بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر جنبش اسلامی در پاکستان

یکی از کشورهایی که به شدت از انقلاب اسلامی ایران ملهم گردید کشور پاکستان بود، مردم پاکستان با آغوش باز از انقلاب اسلامی ایران استقبال نمودند و در این میان شیعیان پاکستان بیش از هر گروه دیگری پذیرای انقلاب ایران گردیدند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر انقلاب اسلامی بر جنبش اسلامی2 در پاکستان می باشد.

نقش فرقه گرایی3مذهبی(وهابیت) در روابط جمهوری اسلامی و پاکستان
«کشور اسلامی پاکستان از دیر باز مهد پرورش جنبشهای سیاسی و اجتماعی اسلامی بوده و در دهه های اخیر رشد چشمگیری داشته است»4، فرقه گرایی بعنوان یکی از عواملی که در عدم نیل به شعارها و اهداف جنبش های اسلامی پاکستان مطرح است و همچنین در زمینه تاثیر گذاری انقلاب اسلامی چالش هایی را به وجود آورده است، که در این مقاله به جهت اهمیت آن با موضوع مقاله به آن نگاهی گذرا داریم:
جامعه پاکستان به لحاظ سیاسی به گروههای بی شمار خرد و کلان تقسیم می شود و از جنبه مذهبی نیز علاوه بر فرقه های عمده سنی و شیعه به مسلک ها و گرایش های عدیده ای تقسیم می شود و از جهت طایفه ای و زبانی نیز وضعیت بدین شکل است. به این ترتیب به نظر می رسد نظریه وحدت گرایی داخلی به حداقل ممکن کاهش یافته و دور نمایی که از اوضاع فرق و رویارویی مذاهب تصویر شده، جای کمی برای وحدت نظر در وضعیت فعلی باقی می گذارد. قومیت گرایی و تعصبات قومی و نژادی که یکی از مهمترین علل و عوامل تفرقه و ضعف مسلمین محسوب می شود یکی از عقاید انحرافی و باطلی است که در جامعه اسلامی رسوخ نمود و ما امروزه با تشدید آن بویژه پس از انقلاب اسلامی در جامعه پاکستان روبرو هستیم و عملکرد آنها را در قالب درگیری های فرقه ای بین شیعه و سنی و حمله و ترور نسبت به دیپلمات های ایرانی و نابودی مراکز متعلق به جمهوری اسلامی ایران شاهدیم. پس از آنکه مسلمانان از تربیت دینی و تعالیم اصیل اسلامی فاصله گرفتند، بدین طریق تفرقه و تجزیه در میان مسلمین ایجاد شد. با نگرشی به ساختار سیاسی پاکستان این مطلب واضح است که پاکستان نقش خنثی و توام با سکوت را در برابر تنش های فرقه ای در پیش گرفته. این مساله بدلیل آن است که پاکستان فاقد اصول نهادینه شده و تعریف مشخص در خصوص مبانی و پایه های حکومت اسلامی است. 5
نظام حاکم بر پاکستان گرچه نظام سیاسی جمهوری اسلامی بیان شده است لکن در عمل تعریف مشخصی و روشنی از اسلام که جامعۀ پاکستان را به سوی نوعی اتفاق نظر برساند و بتواند نوع حکومت را با توجه به اصول ثابت بر گرفته از ایدئولوژی اسلامی تعریف کند وجود ندارد و در واقع کارگزاران حکومتی برای کسب مشروعیت به سمت طیف های قدرت در جامعه گرایش پیدا می کنند که این خود موجبات تنش و تحریک گروه های دیگر را فراهم نموده است. جامعه پاکستان دارای فرق مختلفی است که هر یک دارای ایده ها و تعصبات قومی و برداشت های مذهبی هستند که روز به روز بر دامنه شکاف آن افزوده می شود و این وضعیت حتی به روابط ایران و پاکستان هم کشیده شده و با وجود اینکه ایران اولین دولتی بود که جمهوری پاکستان را به رسمیت شناخت و حتی حامی پاکستان در جنگ پاکستان و هند بوده است با این حال از تاثیرات فرقه ای مذهبی در پاکستان در امان نمانده و بارها منافع اش مورد تهدید قرار گرفته است.
به تعبیری انقلاب اسلامی ایران بطور همزمان دو گونه تاثیر شگرف را برجای گذاشت:
سقوط شاه و بر هم خوردن معادلات منطقه ای، واکنش غرب را برانگیخت و در سیاست منطقه ای غرب که تا این زمان بر پایه استراتژی دو ستونی نیکسون استوار بود و ایران ستون اصلی سیاست غرب و حافظ منافع آن در منطقه محسوب می شد، با سقوط شاه خلاء قدرت جدی بوجود آمد. تسامح دولت پاکستان را نیز می توان از ابتدا پیروزی انقلاب اسلامی در این خصوص مشاهده کرد، علیرغم اینکه ضیاءالحق اولیّن زمامداری بود که پیروزی انقلاب اسلامی را تبریک گفت و نظام انقلابی ایران را به رسمیت شناخت، ولی به تبع همین برخوردهای فرقه ای زمینه گرایش او به صف مخالفین انقلاب اسلامی را هموار نمود. به این ترتیب دور تازه ای از تشدید برخوردهای فرقه ای علیه شیعیان آغاز شد که این بار برخوردها بسیار شدید و سازمان یافته تر بود. بدین معنا که اگر تا این زمان معدود برخوردهای شیعه و سنی فقط در ایام محرم در بین پاره ای افراط و تفریط و برخوردهای خرافی برخی شیعیان و یا تنگ نظری های بعضی فرق اهل سنت صورت می گرفت، اکنون این برخوردها به شکل کاملا سازمان یافته صورت می گیرد و سازمانی عریض و طویل و برخوردار از کمک های بی دریغ امریکا و عربستان سعودی و دولتهای محلی به تشکیلات انجمن سپاه صحابه جهت مبارزه با شیعیان و حمله به منافع ج. ا. ایران در پاکستان و صدور همین تفکر ضداسلامی و ضدایرانی به جهان منجر شده است. 6

دولت ضیاءالحق و واکنش به انقلاب اسلامی ایران
پاکستان از اولین کشورهایی بود که جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخت. پاکستان که از ابتدای شروع تظاهرات علیه رژیم شاه با دقت تحولات ایران را از نظر داشت با اوج گیری مبارزات مردم در ارتباط با سیاست هایش نسبت به ایران تجدید نظر به عمل آورد. در این تصمیم گیری توجه و علاقمندی خاص مردم پاکستان نسبت به حرکت مردم ایران تاثیری اساسی داشت. مطبوعات و مردم پاکستان به استقبال از انقلاب اسلامی می شتافتند و در پی آن نیز حکومت ضیاء الحق در این کار پیشقدم شد و در روز 21بهمن ماه نظام جدید ایران را به رسمیت شناخت؛ ولی به دلیل روابط نزدیک پاکستان با رژیم سابق ایران تلقی عمومی در مورد ایران خوب نبود و این مطلب در مطبوعات ایران منعکس می شد گرچه تا مدتی روابط دیپلماتیک بدون هیچ وقفه ای ادامه یافت.
انتقادهای مطبوعات و رسانه های ایران از رژیم نظامی پاکستان، نزدیکی کاملا آشکار پاکستان به آمریکا، افزایش حمایت مالی عربستان و امارات متحده عربی از پاکستان و نزدیکی نسبی عمان به این کشور و بالاخره رقابت پاکستان با ایران در زمینه یافتن راه حل برای مسئله افغانستان بتدریج در مطبوعات پاکستان منعکس گردید و مدتی نیز روابط دیپلماتیک میان دو کشور را نیز تا حد کاردار تنزل داد.
پیروزی انقلاب اسلامی ایران آثار عمیقی در داخل پاکستان به جای گذاشت و دولت نظامی ضیاءالاحق را واداشت تا اقداماتی را که قبلا به منظور اسلامی کردن اداره امور سیاس ی،اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور اعلام نموده بود با شتاب بیشتری دنبال نماید.
برای اعلام مواضع دوستانه، پاکستان در تحریم اقتصادی از سوی غرب شرکت ننمود و در جریان جنگ ایران و عراق نیز موضع نسبتا بیطرفانه ای اتخاذ کرد تا اینکه در سال 1982با مذاکرات دو طرف و تغییرتلقی مطبوعات زمینه تحکیم و توسعه روابط فراهم آمد و مجددا روابط دو کشور به حد مبادله سفیر ارتقاء یافت.
پس از حمله عراق به ایران، پاکستان برای آنکه رسیدن انواع کالاها به ایران را در شرایط جنگی تسهیل نماید، بندر کراچی را برای تخلیه بار در اختیار ایران قرار داد. ضیاءالحق در سپتامبر 1980 دو بار با سایر سران کشورهای اسلامی به منظور میانجیگری به تهران سفرنمود. آقا شاهی وزیر امور خارجه پاکستان نیز به همین منظور به ایران سفر کرد. وی در کنفرانس طائف در موافقت با مواضع ایران در جنگ تحمیلی اظهاراتی بیان نمود و موضوع احیای مجدد همکاری عمران منطقه ای مطرح شد. ایران نیز در مقابل، مدت اعتبار وامهای اعطایی پاکستان را تمدید نمود. 7
با وجود آنکه بیش از 25 درصد مردم این کشور را شیعیان تشکیل می دهند، ولی در دولت ضیاالحق نقش سیاسی شیعیان کاهش یافت. بعد از وقوع انقلاب اسلامی، بعضی بر این عقیده بودند که پاکستان حلقه ی دوم انقلاب اسلامی می باشد. علت این امر را شیرین هانتر8 این گونه بیان می کند:
«جاذبه ی ایران برای فعالان اسلامی و حتی آن هایی که به طور اخص فعالیتی ندارند، ولی مایلند جوامع آنها در راستای اصول اسلامی حرکت کند بدین جهت است که ایران تنها کشوری است که در آن اسلام به طور رسمی اساس حکومت قرار گرفته است لذا بسیاری از مسلمانان معتقدند که حمایت از این کشور وظیفه ی هر مسلمانی است.»9
بطورکلی تاثیر انقلاب بر دولت پاکستان را می توان در دو مورد بیان کرد: یکی نزدیک تر شدن ساختارسیاسی ایران و پاکستان و دیگری، پر رنگ شدن اسلامی کردن امور عمومی است.

نقش علمای پاکستان در ترویج انقلاب اسلامی ایران
روحانیت، احزاب و سازمان های دینی پاکستان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با شخصیت امام خمینی و نهضت ایشان آشنا بود و پاره ای از آن ها ارتباط تنگاتنگی نیز داشتند. در معرفی شخصیت ایشان، روحانیت و طلاب پاکستانی در حوزه های علمیه ی نجف و داخل پاکستان نقش مهمی ایفا نمودند؛ از جمله افرادی مانند سید صفدر حسینی نجفی، سیدمرتضی حسن صدر الافضل، سید علی موسوی در لاهور، شیخ غلام محمد غروی، سید ابراهیم رضوی، شیخ علی بوستان و شیخ حسن باروی در حوزه ی قم، از شمار روحانیونی بودند که مردم را به تقلید از امام خمینی دعوت می نمودند. 10" قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، علمای شیعه حضور چندانی در صحنه های سیاسی و اجتماعی نداشتند و بیشتر به اجرای مراسم سنتی، ضیافت و اعیاد معصومین و بویژه عزاداری سیدالشهدا(ع)اکتفا می کردندو در این امور هم نقش سازنده ای نداشتند، زیرا در خلال این گونه فعالیت ها به موضوعات اختلاف بین شیعه و سنی بیشتر توجه می شد. بعد از وقوع انقلاب، علمای شیعه در حرکت های مذهبی و اجتماعی خود مردم را به مشارکت در مسائل سیاسی دعوت می کردند. هم اکنون شیعیان این کشور نقش عمده ای در سیاست پاکستان ایفا می کنند. کنفرانس قرآن و سنت در سال 1987م به ریاست عارف حسین حسینی، نقطه عطفی در آگاهی سیاسی شیعیان این کشور و نقش فعال آنان در صحنه ی سیاست دولت بود؛ به طوری که در انتخابات مجلس ملی و سنا در سال های 1988م،1993و1997م تعدادی از نامزد های شیعه بویزه نهضت جعفری به مجلس راه یافتند که در میان آن ها می توان از امان الله سیال، مرید کاظم، سید جواد هادی و سید عابد حسن حسینی نام برد. گفتنی است که امان الله سیال در شهر جهنگ، مرکز فعالیت سپاه صحابه توانست در یک مبارزه ی انتخاباتی نزدیک با اعظم طارق، دبیر کل سپاه صحابه، بیشترین رای را کسب کند. 11

جنبش های اسلامی پاکستان
"تاثیرانقلاب بر کشورهای اسلامی دیگر به همان اندازه که به تلاش های خود ایران وابسته بوده، به وضعیت کشور و منطقه مورد نظر نیز بستگی داشته است. "12 سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دفاع از ارزش های دینی، نفی سلطه و سلطه پذیری، حفظ استقلال و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران و اولویت رابطه با کشورهای همسایه و جهان سوم خلاصه می شود که با توجه به این موضوع کشور پاکستان جایگاه خاصی در روابط با ایران دارد. 13 پاکستان درمنطقه آسیا یکی از بارزترین کشورهایی است که بستر خیزش نهضت های دینی بسیاری بوده و از تنوع و تکثر کافی برخوردار می باشند و در مواجهه با موج ایدئولوژیک انقلاب اسلامی ایران تاثیرات آن بخصوص در مورد گروههای سنی مذهب من جمله «جماعت اسلامی» حائز اهمیت است.

الف) گروههای اهل تسنن:

1. جماعت اسلامی
جماعت اسلامی پاکستان در سال 1941م. توسط عّده ای از علماء اهل تسنن به رهبری سید ابو الاعلی مودودی تاسیس شد. 14 اکثر حامیان جماعت اسلامی به فقه حنفی تعلق دارند و به ندرت از اهل تشیع یا کسانی دیگر به این جماعت می پیوندند و این خصیصه ای است که هیچ حزب یا گروه مذهب پاکستان از آن مستثنی نیست. در عین حال جماعت اسلامی دارای ویژگیهایی است که آن را از سایر احزاب و گروههای مذهبی ممتاز می کند.
اولا: بین سایر احزاب اسلامی پاکستان جماعت اسلامی شاید تنها حزبی است که نظام کلی و جامع اسلامی ارائه می دهد که در آن اسلام در تمامی ابعاد زندگی نفوذ کرده است. شاید به همین علت نوشته های ابوالاعلی مودوی از عمومیت خاص برخوردار است و او در نوشته هایش در اکثر مسائل جامعه رای خاصی ارائه داده است. 15
ثانیا: این حزب از لحاظ تئوریک تنها حزب اسلامی است که سیستم ترتیبی نیز ارائه داده است.
ثالثا: جماعت اسلامی درتمامی مناطق پاکستان حامیانی دارد و به منطقه خاصی محدود نیست. گرچه نتایج انتخاباتی حزب بسیار ناامید کننده است لیکن حامیان آن در تمام حضور دارند.
حمایت و موضع "جماعت اسلامی" پاکستان به عنوان جنبشی سنی مذهب از انقلاب اسلامی ایران در فتوای ابوالا علی مودودی16 تجّلی یافت 17که گفت:
«انقلاب امام خمینی یک انقلاب اسلامی است. پیشگامان این انقلاب جوانان مسلمانی هستند که در دیگر جنبش اسلامی آموزش دیده اند. بنابراین کلیه مسلمانان بطور کلی و جنبش های آزادیبخش بطور اخص باید از این انقلاب کاملا حمایت کرده و در کلیه زمینه ها با آن همکاری کنند.»18
همچنین مودودی در پاسخ به سوالی پیرامون انقلاب اسلامی در ایران بیان می کند که:
«انقلاب خمینی یک انقلاب اسلامی است. کلیه ی مسلمانان به طور جنبش آزادی بخش به طور اخص باید از این انقلاب در همه ی زمینه ها حمایت کنند.»19

2. جمعیت علمای پاکستان
«حزب جمعیت علمای پاکستان» را علمای «بریلوی» تشکیل دادند که مخالف وهابیگری هستند. بریلوی ها در عقاید به مذهب شیعه نزدیک ترند و هم چنین«جمعیت علمای پاکستان» بزرگترین سازمان بریلوی ها به شمار می رود، اما اخیرا به علت اختلافات سلیقه ای به دو جناح «نورانی گروپ»و «نیازی گروپ» منشعب شده اند. جناح نورانی به ریاست مولانا شاه احمد نورانی فعالیت می کنند که در جنگ تحمیلی از عراق حمایت کرد؛ اما در مجموع نظر مساعدی نسبت به انقلاب اسلامی دارد. هم چنین اخیرا «سید حامد سعید کاظمی» از اعضای مهم این حزب و رئیس یکی از مسالک عرفان مولتان در ایالت پنجاب طی مصاحبه ای از امام پشتیبانی کرد. 20

3. سپاه صحابه پاکستان
«سپاه صحابه در پاکستان و طالبان در افغانستان از مصادیق بارز مخالفین تشیع در جهان اسلامند»21 «سپاه صحابه نمونه کامل یک حزب فرقه گرا در پاکستان می باشد. این حزب در سال 1985توسط حق نوار جهنگوی در شهر جهنگ از ایالت پنجاب تاسیس شد در سال 1987توسط افرادی ناشناس به قتل رسید و دنبال آن ایثار الحق قاسمی رهبری حزب را عهده دار شد لیکن در سال1988او نیز کشته شد. به دنبال آن اعظم طارق به رهبری سپاه صحابه دست یافت و هنوز فعالیتهای وسیعی علیه شیعیان رهبری می کند. شهرهای سیالکوت، گوجرانواله، سرگودها، فیصل آباد و جهنگ از مراکز عمده سپاه صحابه به شمار می روند. قابل ذکر است که این مناطق و بخصوص شهر جهنگ از قدیم تحت نفوذ شیعه بودند و فئودالهای سنی برای شکست رقبایی تشیع خوداین حزب فرقه گرا را تاسیس نمودند و بدین وسیله توانسته اند قدرت آنان رابشکنند»22
در شعارشان هدف را دفاع از احترام صحابه رسول بیان می کنند و در واقع محور تبلیغات ضد تشیع می باشد. این گروه تروریستی در فاصله زمانی چند سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تاسیس نهضت فقه جعفریه که خاستگاه هویت های متنوع قومی و نژادی بود، شکل گرفت. بنظر می رسد این احساس خطر از طرف کشورهای همسایه از جمله عربستان و دیگر کشورهای غربی که نقشی در تاسیس وکمک های مالی به سپاه صحابه داشتند نبود و کم کم با گسترش و تاثیر گذاری انقلاب اسلامی ایران وتاسیس نهضت جعفریه پاکستان بنظر می رسد سپاه صحابه نوعی واکنش در برابر قدرت یابی شیعیان و مقابله با تاثیرات انقلاب اسلامی بوده است که درادامه به آن می پردازیم:
سپاه صحابه، در واقع با تلاش عربستان سعودی بود که منجر به شکل گیری این گروه افراطی شد. این تلاش عربستان بیشتر در جهت عقیم نمودن تاثیرات انقلاب اسلامی در سطح منطقه بود و با توجه ویژه به این که پاکستان دارای جمعیت شیعی قابل ملاحظه ای بود و همواره از آن جایی که زمینه ی مساعد برای درگیری ها، شورش ها و کودتاهای مختلف در طول دوران محدوداستقلال خویش داشته است، در معرض بیشترین خطراز ناحیه ی صدور انقلاب اسلامی و ارزش های اسلامی ملهم از آن بوده است. حال از آن جایی که افتادن کشور پرجمعیت و قدرتمندی چون پاکستان_ که از حلقه های مهم زنجیره ی استراتژیک غرب است –به ورطه ی انقلاب، منافع حیاتی غرب را بشدت مورد تهدید قرار می داد ؛ متحدین منطقه ای ایالات متحده نظیر عربستان سعودی، در عین بسط نگرش مذهبی خود و سلطه ی فرهنگی به پاکستان به واسطه ی ایجاد «سپاه صحابه» اقدام به تحدید حدود و نفوذ انقلاب اسلامی در پاکستان نمودند، لیکن از آن جایی که موج انقلاب و تاثیر آن به توده ها به آسانی قابل مهار نبود آن ها دست به سیاست های مقطعی و تکنیکی زدند و با چشم پوشی دولت پاکستان اقدام به فعالیت های تروریستی غلیه گروه های شیعی و به طور اخص علیه کادر فرهنگی خانه ی فرهنگ ایران در پاکستان نمودند که نمونه ی بارز آن را در ترور شهید «صادق گنجی»می توان جست و جو کرد. 23
«ترور صادق گنجی مسئول خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در لاهور از جمله فعالیتهایی بوده که سپاه صحابه برای انجام آن از سوی سازمانهای مخفی هند تشویق شده بود.»24 «لیکن پس از فرو کش نمودن موج اولیه ی انقلاب این گروه نیز بیشتر بر وهابیگری در پاکستان تاکید نموده است، در حالی که هنوز از شاخه ی نظامی توانمند خود در راستای اهداف سیاسی بهره برداری می نماید.»25 «سپاه صحابه پاکستان، یکی از بزرگترین نیروهای فرقه ای، که پس از 11سپتامبر بخاطر روابط آن با طالبان و القاعده تحریم شد، به مجلس عمل ملحق نشد.»26

ب) گروههای شیعی
شیعیان از گروههایی بودند که بیشترین تاثیر را از انقلاب اسلامی ایران پذیرفتند. قابل ذکر است که شیعیان تا اوائل دهه هشتاد میلادی تشخص سیاسی نداشتند و حزبی یا گروهی سیاسی به نام شیعیان وجود نداشت. سعی ضیاءالحق مبنی بر اجرای فقه حنفی و حوادث فرقه گرایی متعاقب آن شیعیان را متوجه این مشکل نمود و از آن به بعد شعیان نیز فعالیتهای را برای بدست آوردن این هدف آغاز نموده اند. تاثیری پذیری شیعیان از انقلاب شیعی ایران به مراتب بیشتراز گروههای سنی بوده است که در اینجا به آن می پردازیم.

1. نهضت جعفریه پاکستان
انقلاب اسلامی ایران نوعی توجّه و خود باوری را در جهت انسجام درونی و سیاسی - تشکیلاتی شدن شیعیان در پاکستان را در دهه اول انقلاب اسلامی بوجود آورد.
تاریخ 50 ساله پاکستان نشان داده که شیعیان پاکستان به طور کلی به جز در موارد دفاع گرایشی به تشخص سیاسی خود به عنوان شیعیان ندارند. لذا علی رغم اینکه شیعیان در نهضت استقلال پاکستان و در دیگر نهضتهای سیاسی پاکستان فعالیت داشتد و به مناصب پر اهمیت نیز دست یافتند لیکن این افراد در این فعالیتها بیشتر برلیاقتها و گرایشهای غیر فرقه منکی بوده و هیچ گاه به عنوان فرقه تشیع شناخت سیاسی نداشتند. نهضت جعفریه خود نتیجه یک روند بسیار تدریجی دهها سال است که مختصری از آن را ذکر می کنیم. 27
باید گفت که یکی از اساسی ترین دستاوردهای انقلاب در پاکستان تاسیس نهضت اجرای فقه جعفری در 24فروردین 1358 بود این سازمان مهم ترین تشکیلات شیعی در پاکستان محسوب می شود که هدف اولیه ی آن بازیابی حقوق شیعیان است. 28 درست 70 روز بعد از استقرارجمهوری اسلامی در روز های 12و13آوریل 1979،جمعیتی حدود یکصد هزار نفر از شیعیان سراسر پاکستان در شهر بهگرا واقع در پنجاب که اکثرا ساکنان آن ها را شیعیان تشکیل می دهند،تجمع کردند ؛ علت اساسی این تجمع آن بود که از کودتای نظامی ژنرال ضیالحق و شعار اسلام خواهی او تاکید یراین نکته که در کشور فقط فقه حنفی اعمال خواهد شد باعث تحریک و اعتراض شیعیان شد. در این تجمع علاوه برانتخاب رهبری مفتی جعفر حسین، اولین گام های تاسیس تشکیلات در تحریک نفاذ فقه جعفری برداشته شد. آنها در قطعنامه پایانی خود ضمن تبریک پیروزی انقلاب اسلامی ایران به مردم امام را به عنوان رهبر تمامی مسلمانان دانستند. 29 به دلیل حمایت قاطعانه نهضت جعفریه از شیعیان پاکستان و انقلاب اسلامی ایران این حزب و حامیان آن همواره هدف اصلی فرقه گرایان و عاملان آن بوده اند. 30

2. سازمان دانشجوئی امامیه ( I. S. O )
در سال1353 "سازمان دانشجویی امامیه" (imam student organization) با راهنمایی علمای پیرو امام خمینی تاسیس شد. نخستین رهبران این سازمان، محمد علی نقوی، علیرضا نقوی و زیدی بودند. قبل از تاسیس این نهاد، شیعیان پاکستان تشکیلات دانشجویی منظمی نداشتند و در عمل سازمان های مختلفی با آرمان های متعدد و اهداف جدا از هم فعالیت می کردند واز نظر ایدئولوژی نیز التقاطی، کمونیستی یا سکولار بودند. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شیعیان پاکستانی به رهبری مفتی جعفر حسین مبارزاتی را برای کسب حقوق خود آغاز کردند. به دنبال تحرکات شیعیان، دولت پاکستان، درسال 1980م با رهبر شیعیان وارد مذاکره شد و بر اساس توافقی پذیرفتند که شیعیان بر اساس فقه جعفری در مورد زکات عمل کنند، اما با وجود این دولت ضیاءالحق تلاش وسیعی برای مقابله با موج طرفداری از انقلاب اسلامی در پیش گرفت. این بخصوص با تلاش شیعیان برای رسمیت بخشیدن به فقه جعفری همراه شد. ساجد علی نقوی از علمای شیعه اظهار داشت که مردم پاکستان از همان ابتدای استقلال این کشور خواستار اجرای احکام اسلامی بودند وپس از انقلاب اسلامی ایران این خواست مردمی به اوج رسید،ولی لایحه ی شزیعت جز خواست استعمار خارجی و آمریکا برای مقابله با اسلام نیست.
با وجود آنکه بیش از 25درصد مردم این کشور را شیعیان تشکیل می دهند، ولی در دولت ضیاالحق نقش سیاسی شیعیان کاهش یافت. 31

ج) دیگر گروهها و موسسات اسلامی
یکی از تحولات سیاسی که در عرصه سیاسی پاکستان صورت گرفت تشکیل شورای ایالتی از سوی دولت بی نظیر بوتودر سال 1373بود. در مناطق شمالی پاکستان که اکثرجمعیت آن را شیعیان تشکیل می دهند، تعداد اعضای شورای ایالتی در این منطقه که طرفدار انقلاب اسلامی هستند چشم گیرند. از جمله می توان به افرادی چون پروفسور غلام حسین سلیم، روحانی و استاد دانشگاه که از مقلدان و مروجان امام و رهبر معظم انقلاب می باشد و مدتی با مجله ی «شهید» در ایران هم کاری نموده است، نام برد هم اکنون علمای شیعه ی پاکستان نقش بسیار مهمی در افزایش آگاهی فرهنگی و سیاسی جامعه ایفا می نمایند که یکی از این موارد همان گونه که گفته شد، تاسیس حوزه های علمیه ی فعال است.
«دار الثقافه الا سلامیه» به ریاست «سید علی شرف الدین موسوی» در کراچی، موسسه ی «صباح القران» در لاهور، موسسه ای انتشاراتی «امامیه کیشنز»، «جامعه ی تبلیغاتی اسلامی» در کراچی به ریاست «یوسف نفسی» و آکادمی اخوت در اسلام آباد، از موسساتی هستند که از انقلاب اسلامی الهام گرفته اند و هم چنین اهداف آنان مقابله با تهاجم فرهنگی غرب می باشد و تاکنون صدها کتاب از شخصیت های انقلابی چون شهید مطهری، علامه ی طباطبایی، امام خمینی (ره)و برخی دیگر، چاپ کرده اند.
فعالیت علمای شیعه در راه تحقق وحدت و همبستگی مسلمانان از جمله تاثیرات مهّم انقلاب اسلامی ایران بر خط مشی و افکار آن هاست،به طوری که در حال حاضر سازمان هایی مانند «نهضت اخوت اسلامی» به ریاست مولانا عنایت علی شاکر، «جبهه متحد اسلامی» به ریاست «میرزا یوسف حسین»در کراچی در این زمینه فعالیت می کنند. 32

نتیجه گیری:
انقلاب اسلامی ایران به لحاظ ماهیّت اسلامی از همان اوایل پیروزی، یکی از شعارها و اهداف اصلی خود را، یاری رساندن به ملل اسلامی و نیز حرکت در مسیری برای تحقق امّت واحّده قرارداد که این خود در کلام امام (ره)بارها تجّلی پیدا کرد. با در نظر گرفتن این رسالت و با توجّه به ویژگی های خاّص پاکستان از جمله مسلمان بودن دو کشور، شرایط همسایگی، نظام اسلامی حاکم بر دولت پاکستان وضعیت کشور و منطقه مورد نظر، آشنایی تعدادی از علماء پاکستانی با شخّصیت و تفّکر حکومت اسلامی و انقلابی امام خمینی (حتی قبل از وقوع انقلاب اسلامی ایران )و... زمینه هر چه بهتر را برای تاثیر گذاری انقلاب اسلامی ایران بر پاکستان (بویژه جنبش های اسلامی آن) هموار کرد. یکی از گروه های شیعی که کمتر ازدو ماه بعد از پیروزی انقلاب روی کار آمد نهضت جعفریه پاکستان است. انقلاب اسلامی ایران یک نوع انسجام درونی و خود باوری را در شیعیان بوجود آورد که یکی از نتایج آن همین نهضت جعفریه بود و کم کم می بینیم با گذر زمان و با نفوذ اندیشه های انقلابی شیعی در پاکستان، کشورهایی مانند عربستان سعودی با کمک بعضی کشورها به فکر ایجاد گروه تروریستی بنام سپاه صحابه در جهت عدم گسترش و نفوذ هر چه بیشتر انقلاب اسلامی در پاکستان و واکنشی در برابر نهضت جعفریه می افتند. یکی دیگراز تاثیراتی که انقلاب اسلامی در پاکستان به عنوان کشوری با نظام شیعی گذاشت تا حدودی سیاسی- تشکیلاتی شدن جنبش ها بویژه شیعیان پاکستان بود که هم اکنون نیز شیعیان نقش عمده ای در سیاست پاکستان ایفا می کنند. بنظر می رسد از دیگر عواملی که نه تنها کشورهای اسلامی بلکه جنبش های اسلامی را با توجه به مقوله جهانی سازی تهدید می کند اختلافات بین گروهها و فرقه های اسلامی (فرقه گرایی) است. اختلافات قومی و مذهبی نوعی پراکندگی و گسست را به وجود می آورد، پاکستان نیز از این امر مصون نمانده است و فرقه گرایی به شکل کاملا جدی در آنجا مطرح است. حال گرچه اختلافات بین گروهها و فرقه ها (بویژه اختلاف بین شیعه و سنی) این راهکار را تا حدی آرمانی منعکس می کند؛ ولی بنظر می رسد بالاجبار گروهها و جنبش های اسلامی دو راه رادر برابر پروژه جهانی سازی آمریکایی33 در پیش دارند 1- پراکندگی و حذف شدن 2- رسیدن به یک نوع اجماع بر سر مشترکات دینی و ایدئولوژیکی و تا حد امکان پرهیز از مسائل و نکات اختلاف انگیز است که می طلبد جهان اسلام مسئله وحدت و همبستگی همراه با هوشیاری را در برابر چالش های ناشی از دنیای غرب را در دستور کار خود قرار دهند و ایجاب می کند ایران به عنوان کانون تعامل اندیشه های دینی و طرح بازشناسی گروههای اسلامی روابط خود را میان جنبش های اسلامی و فکری دو کشور بیش از پیش گسترش دهد.

پی نوشت ها:
1- پژوهشگر مسائل جهان اسلام.
2- - مصادیق روایی مبنی بر موافقت اسلام با جنبش اسلامی آیات زیادی وارد شده که از مهمترین آنها«إن الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیر ما بانفسهم» " رعدآیه11" می باشد.
3- sectarianis
4- عارفی محمد اکرم،1379،جنبش اسلامی پاکستان،قابل دسترسی در سایت: www. irandoc. ac. ir
5- اکبرپور، رضا علی، 1376،نقش فرقه گرائی مذهبی (وهابیت) در روابط جمهوری www. irandoc. ac. ir اسلامی ایران و پاکستان، قابل دسترسی در سایت:
6- پیشین.
7- فرزین نیا،زیبا،پاکستان،( تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، چاپ اول 1376 )،ص 232.
8- Shireent. Hunte
9- روزنامه کیهان2/5/67،به نقل از حمزه امرایی، انقلاب اسلامی ایران و جنبشهای اسلامی معاصر،ص252.
10- امرایی حمزه،انقلاب اسلامی ایران و جنبشهای اسلامی معاصر،(تهران:مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1383)،ص249.
11- تاثیر انقلاب اسلامی برعلما و سازمان های سیاسی و فرهنگی پاکستان،فصل نامه ی پژوهش نامه ی انقلاب اسلامی،به نقل از حمزه امرایی، انقلاب اسلامی ایران و جنبشهای اسلامی معاصر،ص177
12- جان. ال. اسپوزیتو،انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن،ترجمه محسن مدیر شانه چی،(تهران:مرکز بازشناسی اسلام و ایران(باز)،چاپ اول،1382)،ص 33.
13- آمری راد داود،1374، روابط ایران و پاکستان بعد از انقلاب اسلامی (1357- www. isu. ac. ir 1367) قابل دسترسی در سایت
14- گیلانی، سید اسعد، جماعت اسلامی1941تا1947،(لاهور:فیروز سنز،1992)ص47- 22.
15- عنایت حمید،اندیشه سیاسی اسلام در اسلام معاصر،ترجمه بهاءالدین خرمشاهی،(تهران:انتشارات خوارزمی،1372)،196- 183.
16- مودودی دهها کتب و رساله تالیف کرده است. برای آگاهی رجوع کنید به:
- Ahmad, Khurshid , Islamic perspectives , studies in honour of sayyid Abul Aala Mawdudi , (Jaddah ,1979
17- امرایی حمزه، پیشین.
18- روزنامه کیهان،2/5/1367.
19- روزنامه کیهان،2/5/1367،به نقل از حمزه امرایی.
20- پیشین.
21- فصلنامه حضور،شماره 34،به نقل از:ماهنامه رواق اندیشه.
22- حافظ تقی الدین،پاکستان کی سیاسی جماعتین اور تحریکین (احزاب و نهضتهای سیاسی پاکستان)،لاهور،فکشن هاوس،1995،ص 503.
23- امرایی،پیشین.
24- فرزین نیا زیبا،سیاست خارجی پاکستان،(تهران:دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی،چاپ اول،1383)،صفحه 96- 97
25- امرایی،پیشین.
26- فرزین نیا زیبا،سیاست خارجی پاکستان،همان.
27- حافظ تقی الدین، پیشین،ص 197.
28- امرایی حمزه، پیشین.
29- موسسه شهید الحسین،یادواره ی عارف حسین حسینی،به نقل از حمزه امرایی، انقلاب اسلامی ایران و جنبشهای اسلامی معاصر،ص251.
30- روزنامه ابرار،11/7/1371.
31- امرایی،پیشین.
32- همان.
33- Globolizati