه‌های عرفانی، نکته و خاطره درباره میرزا محمدعلی شاه آبادی/ عارف کامل / 1383
ـ شاه آبادی بزرگ: آسمان عرفان/ محمدعلی محمدی / امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بین الملل / 1384
ـ آسمانی: شرح زندگانی عارف مکتوم حضرت آیت‌الله میرزا محمدعلی شاه آبادی(ره) / هیات تحریریه موسسه فرهنگی مطالعاتی شمس الشموس / شمس الشموس/ 1386
ـ سه رساله اصولی و فقهی: عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/ علی صدرایی خویی (تدوین)/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی /1386
ـ آرای عرفانی عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی(ره) در آثار امام خمینی(ره)/ نیره دشتبال، اعظم سلیمانی (ویراستار) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی / 1386
ـ فیلسوف فطرت: نگاهی به احوال و افکار عارف حکیم آیت الله العظمی محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/ علی حیدر مرتضوی/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی/ 1387
ـ رشحات البحار: عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره) / نورالله شاه آبادی، زاهد ویسی (مترجم) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، بنیاد علوم قرآن و حدیث / 1387
ـ شذرات المعارف: عارف حکیم آیت الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/ نورالله شاه آبادی، محمدرضا جباران (ویراستار)، اکرم محمدی مزرعه‌شاهی (ویراستار)/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی/ 1387
ـ فطرت عشق: عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره) / محمدحسن زالی، زاهد ویسی (ویراستار) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی / 1387
ـ رشحات المعارف: دروس معرفتی عارف حکیم آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه آبادی (قدس سره)/حیدر تهرانی/ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی / 1387
ـ حدیث عشق و فطرت: مجموعه مقالات درباره آراء حکمی آیت‌الله العظمی محمدعلی شاه آبادی (قدس سره) / سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی / 1388
ـ متن کامل عربی فارسی رشحات البحار/ محمدعلی شاه آبادی، شمس فراهانی (به اهتمام)/ فراهانی / 1389