اصول سیاست خارجی از منظر بنیانگذار انقلا‌ب اسلا‌می

امام در این باره اعتقاد دارد که:
ما با صدور انقلاب مان که در حقیقت صدور اسلام راستین و بیان احکام محمدی(ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهان خواران خاتمه مى دهیم. (2)
از نگاه ایشان براى پیروزى بر مشکلات، باید در مقابل همه قدرت ها ایستاد و ارزش هاى انسانى را از این جا به سایر نقاط جهان صادر کرد. در واقع صدور انقلاب در نگاه ایشان، صبغه فرهنگى دارد.
روح الله رمضانى درباره صدور انقلاب ایران مى گوید:
ظهور صدور انقلاب به مثابه اصلى بنیادى در سیاست خارجی، همچون خود انقلاب ایران، بازتاب پویایى سیاسى داخلى ایران است. (3)
در واقع، هدف اصلى سیاست خارجى ایران، از همان آغاز به کار حکومت جدید، تبلیغ و گسترش اسلام انقلابى بود؛ این هدف در وظیفه اى ریشه داشت که قرآن براى مسلمانان در جهت تحقق و تبلیغ پیام الهى در سراسر گیتى معین کرده است. روح الله رمضانى در جاى دیگرى خواسته امام خمینى مبنى بر صدور انقلاب را ریشه در ایدئولوژى او و فرهنگ سیاسى ایران اسلامى مى داند. (4)
امام درباره صدور انقلاب مى فرمایند:
ما باید با شدت هر چه بیشتر انقلاب خود را به جهان صادر کنیم و این طرز فکر را که قادر به صدور انقلاب نیستیم، کنار بگذاریم؛ زیرا اسلام بین کشورهاى اسلامى تمایز قائل نیست. ما حامى تمام محرومان مى باشیم. همه ابر قدرت ها و همه قدرت ها براى از بین بردن ما برخاسته اند. اگر ما در محیط محدودى باقى بمانیم، قطعا با شکست رو به رو مى شویم. (5)
ما انقلاب مان را به تمام جهان صادر مى کنیم، چرا که انقلاب ما اسلامى است و تا بانگ لا اله الا الله و محمد رسول الله بر تمام جهان طنین نیفکند، مبارزه هست و تا مبارزه در هر کجاى جهان علیه مستکبران هست، ما هستیم. (6)
البته ایشان براى جلوگیرى از سوء استفاده از معناى صدور انقلاب و برداشت هاى منفى از آن یاد آور مى شوند که:
این که مى گوییم باید انقلاب ما به همه جا صادر بشود، این معنى غلط را از آن برداشت نکنند که ما مى خواهیم کشور گشایى کنیم. همه کشورها باید در محل خودشان باشند. ما مى خواهیم این چیزى که در ایران واقع شد و خودشان از ابر قدرت‌ها فاصله گرفتند و [نجات] دادند، دست آنها را از مخازن کوتاه کردند، این در همه ملت ها و در همه دولت ها بشود. معنى صدور انقلاب این است که همه ملت‌ها و همه دولت ها بیدار شوند و خودشان را از این گرفتارى که دارند نجات بدهند. (7)
با توجه به مطالب فوق مى توان به این نتیجه رسید که صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینی، همان صدور اسلام ناب محمدی(ص) است که جزء رسالت ها و تعهدات دولت اسلامى به شمار مى رود. و در نتیجه، حمایت از ملت هاى محروم و مستضعف و حمایت از حکومت جهانى اسلام در این راستا، مفهوم و معنا پیدا مى کند.

2. اصل نفى سبیل: از دیگر اصول سیاست خارجى امام خمینی، نفى سلطه گرى و سلطه پذیرى است. ایشان براى حیات زیر سلطه غیر، ارزشى قائل نمى شوند، بلکه ارزش حیات را به آزادى و استقلال مى دانند و با توجه به آیه شریفه «لن یجعل الله للکافرین على المومنین سبیلا»(8) که مى فرماید خداوند، سلطه اى براى کافرین بر مومنین قرار نداده، اذعان مى دارند که:
ما منطق مان، منطق اسلام، این است که سلطه نباید از غیر بر شما باشد. نباید شما تحت سلطه غیر بروید. ما هم مى خواهیم نرویم زیر سلطه. (9)

3. دفاع از کیان اسلام و مسلمانان: ایشان برنامه سیاست خارجى ایران را برنامه اسلام ذکر مى کنند و مى فرمایند:
ما براى دفاع از اسلام و ممالک اسلامى و استقلال ممالک اسلامى در هر حال مهیا هستیم. برنامه ما برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامى است(10)
و در جاى دیگرى دفاع از تمام مسلمین را لازم مى دانند:
ما کشور را، کشور ایران نمى دانیم، ما همه ممالک اسلامى را از خودمان مى دانیم، مسلم باید این طور باشد. ما دفاع از همه مسلمین را لازم مى دانیم. (11)

4. اصل احترام متقابل و عدم دخالت در امور یکدیگر: امام در این مورد قائل به این است که اسلام براى همه و دلسوز براى بشر است و ما همه تابع اسلام و دلسوز براى بشر هستیم. به این معنا که «ما با هیچ ملتى بد نیستیم، اسلام آمده بود براى تمام ملل، براى ناس، ما اعلام مى کنم که نظر تجاوز به هیچ یک از کشورهاى اسلامى و غیر اسلامى نداریم... »(12)
ایشان در جاى دیگرى فرمودند:
ملت ایران اجازه نمى دهد که هیچ مملکتى در امور داخلى او دخالت کند و آزادى و استقلال خودش را حفظ مى کند، و با تمام کشورها هم به طور متقابل عمل خواهد کرد. (13)
حضرت امام در موارد متعدد به این مسئله (روابط حسنه و متقابل) در سیاست خارجى اشاره کرده اند.
وقتى خبرنگار مجله آمریکایى تایم از ایشان سوال مى کند که: در جمهورى اسلامى به طور کلى سیاست خارجى شما چگونه خواهد بود؟ امام در جواب مى فرمایند:
جمهورى اسلامى ما با تمام ممالک روابط حسنه دارد و احترام متقابل، قائل است، در صورتى که آنها هم احترام متقابل، قائل باشند. (14)

5. اصل نفى ظلم و حمایت از مظلوم: امام خمینى با استناد به سیره انبیا، ملت اسلام را پیرو مکتبى مى دانست که برنامه آن در دو کلمه «نه ستم کنید، نه مورد ستم قرار گیرید؛ لا تظلمون و لا تظلمون» خلاصه مى شود. (15)
امام در بیانات خود در جمع سفرا در تاریخ 59/11/22 فرمودند:
ما نه ظلم خواهیم کرد؛ و نه مظلوم خواهیم واقع شد. (16)
در واقع، امام مى خواهد تا با ابر قدرتها و ظالمان مخالفت شود. ایشان سازش با ظالم را ظلم به مظلومان و ظلم به شرع و خلاف راى انبیاء مى دانست:
ما تحت رهبرى پیغمبر اسلام این دو کلمه را مى خواهیم اجرا کنیم؛ نه ظالم باشیم و نه مظلوم (17)

6. اصل نه شرقی نه غربی: این اصل که در واقع یکى از شعارهاى اساسى مردم در بحبوحه انقلاب بود و برگرفته از سخنان امام خمینی(ره) که در موارد متعددى به این مسئله اشاره کرده اند:
ملت ایران بدون اتکا به غرب و شرق مى خواهد روى پاى خود بایستد و بر سرمایه هاى مذهبى و ملى خود استوار باشد. (18)
در جاى دیگرى به معناى این شعار توجه مى دهند که:
این که جوانان ما مى گویند «نه شرقى نه غربی»، معنایش این است که هیچ کدام در ایران دخالت نکنند؛ و این کاملا بجا و بحق است. (19)
در واقع ایشان به دنبال دولت اسلامى آزاد و مستقل است که فارغ از گرایش به سوى غرب و شرق باشد و تعادل قوا در این منطقه از جهان حفظ شود.

پى نوشتها:
. 1 محمد ستوده، پیشین، ص ؛273 صحیفه نور، ج 11، ص 21-28
. 2 در جستجوى راه از کلام امام (دفتر دهم( )تهران: امیرکبیر، 1362) ص435
. 3 جان ال اسپوزیتو، انقلاب ایران و بازتاب جهانى آن، ترجمه دکتر محسن مدیر شانه چی، مقاله صدور انقلاب ایران: سیاست، اهداف و وسایل، روح الله کارگر رمضانى (تهران: مرکز بازشناسى اسلام و ایران، 1382) ص 56
. 4 همان، مقاله صدور انقلاب ایران: سیاست، اهداف و وسایل، روح الله کارگر رمضانی، ص. 58
. 5 همان، ص65
. 6 پیام امام به مناسبت سالگرد کشتار خونین مکه (67/4/29) صحیفه نور، ج20، ص 232. -8
. 7 آیین انقلاب، پیشین، ص413
. 8 نساء (4) آیه 141
. 9 بیانات امام خمینى در مورد ماموریت شاه براى اجراى طرح هاى استعماری، اقتصادى فرهنگى (57/7/20) صحیفه نور، ج2، ص 139
. 10 بیانات امام خمینى در جمع کلیه سفرا، کارداران و... (62/11/18) صحیفه نور، ج18، ص221
. 11 اعلامیه مشترک آیات عظام امام خمینی، نجفى مرعشى و... (1343) صحیفه نور، ج1، ص 84
. 12 آیین انقلاب اسلامی، پیشین، ص 407-409
. 13 مصاحبه خبرنگار روزنامه دانمارکى (57/9/5) صحیفه نور، ج22، ص 146
. 14 مصاحبه خبرنگار مجله آمریکایى تایم (57/9/30) صحیفه نور، ج 22، ص 156
. 15 آیین انقلاب اسلامی: گزیده اى از اندیشه و آراى امام خمینى (تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1374) ص 390. -395
. 16 بیانات امام خمینى در جمع سفرا (59/11/22) صحیفه نور، ج14، ص. 68
. 17 همان، ص. 66
. 18 مصاحبه امام خمینى با روزنامه اونیتا، ارگان حزب کمونیست ایتالیا (62/10/1) صحیفه نور، ج4، ص 195.
. 19 بیانات امام خمینى در دیدار با سفیر شوروى (57/11/19) صحیفه نور، ج7، ص89.