تاثیر انقلاب بر بیداری اسلامی

اما دگرگونی تعیین کننده و موثر در این جریان، انقلاب اسلامی ایران بود که توانست روح عزت و شجاعت را به ملت های مظلوم تزریق کند و آگاهی آنان را نسبت به سیاست های قدرت های سلطه گر افزایش دهد. به مناسبت ایام دهه فجر در همایشی تحت عنوان «تاثیر انقلاب اسلامی بر بیداری اسلامی در جهان» ابعاد این تاثیر بررسی شد. این همایش روز چهارشنبه با حضور صاحب نظران در محل پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

انقلاب اسلامی، جهان اسلام را از انفعال خارج کرد
رئیس بنیاد ترجمه و نشر معارف اسلامی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این همایش طی سخنانی با عنوان «انقلاب اسلامی و گسترش هویت دینی و معنویت»، اظهار داشت: انقلاب اسلامی با طرح نظریه ها و ابتکاراتی چون نوع حکومت اسلامی، ولایت فقیه و مردم سالاری دینی، جهان اسلام را از حالت انفعالی در مقابل دنیای غرب خارج کرد. به گزارش مهر حجت الاسلام اصغر صابری با اشاره به پیشینه درخشان امت اسلامی گفت: بعد از بعثت پیامبر(ص) جامعه عربستان که محل پیدایش اسلام بود، با یک تحول عظیم و بی نظیر مواجه شد و مردم از حالت بدوی به دوره تمدن اسلامی پا گذاشتند و با گذشت زمان علم و اندیشه و معنویت در جوامع اسلامی رونق یافت و در قرن ۴ و ۵ به اوج رسید. وی با اشاره به این که پس از این دوران شکوهمند، شاهد افت و خمودی و رکود در میان جوامع اسلامی هستیم و تا زمان بروز جنگ های صلیبی و زوال خلافت عثمانی این رکود را مشاهده می کنیم تصریح کرد: تفاوت عمده حرکت های صد ساله اخیر چه در داخل کشور و چه خارج از کشور این بود که هر حرکتی که ناشی از اندیشه ها و باورهای دینی مردم بود توانست در حیات اجتماعی و سیاسی جوامع سنتی نقش ایفا کند. صابری در ادامه با مقایسه انقلاب های بزرگ جهان با انقلاب اسلامی ایران، گفت: انقلاب کبیر فرانسه، انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و انقلاب الجزایر هر کدام با رویکرد خاص به وجود آمدند. انقلاب فرانسه بیشتر جنبه مبارزه علیه بورژوازی داشت و علیه ظلم و ستم در آن جنگیده می شد و در نهایت منجر به خلع لویی شانزدهم از قدرت شد. این انقلاب در ۱۰ سال اول دچار هرج و مرج شد و نتوانست آ ن طور که باید و شاید به اهداف خود دست یابد. رئیس بنیاد ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افزود: در انقلاب الجزایر نیز اگرچه دین نقش داشته ولی نقشی ابزاری بوده است. اندیشمندان و صاحب نظران، انقلاب ایران را به عنوان انقلابی مبتنی بر باورها و اعتقادات دینی مردم معرفی می کنند. صابری در ادامه خاطرنشان کرد: با گذشت انقلاب اسلامی و شروع دوران تک قطبی که جهان را به صورت تک قطبی می انگاشت، نظریه معتقد به نظام تک قطبی با انقلاب اسلامی دچار چالش شد. در بحث مدرنیته نیز تلقی غرب و اندیشمندان این بود که یک جامعه نمی تواند هم مدرن باشد و هم دینی. انقلاب اسلامی ایران و نظام اسلامی ایران خط بطلانی بر این نظریه نیز به شمار می رود. وی در پایان گفت: با پیروزی انقلاب اسلامی نهضت های گوناگونی در جاهای مختلف دنیا از جمله سودان، لبنان، فلسطین و الجزایر به وجود آمد و از انقلاب اسلامی ایران درس گرفتند. تا قبل از انقلاب اسلامی ایران، جوامع اسلامی حالت تدافعی داشتند. دنیای غرب در حال مبارزه با جهان اسلام بود. انقلاب ایران با طرح نظریه ها و ابتکاراتی چون نوع حکومت اسلامی، ولایت فقیه، مردمسالاری دینی و به وجود آوردن مجمع تقریب، جهان اسلام را از این انفعال خارج کرد.

انقلاب اسلامی ایران موج جدیدی از بیداری اسلامی ایجاد کرد
مدیر گروه فلسفه سیاسی انجمن مطالعات سیاسی پژوهشگاه علوم و اندیشه سیاسی هم در سخنانی گفت: وقوع انقلاب اسلامی باعث شکل گیری موج جدیدی از بیداری اسلامی است. حجت الاسلام دکتر مهدی امیدی که با موضوع انقلاب اسلامی و تاثیر آن بر اصلاح نظام های حکومتی در جهان اسلام سخنرانی کرد، با اشاره به این که در بحث وی ۲ موضوع مورد توجه خواهد بود، گفت: موضوع اول موردنظر در این بحث تحولات مناطق مختلف دنیا پس از انقلاب اسلامی است و موضوع دیگر گفتمان انقلاب اسلامی و علت جذابیت آن. وی تصریح کرد: عبدالمجید شرفی در کتاب خود با عنوان مستقبل الاسلام فی الغرب و الشرق به گفت وگو با هافمن اسلام شناس آلمانی می پردازد و در این گفت وگوها نکاتی قابل دریافت است. امیدی تصریح کرد: شرفی می گوید جهان اسلام قرن هاست دچار رکود شده و هیچ امیدی به آینده وجود ندارد و باید منتظر رستاخیز بود. اصلا هیچ گونه اجماعی بر سر مسائل مرتبط با سیاست و قانون وجود ندارد و اسلام در برابر تحولات سریع مدرنیته ضعف دارد و ضعیف شده است. وی گفت: فضای ترسیمی هافمن نیز فضای قابل تاملی است. او می گوید جهل و کم سوادی در جهان اسلام وجود دارد و زنان به عنوان جنس دوم در آن مطرح هستند. قطعا انقلاب اسلامی توانسته این فضا را تغییر دهد. امیدی تاکید کرد: انقلاب صنعتی، کشف نفت و حضور صهیونیست ها در خاورمیانه و حمله ناپلئون به مصر باعث می شود مسلمانان متوجه خطرات تمدن غرب بشوند. برای مقابله با این تهدیدات راه حل هایی ارائه شد که هیچ کدام نتوانست به نتیجه برسد و به نوعی باعث تنش گسترده در جهان اسلام شد و متصدیان احساس کردند با خطر فروپاشی نهضت اسلامی روبه رو هستند و لذا جنبش های مذهبی و سیاسی پس از ناکامی دولت عثمانی شکل گرفتند. این پژوهشگر حوزه علوم سیاسی در ادامه افزود: نحله های گوناگونی پس از بیداری جهان اسلام شکل گرفت. شکل اول این نحله ها ماهیتی غرب گرا دارند و منشاء آن اعزام افرادی برای تحصیل و یادگیری اصول نظامی از غرب توسط دولت عثمانی بود. هم چنین حمله ناپلئون به مصر و نشاندن محمد علی پاشا به جای قدرتمندان محلی منصوب دولت عثمانی نیز باعث به تخت نشاندن شخصیت های غربی بود. امیدی خاطرنشان کرد: از این رو جریان حمله به میراث عربی و ورود واژگان جدید غربی همچون ناسیونالیسم رواج می یابد. در این دوران انواع عربگرایی شکل گرفت که عرب گرایی تندرو، عرب گرایی لیبرال، عرب گرایی ناصری و عرب گرایی بعثی و جنبش ملی گرایی دانشجویان فلسطینی در دانشگاه بیروت از این جمله به شمار می روند. وی افزود: نحله دیگر، نحله اسلام گرایی به رهبری سید جمال الدین اسدآبادی است. شاگردان او از جمله محمد عبده و حسن البناء که موسس اخوان المسلمین است نیز در این نحله جای می گیرند. وی تصریح کرد: وقوع انقلاب اسلامی باعث شکل گیری موج جدیدی از بیداری اسلامی است. از این به بعد شاهد هستیم که نحله های فکری خود را بازسازی کردند و نحله های جدیدتری نیز شکل گرفتند. جنبشهای آزادی بخش و هم چنین جنبشهای اسلامی در کشورهایی چون مصر، عربستان، سوریه، عراق، اندونزی و کشورهای حاشیه خلیج فارس متاثر از انقلاب اسلامی ایران هستند. وی در پایان خاطرنشان کرد: انقلاب اسلامی ایران با تغذیه فکری سیاسی و فرهنگی، تقویت روحی و روانی، ایجاد اطمینان به پیروزی و انتقال روشهای مبارزاتی توانسته بر جنبش های معاصر اعم از اسلامی و آزادی بخش تاثیر بگذارد.

انقلاب اسلامی غرور و عزت مسلمانان را افزایش داد
رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز گفت: دمیده شدن روح جدید در جهان اسلام، ایجاد عزت نفس و غرور ملی و ایجاد فضای اخوت و برادری میان مسلمانان از جمله تاثیرات ماندگار و کلان انقلاب اسلامی بر جهان عرب بوده است. دکتر علی اکبر علیخانی رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، که در این همایش با عنوان «انقلاب اسلامی و گسترش بیداری اسلامی در مجامع فکری اهل سنت» سخنرانی می کرد، اظهار داشت: اسلام گراها به دو دسته سنتی و روشنفکری دینی تقسیم می شوند. گرایش سنتی به ۵ گروه تقسیم می شود که عبارتند از: رویکرد تشکیلاتی، رویکرد اصلاح طلبانه، رویکرد سلفی، رویکرد انقلابی و رویکرد فقهی. وی یادآور شد: رویکرد اسلامی معتقد است دنیای اسلام باید به آموزه های اسلام اولیه برگردد. در مقابل این دیدگاه غیر اسلام گراها معتقدند که خیلی نمی توان از اسلام برای جهان امروز بهره برد و اسلام دینی برای آخرت است. متفکران غیر اسلام گرا در جهان عرب به دو دسته سکولار و مارکسیست تقسیم می شوند. عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه تصریح کرد: اسلام گراهای روشنفکر در جهان عرب را می توان به سه رویکرد تقسیم کرد که عبارتند از رویکرد فلسفی، رویکرد اندیشه ای و رویکرد فرهنگی و تبلیغی. در رویکرد فلسفی می توان به افرادی چون حسن حنفی، محمد عابد الجابری و ابوزید اشاره کرد. در میان متفکران رویکرد اندیشه ای راشد الغنوشی را می توان برشمرد. معتقدان به این رویکرد برخلاف متفکران خیلی به مباحث پایه نمی پردازند و طرح مسائل هنجاری را در دستور کار خود قرار می دهند. وی افزود: در میان متفکران غیر اسلام گرای سکولار نیز می توان همین تقسیم بندی را مشاهده کرد. آن ها نیز به سه رویکرد فلسفی، اندیشه ای و فرهنگی- تبلیغی قابل تقسیم هستند که در طیف فرهنگی و تبلیغی می توان به روزنامه نگاران اشاره کرد. این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: در مورد تاثیر انقلاب اسلامی بر متفکران جهان عرب می توان علاوه بر خود پدیده انقلاب اسلامی به سه دوره سال های۵۷ تا ۶۷، ۶۷ تا ۷۷ و ۷۷ تا ۸۷ اشاره کرد که هر دوره تاثیر خاص خود را بر متفکران جهان عرب داشته است. علیخانی تاکید کرد: انقلاب اسلامی ایران دو تاثیر کلان و خاص بر متفکران جهان عرب بر جای گذارد. تاثیرات کلان تاثیراتی است که هنوز هم در میان آن ها باقی مانده است. دمیده شدن روح جدید در جهان اسلام، ایجاد عزت نفس و غرور ملی، کاستن از احساس تحقیر مسلمانان در مقابل دنیای غرب، ایجاد فضای اخوت و برادری میان مسلمانان، ایجاد امید به آینده در میان مسلمانان برای ایجاد تمدن اسلامی و پررنگ شدن نقش دین در روابط بین الملل از جمله تاثیرات ماندگار و کلان انقلاب اسلامی بر جهان عرب بوده است.