سی‌سال انقلاب؛ از کجا تا به کجا؟
این انقلاب در داخل کشور ایران دگرگونی و تغییرات بنیادی بسیاری در نظام اجتماعی به‌وجود آورد و در سطح بین‌المللی نیز تأثیرات بسیاری بر جای گذاشت؛ به گونه‌ای که در مدت کوتاهی مورد توجه اندیشمندان و صاحب‌نظران قرار گرفت.
قطعاً عواملی مانند زمان و مکان وقوع، ایدئولوژی، میزان و سطح موفقیت، آثار بین‌المللی، هویت و موقعیت جهانی دشمنان و مخالفان انقلاب اسلامی و… ضرورت توجه فراوان به انقلاب اسلامی ایران را تقویت می‌نماید. اکنون با گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی و ایجاد تحولات عظیمی در جهان معاصر و نظام بین‌الملل، انقلاب اسلامی با دنیای متفاوت‌تری از قبل مواجه است. طرح ایدئولوژی‌هایی بیگانه و معارض با ایدئولوژی انقلاب اسلامی، مثل لیبرال‌دموکراسی در سطح جهان، سلطۀ نظام سرمایه‌داری بر جهان و پدیدۀ جهانی شدن، جهان معاصر را در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تحت تاثیر قرار داده‌اند؛ درواقع نظام سرمایه‌داری از این طریق درصدد است استراتژی کلان جهانی خود را بر مردم جهان تحمیل کند و آیندۀ جهان را به نفع خویش رقم زند.
در چنین وضعی درک عمیق دستاوردها، آرمان‌ها و اهداف انقلاب اسلامی اهمیت خاصی دارد؛ زیرا انقلاب اسلامی پدیده‌ای مقطعی و مخصوص امروز و فردا نیست، بلکه فرایندی مستمر و درازمدت و در حقیقت پلی است بین امروز جهان با آیندۀ مطلوب وعده‌داده شدۀ الهی.
در تحلیل انقلاب اسلامی باید تحول انقلابی جامعۀ جاهلی عصر بعثت حضرت محمد(ص) را، که نتیجۀ رهبری و تلاش بی‌وقفۀ ایشان برای هدایت بشر بود، به یاد آورد که بر اثر آن، نظام سنتی و عقب‌ماندۀ عصر جاهلیت عربستان به نظام اسلامی جدید با محتوا و ویژگی‌های دینی تبدیل شد. در نظام نوین اسلامی به رهبری پیامبر(ص) همۀ معیارها و ملاک‌های مطرح در دین اسلام گنجانده و عملی شد که یکی از دستاوردهای مهم و اساسی آن تأسیس حکومتی دینی بود. این نظام سیاسی تازه‌تأسیس اهداف و مقاصد تعیین‌شده‌ای در چهارچوب تفکر دینی را سرلوحۀ استراتژی کلان خود قرار داد. این استراتژی حتی پس از وفات پیامبر(ص) فراموش نشد؛ اگرچه به‌تدریج از مسیر خود فاصله گرفت و زمینه‌های بحران را در تاریخ اسلام فراهم کرد. هدف اصلی انقلاب اسلامی در ایران نیز تأسیس حکومتی منطبق بر الگوی دینی صدر اسلام و براساس معیارهای اصیل دینی بود؛ به همین دلیل رهبری، ایدئولوژی و مردم سه رکن اساسی در نظام برآمده از انقلاب اسلامی است. این سه رکن جوهر و سرشت اصلی اهداف، دستاوردها و آرمان‌های انقلاب اسلامی را در بر دارد و جمهوری اسلامی را به سوی وضعیت‌های مطلوب هدایت می‌کند.
اگرچه ماهیت انقلاب اسلامی اهداف، آرمان‌ها و دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی را تعیین کرده است، پیشرفت و توسعۀ اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی متأثر از توسعۀ دانایی و معرفت بیشتر نسبت به آینده‌ای است که در انتظار ماست؛ آینده‌ای که باید با پژوهش و مطالعات عمیق و استراتژی مدون و مدیریتی کارآمد آن را رقم زد.
سند چشم‌انداز، که آیندۀ ایران اسلامی در سال ۱۴۰۴٫ش است، ترسیم آینده‌ای است الهام‌بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردم‌سالاری دینی، توسعۀ کارآمد جامعۀ اخلاقی، نوگرایی و پویایی فکری و اجتماعی، و تأثیرگذار بر هم‌گرایی اسلامی و منطقه‌ای. آسیب‌ها و موانع پیش روی انقلاب اسلامی متأثر از تحولات داخل کشور و محیط بین‌المللی ضرورت توجه به مطالعات آیندۀ انقلاب اسلامی را تقویت می‌کند.
برای ترسیم آیندۀ هدایت‌شدۀ انقلاب اسلامی باید امکانات انقلاب اسلامی از ابعاد مختلف بررسی شود. موضوع چیستی انقلاب اسلامی و چرایی وقوع آن نسبت به دیگر عرصه‌های مطالعاتی انقلاب اولویت دارد؛ زیرا براساس آن می‌توان وضع موجود انقلاب اسلامی را تبیین کرد، و فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌روی آن را شناخت. از تهدیدهای مهم پیش‌روی انقلاب تهاجم فرهنگی است که با برآورد تهدیدهای ناشی از آن می‌توان آنها را به فرصتی تبدیل کرد و مسیر تحقق اهداف نظام جمهوری اسلامی و استراتژی آن را تعیین نمود. انقلاب اسلامی طی سه دهۀ گذشته بسیاری از تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کرده است که از جملۀ آنها می‌توان به تحریم‌های گوناگون اقتصادی، تهاجم نظامی عراق، کمونیسم الحادی، بحران سرمایه‌داری، کاهش اعتماد ملّت‌های غربی به لیبرال‌دموکراسی، ناکارآمدی سازمان‌های سیاسی بین‌المللی و… اشاره کرد.
فاصله گرفتن انقلاب اسلامی از اهداف و آرمان‌ها می‌تواند سبب افول دستاوردها، تشدید منازعات سیاسی، تضعیف قلمرو فرهنگی و ناکارآمدی نظام مدیریتی کشور شود. همچنین تشدید تهدیدات فرهنگی ــ سیاسی ناشی از جهانی شدن آسیب‌های پیش‌روی انقلاب اسلامی را گسترش داده است.