صدور انقلاب: ذهنیتی ارمانگرا یا عینیتی واقع گرا

یکی ازمفاهیم بحث برانگیز برامده ازانقلاب اسلامی صدور انقلاب است وعلی رغم گذشت 28سال از پیروزی انقلاب همچنان این واژه محل بحث ومجادله و منازعه های گفتاری ونوشتاری است. در این نوشتار سعی شده به اجما ل و با نگاهی به اهم رویکردهای موافق ومخالف با این راهبرد بنیادین انقلاب اسلامی؛ هم ((امکان)) و هم ((مطلوبیت)) صدور انقلاب اسلامی تبیین و همچنین نسبت این راهبرد را با پروژه یا پروسه جهانی سازی سنجیده شود.

- صدور انقلاب: اشتراک لفظ موافقان و مخالفان
برمبنای یک بحث نظری درعلوم سیاسی بویژه جامعه شناسی سیاسی؛ انقلاب اسلامی ایران که پس از فرایندی 15ساله درسال 1357 (1977 م) به پیروزی رسید درکنار انقلابهایی نظیر انقلاب کبیر فرانسه در1789م و انقلاب بلشویکی روسیه در1917م وحتی انقلاب منجر به استقلال امریکا در1776م درزمره بزرگترین انقلابهای تاریخ جوامع مدرن محسوب می شود ونمی توان انقلابهای مذکور بویژه انقلاب اسلامی را با انقلابهایی نظیر انقلابهای رنگین دراسیای مرکزی وقفقاز؛ نیکاراگوئه در1979 و...مقایسه کرد. سه دلیل این تمایز عبارتند از:
اول - بازتاب منطقه ای وبین المللی این انقلابها
دوم - ایدئولوژی وپیامهای فراملی این انقلابها
سوم - تاکید صاحبنظران؛ مورخان و صاحبان قدرت بر بزرگی وعظمت این انقلابها درمقایسه با دیگر انقلابها. (2)
ازاین رو انقلاب اسلامی به تایید بسیاری ازصاحبنظران یکی از10 رویداد بزرگ قرن بیستم درکنار وقایع بزرگی مثل دوجنگ جهانی؛ ظهور وافول نظام کمونیستی شوروی درروسیه و... است وهم منطقه خاورمیانه وهم دیگر حوزه های منطقه ای درجهان ازان متاثر شدند. (3)
ازاین رو انقلاب اسلامی بازتابهای گسترده ای درجهان داشت وانچه که بعنوان صدور انقلاب ازان یاد می شود ازدومنظر پیامد این بازتابهاست.
منظر اول به ماهیت انقلاب اسلامی مربوط می شود که ماهیتی خودجوش؛ فراملی وفرامرزی است ومنظر دوم طرح مخالفان انقلاب اسلامی برای کاهش تاثیرات ان درصحنه جهانی با طرح مفهوم صدور انقلاب " به مثابه یک تهدید " است. این دومنظر نیاز به تبیین وتشریح دارد.
ازمنظر اول صدور انقلاب پیامد طبیعی این رویداد بزرگ است. انقلاب اسلامی با شعار اصلی خود یعنی ((استقلال؛ ازادی؛ جمهوری اسلامی)) توجه همه ازادیخواهان؛ مظلومان تحت سیطره استعمار؛ ومسلمانان عز ت خواه را به خود جلب کرد و انها را دراقصی نقاط عالم به پیرزوی و توفیق حرکتهای اجتماعی امیدوار نمود. نمونه های بارز ایجاد این باور که ازانقلاب اسلامی متاثر بود را می توانیم درلبنان؛ فلسطین , افغانستان , عراق وحتی پاکستان مشاهده کنیم. این ملتها بویژه نخبگان سیاسی وفعالان ومبارزانشان باپیروزی انقلاب اسلامی دریک حرکت خودجوش وبدون برنامه ریزی وطرح خاصی احساس غرور کرده وامیدوار شدند که با ادامه راه ملت ایران والگو برداری ازحرکت ونهضت اسلامی درایران خواهند توانست به ارمانها ی فراموش شده خود دست یابند. وبه تعبیر دقیق تر با پیروزی انقلاب اسلامی موج نوینی از ((بیداری اسلامی)) درجهان اسلام اغاز شد. نکته مهم دیگر محدود نماندن این بیداری به جهان اسلام است. درپی انقلا ب برخی کشورها ی غیر اسلامی نیز از فریادو شعار استقلال طلبی انقلاب که در ((نه شرقی ونه غربی)) تبلور یافته بود تاثیر پذیرفتند.برای نمونه می توان به کوبا وکره شمالی اشاره کرد.
ازمنظر دوم صدور انقلاب ازیک واقعیت طبیعی وجبری برامده از انقلاب به سوژه ای تبلیغاتی وجنجالی تبدیل شده و به مثابه یک تهدید بررسی می شود. نگرانی حکام غیر دموکرات درخاورمیانه وسلطه جوی جهانی ازبازتابهای انقلاب اسلامی دراین طیف قرارمی گیرد. انها بلافاصله پس ازپیروزی انقلاب وطرح مفهوم صدور انقلاب این واژه رادستمایه تبلیغات خود قراردادند واینگونه وانمود کردند که جمهوری اسلامی بعنوان نظام سیاسی برامده ازانفلاب قصد کشور گشایی داشته و در گام اول با بی ثبات کردن فضای سیاسی کشورهای عرب منطقه؛بستر لازم برای فروپاشی دراین کشورها را فراهم خواهد ساخت. ومتاسفانه بعلت حجم وسیع تبلیغات رسانه های چنین درکی ازصدور انقلاب هنوز هم وحود دارد ومستمسک برخی اظهارات واقدامات است.
رهبرمعظم انقلاب اسلامی درنوزدهم تیرماه 1368 دراین خصوص می فرمایند:
((پس از پیروزى انقلاب اسلامى، سردمداران تبلیغات جهانى روى اشاعه‏ى فرهنگ انقلابى اسلام جنجال راه انداختند و آن را به عنوان صدور انقلاب - با معناى غلطى که از صدور انقلاب مى‏کردند - مورد تهاجم تبلیغاتى قرار دادند. همه‏ى رسانه‏ها در سرتاسر عالم، روى این نکته و کلمه تکیه مى‏کنند که جمهورى اسلامى درصدد صدور انقلاب است! خباثت آنها در این‏جاست که صدور انقلاب را به معناى صدور مواد منفجره و ایجاد درگیرى در گوشه و کنار عالم و از این قبیل کارها معرفى مى‏کنند! که این هم مثل بقیه‏ى خباثتهاى تبلیغاتى دنیاى غرب، یک ترفند رذیلانه است))
ایشان درسخنان خود که مبنا ومعیار حرکت نظام اسلامی است صدور انقلاب را ((صدور فرهنگ انسان‏ساز اسلام و صدور صفا و خلوص و تکیه و اصرار بر ارزشهاى انسانى)) معنا کرده وافزوده اند:
((ما به این کار و انجام این وظیفه افتخار مى‏کنیم. این، راه انبیاست و ما این راه را باید ادامه دهیم... چرا ما باید از صادر کردن توحید و اخلاق انبیا و روح فداکارى و اخلاص و تزکیه‏ى اخلاقى به کشورهاى دیگر خجالت بکشیم؟! چرا باید شرم کنیم از این‏که غیرت و حمیت صحیح و ایستادگى در مقابل قدرتهاى باطل را به صورت درس عملى به ملتهاى دیگر ارایه و تعلیم بدهیم؟ملتها باور نمى‏کنند که بشود با عوامل و مزدوران قدرتهاى استکبارى درافتاد. ما درافتادیم و پیروز هم شدیم. چرا این عمل و تجربه‏ى خودمان را در اختیار افکار عمومى ملتها نگذاریم؟ ما این انقلاب را صادر مى‏کنیم. ما از این‏که بتوانیم توحید و مکتب انبیا و روشهاى انسانىِ پاکیزه و طیب و طاهر و صبر و مقاومت و ایثار را به کشورهاى دیگر صادر کنیم، هیچ ابایى نداریم. رسانه‏هاى غربى که با پول صهیونیستها و با تدبیر سیاستمداران خبیث و ظالم و فاسد اداره مى‏شوند، مى‏خواهند جنجال درست کنند و ما را از این حرف و عمل که فرهنگ و مفاهیم انقلاب باید صادر شود، پشیمان کنند.
اگر منظور این است که ما مواد منفجره صادر مى‏کنیم، این ادعا دروغ است. این کار را خود دستگاههاى پلید خبیث استکبارى مى‏کنند. سازمان جاسوسى امریکاست که براى ساقط کردن دولتها وارد صحنه مى‏شود و اسلحه و مواد منفجره و نیرو مى‏برد و به ضد انقلاب در کشورهاى انقلابى کمک مى‏کند. ما به هیچ کشورى مواد منفجره نمى‏بریم. خرابکارى دور از شأن ماست و به‏هیچ‏وجه به ما نمى‏چسبد و هر کس بگوید، خلاف و دروغ گفته است. این تهمتهاى ناشایست، باب خود همان کسانى است که اینها را به اسلام و جمهورى اسلامى نسبت مى‏دهند.... صدور انقلاب، به معناى صادر کردن ارزشهاى انقلابى و افشاگرى درباره‏ى مستبدها و ظالمهاى عالم، وظیفه و تکلیف الهى ماست. اگر این کار را نکنیم، کوتاهى کرده‏ایم. جمهورى اسلامى و ملت ایران و آن شخصیت عظیم و عالى‏قدرى که دنیا را در مقابل عظمت خودش کوچک و خاضع کرد، نشان دادند که همه‏ى قدرتهاى عالم براى مقابله با چنین عزم و اراده‏ى معظم و پولادینى - که اسلامى است و متعلق به عموم ملت است - کوچکند.)) 4
لازم به تکرار نیست که جنگ هشت ساله علیه ملت ایران نیز به بهانه به اصطلاح خنثی سازی صدور انقلاب ازسوی عراق وباحمایت غرب وشرق اغاز شد درحالی که هدف اصلی تحمیل این جنگ منکوب کردن ارمانخواهی ملت ایران بود که البته با قیمت خون دهها هزار شهید ویرانی ها وخرابی های وسیع درکشور نتیجه عکس داد. ونه تنها روح ارمانخواه ایرانیان خدشه دار نشد بلکه افق های نوینی از اهداف متعالی پیش روی ملت گشوده و تجربه های دفاع مقدس موجب تقویت توانمندیهای ملی شد.

2- ایا صدورانقلاب منحصر به سالهای نخست ییروزی است؟
ایا صدور انقلاب منحصر و محدود به سالهای اولیه پیروزی انقلاب است ؟ ایا تنها دران سالهای پرشور پیام انقلاب اسلامی جاذبه داشت ؟ درپاسخ باید گفت اولا جاذبه پیام های انقلاب درنیازهای بشریت نهفته است وایا امروز ان نیازها مرتفع شده اند تا پیام های انقلاب جاذبه نداشته باشند ؟ ثانیا انقلاب اسلامی یک رویداد نیست که صدو را نیز متوقف به زمان خاصی باشد. انقلاب اسلامی یک فرایندی است که مراحل تکاملی دارد واین مراحل عبارتند از:
1- نهضت اسلامی
2- پیروزی انقلاب اسلامی
3- استقرار نظام ودولت اسلامی
4- تشکیل کشوروجامعه اسلامی
5- ایجا د تمدن اسلامی
انقلاب اسلامی امروز در مرحله سوم است وتلاش می کند با کارامد کردن نظام اسلامی بسترهای تشکیل جامعه اسلامی را فراهم سازد. اگر ایجاد تمدن اسلامی هدف غایی انقلاب اسلامی است پس چگونه می توان ازصدور انقلاب ومعناومفهوم وشیوه های تحقق ان به سادگی عبور کرد.
نظام جمهوری اسلامی در28 سال گذشته چند دوره متمایز را سپری کرده که درتوفیق درهرکدام ارمان صدور انقلاب رابه و.اقعیت نزدیک تر نموده است.
دوره اول دوره پیروزی وتثبیت است از1357تا 1359
دوره دوم دفاع مقدس دربرابر دشمن متجاوز است از1359تا 1367
دوره سوم دوره بازسازی و سازندگی زیر ساختهای توسعه کشور است از1368تا1376
دوره چهارم دوره تثبیت مردم سالاری دینی وبازسازی روابط بین المللی است از1367تا 1384
ودوره پنجم که تازه اغاز شده است دوره احیای عدالت محوری وافزایش کارامدی نظام اسلامی است.
اگر به بازتابهای مواضع واقدامات کشور درهردوره به دقت بنگریم می بینیم که فرایند صدور انقلاب به معنایی که دراین نوشتار اختیار کردیم ادامه دارد والبته موانع وچالشهای ویژه خود را نیز داشته است.
درواقع با گذر جمهوری اسلامی ازهریک ازمراحل فوق؛ حقانیت واصالت ارمانهای ملت ایران درنزد افکار عمومی تثبیت می شود و مردم ایران یک گام به خواسته های تاریخی خود نزدیک تر می شوند وایا می توان منکر بازتاب وتاثیرات این حرکت تدریجی درعرصه ملی شد ؟

3- صدور انقلاب و جهانی شدن
امروز جهانی شدن چه به معنای پروژه بکار رود وچه به معنای پروسه؛ مهمترین مساله پیش روی متفکران وصاحب نظران درمقام نظر وملتها دولتها درمقام عمل است. جهانی شدن یا جهانی سازی (5) مدعی ارائه پیام والگوی واحد وهمه پسند اززندگی است واین نوید را به بیش از 6میلیارد انسان می دهد که اضطرابهای ناشی ازانتخاب شیوه زندگی به پایان رسیده و همه می توانند تحت لوای لیبرالیسم وسرمایه داری زیست کنند وتنها تن به قانون های لیبرال نهند ودیگر ایدولوژِ ی ها و مکاتب را با برچسب بنیاد گرایی به خود وانهند. (6)
ازاین رو شاید بتوان گفت امروز تبیین نسبت انقلاب اسلامی با جهانی شدن ازاهم ضرورتهای نظری وتئوریک است که باید بدون شعار زدگی وبا صراحت علمی وپژوهشی مورد توجه واقدام قرار گیرد. با حضور وظهور جهانی شدن؛دوام وبقای انقلاب اسلامی بستگی به توان انقلاب در مواجهه با این فرایند دارد. سه گزینه بیش تر روبروی انقلاب اسلامی درمواجهه با جهانی شدن قرار ندارد
1- تسلیم واستحاله؛ چنان که غرب می خواهد ازاین رو پروژه عرفی شدن وسکولاریسم را تعقیب می کند
2- تقابل و درگیری یا رویارویی فیزیکی و سخت افزاری؛ چناچه بنیادگرایان مانند القاعده ان را تعقیب می کنند
3- تعامل یا رویارویی نرم افزاری:
انقلاب اسلامی برای بقا وتکمیل خود وصدور پیام ها وارمانهای خود درسطح منطقه ای وجهانی باید به شدت ازگزینه های اول ودو م پرهیز کرده وبرای اجرای هدفمند وروشمند گزینه سوم نهضت تولید علم وجنبش نرم افزاری وبرنامه ریزی داشته باشد که این مهم مسئولیت اتاق های فکر درجمهوری اسلامی اعم ازدولتی ومدنی را سنگین می نماید. امروز هر ادعا وبرنامه ای
درگستره منطقه ای وجهانی درگرو توفیقات داخلی وملی است. امروز عبور ازبحران کارامدی نظام اسلامی درهمه عرصه های سیاسی / اقتصادی / فرهنگی واجتماعی و تامین محسوس ((امنیت؛ رفاه وعدالت)) درکشور مهمترین ضامن صدور انقلاب است. با چنین رویکردی می توان حلقه های مفقود بین ارمانگرایی وواقع گرایی را پرکرد وازذهیت به عینیت پل مستحکمی بنا ساخت.

پی نوشت:
1- بین جنبش اجتماعی؛ شورش عمومی وانقلاب تفاوتهای بارزی وجود دارد که عدم تمایز بین انها موجب تشویش ذهن پژوهشگر خواهد شد. برای مطالعه بیشتر نگاه کنید به کتابهای زیر:
-مصطفی ملکوتیان؛سیری درنظریه های انقلاب؛ (تهران:قومس؛1372)
-عباس منوچهری؛نظریه های انقلاب؛ (تهران:سمت؛1380)
حسین بشیریه؛انقلاب وبسیج سیاسی؛ (تهران:دانشگاه تهران؛1374)
هانا ارنت؛انقلاب؛ ترجمه عزت ا... فولادوند (تهران:خوارزمی؛1361)
استانفورد کوهن؛تئوریهای انقلاب؛ترجمه علی رضا طیب (تهران:قومس؛1375) چاپ پنجم
2- نگارنده درباره تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر کشور پاکستان پژوهشی انجام داده است که بخشی ازان دربهمن ماه 1383درروزنامه جام جم با عنوان اسلام سیاسی درپاکستان منتشر شده است.
3- نگاه کنید به سایت معظم له به نشانی www.khamenei.ir
4- درباره مسائل مرتبط با جهانی شدن پژوهش مشروحی ازنگارنده درشماره اخیر فصلنامه راهبرد یاس منتشر شده که تکمیل شده سخنرانی اینجانب دردانشگاه زابل در16 اذر 1383 می باشد.
6- نئو محافظه کاران دراینجا مسیرشان را جدا می کنند ووانهادن به اصطلاح بنیادگرایان به حال خود را برنمی تابند وان راتهدیدی علیه لیبرالیسم وسرمایه داری می دانند ازاین رو توسل به قدرت نظامی را نیزبرای سرکوب مخالفان روا می دانند چناچه درعراق وافغانستان وارد عمل شدند ومقدمات اقدام علیه سوریه نیز با پروژه ((خدامیسم)) درشرف اجراست.