بنیانگذار آموزش ترجمه
با نگاهی به ترجمۀ انگلیسی قرآن توسط طاهره صفارزاده
صفارزاده را می‌توان از تأثیرگذارترین شخصیت‌های فرهنگی در حوزۀ زبان این دوره دانست. کمتر خواننده‌ای است که در ارتباط برقرار کردن با آثار ایشان به مشکل بیفتد. ترجمهها و آثار صفارزاده سرشار از عشق، ایمان و خلوص است که ارزش‌های بی‌بدیل هویت انسانی را نشان می‌دهد
وی در ایام خانه‌نشینی و با مشاهدۀ پاره‌ای خیانت‌های سیاسی و اجتماعى، با توجه به گرایش‌های مذهبی درونی‌اش، بیش‌ازپیش متوجه حمایت خداوند گردید و تحولی شدید در وی ایجاد شد، به‌گونه‌ای که در این دوران، تمام وقت خود را صرف خواندن تفسیرها و مطالعات قرآنی کرد.
صفارزاده شاعری را همچون علامه «اقبال لاهوری» مسند انسان‌سازی و «اصلاح‌گری» می‌دانست و به شاعر به‌عنوان یک «مصلح اجتماعی» نگاه می‌کرد. طاهره صفارزاده در زمینه شعر و شاعری نیز به دلیل مطالعات و تحقیقات ادبی به معرفی زبان و سبک جدیدی از شعر با عنوان شعر «طنین» توفیق یافت که در آغاز بسیار بحث‌برانگیز شد زیرا شعر مقاومت و طنز سیاسی، حکومت پسند نبود.
صفارزاده پایه‌گذار آموزش ترجمه به عنوان یک علم و برگزارکننده نخستین «نقد عملی ترجمه» در دانشگاه‌های ایران محسوب می‌شود. از ابتدای تدریس خود در ایران متدی مبنی بر شناخت و تطابق مفهومی، دستوری و ساختاری دو زبان مبدأ و مقصد ابداع کرد و این شیوه پیشنهادی در درسی که سابقۀ تدریس قانونمند نداشت نزد بسیاری از همکاران وی الگو قرار گرفت. پس از انقلاب اسلامی تعیین کتاب «اصول و مبانی ترجمه» اثر وی به عنوان کتاب درسی در زمینه شناخت نظریه‌ها و نقد عملی ترجمه به ویژه برای دانشجویان رشته «ترجمه» مفید واقع شد.
در سال ۱۳۵۹ پیرو نشر مقالات انتقادی او درباره آموزش زبان‌های خارجی در ایران از سوی ستاد انقلاب فرهنگی برای مسؤلیت برنامه‌ریزی زبان‌های خارجی از وی دعوت شد.
برای نخستین بار برای کلیه رشته‌های علمی دانشگاه‌ها کتاب به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی تألیف شد که این امر در آموزش علوم و پژوهش‌های علمی در سال‌های بعد از انقلاب بسیار مؤثر بوده است.
صفارزاده تئوری‌ها و فکرهای ارزنده‌ای در زمینه نقد ادبی، نقد ترجمه و «ترجمه تخصصی» به جامعه ادبی و علمی عرضه کرده است. تئوری «ترجمه تخصصی» که تأثیر آن توفیق در آموختن رشته‌های مختلف علمی به سبب تمرکز ذهن بر روی واژگان تخصصی است، به تأیید متخصصان مغز و اعصاب رسیده است. تمرین‌های «معادل‌یابی واژگان تخصصی» جهت تأمین هدف آموزشی ذکر شده، از سوی مؤلفان در کلیه کتاب‌های زبان تخصصی گنجانده شده است. در «فستیوال بین‌المللی داکا» در سال ۱۳۶۷ وی به عنوان یکی از ۵ عضو بنیانگذار کمیته ترجمه آسیا برگزیده شد. رئیس فستیوال درباره این انتخاب گفت: «ما معتقدیم که یک نفر در این سر دنیا از علم ترجمه حرف زده و اصولی عرضه کرده و آن یک نفر خانم طاهره صفارزاده است».
در زمان همکاری با فرهنگستان زبان و ادب فارسی طرح تهیه «فرهنگ‌های تخصصی» وی که با ضوابط علمی و پیشنهادهای جدید تدوین شده، به تصویب رسید و مورد بهره‌برداری اهل علم قرار گرفت. او در سال ۱۳۷۱ از سوی وزارت علوم و آموزش عالی به عنوان «استاد نمونه» معرفی شد.
خانم صفارزاده در کتاب «ترجمه مفاهیم بنیادی قرآن مجید» به کشف یکی از کاستی‌های مهم ترجمه‌های فارسی و انگلیسی ــ یعنی عدم ایجاد ارتباط نامهای خداوند (اسماءُ الحسنی) با آیات قرآن ــ دست یافت که این تشخیص توانست سرآغاز تحولی در ترجمه کلام الهی به زبان‌های مختلف باشد. ضمن برنامه‌ریزی زبان‌های خارجی، به پیشنهاد او درسی با عنوان «بررسی ترجمه‌های متون اسلامی» در برنامه گنجانده شد و تدریس این واحد درسی موجب توجه این استاد ترجمه به اشکال‌های معادل‌یابی ترجمه‌های فارسی و انگلیسی قرآن مجید گردید.
این برخورد علمی او را برانگیخت که به خدمت ترجمه قرآن به دو زبان انگلیسی و فارسی همّت گمارد. قرآن حکیم حاصل ۲۷ سال مطالعه قرآن مجید، آموختن زبان عربی و تحقیق و یادداشت‌برداری از تفاسیر و منابع قرآنی است که از رجوع به کلام الهی برای کاربرد در شعر شروع شد و با ترجمه آن به دو زبان پایان گرفت.
مترجمان و قرآن‌پژوهان نیز معتقدند که در ترجمه قرآن طاهره صفارزاده با یک زبان سهل و ممتنع روبه‌رو هستیم، به‌طوری‌که این ترجمه که همراه با تفسیر و توضیحات است هم قابل فهم برای عوام بوده و هم افراد خاص آن را می‌فهمند. هم‌چنین ترجمه قرآن وی از پشتوانه علمی بالایی برخوردار است و مترجم در جهت سلیس بودن و روان بودن و استفاده از ظرایف ادبی دقت خوبی به خرج داده، ترجمه او صرفاً یک ترجمه نیست، بلکه خلاقیت‌های یک فارسی‌زبان و یک ادیب در آن به چشم می‌خورد، پرهیز از اشتباهات و اشکالات دیگر ترجمهها در آن نمود دارد و صرفاً این ترجمه یک ترجمه صرف نبوده و در واقع پژوهشی در ترجمه محسوب می‌شود.
سعى در معادلیابى دقیق، با علم به ترجمهها و تفسیرهاى موجود و استفاده از فرهنگ‌هاى دو زبانه متعدد، ترجمه به مفهوم آیه و در ارتباط با آیههاى پیشین و پسین، استفاده از علائم سجاوندى بهشکلى مناسب و جدید، سادهنویسى و آسان فهمى و ارائه برداشت‌ها و معلومات تفسیرى در پانویس و مهمتر از همه توجه خاص مترجم بهمعانى مختلف صفات واحد الهى و اسماءالحسنى بارى‌تعالى درمفهوم و منظور آیه متعلق به این اسماء، از ویژگی‌هاى خاص این اثر است.
ترجمه وی ادیبانه و در برخی موارد زیبا و شاعرانه است. هم‌چنین تسلط بسیار صفارزاده به زبان و ادبیات فارسی از نقاط قوت این ترجمه بوده که به‌خوبی منعکس شده است.
ضمائم پایانى کتاب به دو زبان انگلیسى و فارسى، دربردارنده توضیحات کوتاه و کامل از ضرورت کار، انگیزه مترجم، ویژگی‌هاى ترجمه و سایر مسائل پیرامونى آن، فهرست‌نویسى از اسمای‌الهى و نمونههاى متفاوت در استفاده از اسمای واحد در معانى مختلف و فهرست، آیهها و سورههاست.
مرحوم صفارزاده درباره فعالیت خود چنین می‌گوید: «تلاش‌هایی که در دوران جوانی و سالیان گذشته بدون چشم‌داشت مادی انجام داده‌ام، سبب شد که حق‌تعالی توفیق ترجمه قرآن را نصیب من فرماید، افتخار من خدمت رایگان است و هرگز راضی نشده‌ام از بیت‌المال چیزی دریافت کنم و تجلیل از اندیشمندان تا زمانی که حتی یک نفر گرسنه سر بر زمین می‌گذارد، خلاف مقام علمی و شأن بشر است.» وی می‌افزاید «قرآن اصل و ریشه دین است و تمام نویسندگان دینی باید بر مبنای قرآن کتاب بنویسند. نویسندگان دینی باید طوری بنویسند که مردم را به خواندن قرآن ترغیب کنند و در نهایت ارزش‌های دینی و اخلاقی را در جامعه گسترش دهند. نویسندگان باید بر مسائل دینی احاطه کامل داشته باشند و هر روز نیز بر سواد دینی خود بیفزایند».
صفارزاده بر ضرورت انس بیشتر جامعه با قرآن تاکید کرده و بیان داشته است «نویسندگانی که دانش قرآنی کافی ندارند نباید کتاب دین بنویسند». او در سال ۱۳۸۰ پس از ترجمۀ «قرآن حکیم» به افتخار عنوان «خادم القرآن» نایل آمد.
طاهره صفارزاده در ماه مارس ۲۰۰۶ همزمان با برپائی جشن روز جهانی زن، از سوی سازمان نویسندگان آفریقا و آسیا (Afro – Asian Writers’ Organization) به عنوان شاعر مبارز و زن نخبه و دانشمند مسلمان برگزیده شد.
در بخشی از نامه این سازمان آمده است: «از آنجا که دکتر طاهره صفارزاده ـ شاعر و نویسنده برجسته ایرانی ـ مبارزی بزرگ و نمونه والای یک زن دانشمند و افتخارآفرین مسلمان است، این سازمان ایشان را به پاس سابقه طولانی مبارزه و کوششهای علمی گسترده به عنوان شخصیت برگزیده سال جاری انتخاب کرده است».